Serçäň maşyna süýrediljek bolşy / hekaýa

SERÇÄŇ MAŞYNA SÜÝREDILJEK BOLŞY

Aşyrgeldiň Serçäni maşyna süýretjek bolşy, obada uly gürrüň. Hakykatda bolan zat welin şeýle. Kolhozyň goýun fermasy Puhary: “Hojaýyn, şü Plany serçäň (“serçe” o çopanyň tiresiniň ady) gürrüňi köp gelýä, gidip şoň mallaryny tükelläp geleli” diýip birki gün bäri Aşyrgeldiň gulagyny gazaýar. Aşyrgeldem obadaky işleri goýup, Annamerediň uly maşynynda Puharynam alyp, bededen, kepekden mas ýüklenip guma tarap ýola düşdi. Ýüzugra birki çopanyň goşunda iýmdir bede düşürip eglenselerem, gün ikindin, barylmaly goşa-da ýetdiler. Aşyrgeldi maşyndan düşüp-düşmän gurşan aýaklaryny ýazzyp durşuna “Puhary, sanaň goýunlary” diýdi. Sanadylar. Çopan bilen perme hersi bir tarapda durup, dar aradan sürüni geçirdiler. Goýunlaň sany düzüw. aşyrgeldiň “Senem maňlygyňy edýäň, (“maň” Puharyň tiresiniň ady) akylyň gulagyňda” diýeninden gepini gögertjek boldymy, perme goýunlary ikinji gezegem sanady – ýene-de düzüw.
- Hojaýyn, sany çykýa, ýöne süri öňki süri däl.
- Gözüň ýetýämi?
- Ýetýä hojaýyn, öňkülik ýok. Bir zzat edilipdir sürä.
Oňa çenli çopanam geldi. Gelişine-de galmagallap başlady.
- Ynanmajak bolsaňyz sürüni öňüme salmaly däl ekeniňiz-dä. Müňkürlik imandan aýyrar Puhary. Gel, ýene sanaly. Yrsaraýaňyz. Beýdibem çopançylyk edip bomy?!
Çopanyň gohy Aşyrgeld-ä ýakmady. Göwnüne bolamasa, ol öz gözüne göni seredibilmän, zol permäň üstüne dyzaýan ýaly boldy.
- Eý, serçe, maňa bak. Senden mallara näme etdiň diýip soraýan. Aýtmasaň...
- Iýenim haram bolsun, başlyk, hiç zat edemok. Mallaň gylynam gymyldadamok. Bolmasa alyň taýagyňyzy. Mallaram sanadyňyz, men gideýin...
- Annameret ýüpüň bamy?
- Bardyr, tapylar.
- Daň şuny, bar bolsa. Süýret maşynyňa.
Annameret derrew maşyndan goşardan inçeräk, külterlenen uzyn tanapy alyp çykdy. Çopanam ediljek bolunýan çynmy, oýunmy aňşyryp bilmän töweregine ýaltaklaýar. Puharam Aşyrgeldiň gepine, Annamerediň ýüpüne aňkaryp durberdi.
- Nirsinden daňaýyn başlyk, bilindenmi ýa aýagyndan?
- Aýagyndan daň, haramzadany.
Annamerede tomaşa gerek, ol hasyr-husur elindäkiň bir ujuny çopanyň aýagyna birküç sarap, berk düwdi. Aýaklary duşalan çopanyň birden reňki agardy. Keýpihon ýigit eýýäm ýüpüň beýleki ujyny maşynyň yzyna daňyp dur.
- Duruň, duruň aýdaýyn. Başlyk, mallar gökjelileň sürüsinde. Dur, süýretme...
- Annameret dur. Gökjäň sürüsinde?
- Hä, başlyk. On bäş sany gurat goýny oň arrygy bilen çalyşdym.
- Baryň getiriň. Puhary senem mün ýanyna.
Haý diýmän çalşylan goýunlar yzyna getirildi. Goňşy kolhozyň goýunlaram yzyna äkidildi. Ynjalan Aşyrgeldi çopanyň goşunda çolugyň gaýnadan tüňçesinden çaý içýärdi.
- Nädip bildiň-aýt, hojaýyn. Bizem-ä şo mallaň yzynda aňmandyrysam.
- O zatlary çolugam aňyp durjak bolsa, başlyk nämä gerek.
- Ýüzi ak tam bold-aýt, çopanyň.
Puhary welin, özüne gelip bilenok. Ol ahyry gaýdyşyn ýoluň ýarsy geçilensoň dillendi:
- Hojaýyn, on-onki sany işşek diýip, Serçäni maşyna süýredäýjekmidiň-aýt?
- Haý, Puhary senem, mal üçinem adam süýredip bomy? Gorkjagyny, aýtjagyny bilýän-ä.
Permäň bu söze ýüzi açylyp gitdi, myssa ýylgyrdy. Onuň Aşyrgeldiň içinde gopýan harasatdan habary ýok. Permesine, ýegre dostuna “süýredip boormy?” diýse-de, şo wagt çopan dogrusyny aýtmadyk bolsa, özüniň Annamerede “dur” diýjegine Aşyrgeldiň ynamy ýokdy. Dogrusy, başlygam “serçeçeräk” gorkupdy diýsek, ýalançy, ýöne ýagdaý şoňa baransoň, kelläň gyzansoň özüňe güwä geçip bolmaýa. Emma muny Aşyrgeldi başlyk daşyndan bildirmeýärdi. Gahary depesine ursa, ol öz erkinden çykýanyna belet, çopanam süýredilmejegini sähel aňsa, edenini boýun aljaklardanmy?! Kolhozyň çopanlarynyň arasynda “gargalar” tiresindenem çopanlar bar. Şolardan Bäşim garga diýip dili duzlusy “Hojaýyn, iş salyşjak bolsaň, guşuň gargadan kiçi bolmasyn. Serçe, goýun guşy, geçi guşy diýip ownabermegin” diýip töweregini gülüşdirýärdi. Söýüünhan sakal welin, oglunyň bu eden işini eşdip, Ulugberdi ataň myhmanyň jübüsini kesişi hakydasyna geldi. “Süýrederdem. Ulugberdi baýyň inisidir-dä...” Soň bir öwrümde, ýaşuly ogluna gatyrganjak boldy.
- Çopany maşyna süýredip ganyna galsaň, öňki döwür ýok, hununy töläp, töwella gatnap, orsuň elinden sypmarsyň. Sypaýaňda bir bendäň ganynyň hasabyny ahyretde nädip berjek? Kolhozyň maly diýip onda-da.
- Kaka, kolhozyň maly bolany üçin şeýtdim, öz gapymdan ogurlan bolsa geçsem geçerdim. O mallarda äri urşa gidip gelmedik dul görgülileň daban azaby bar-a. Çopan ahyretde şoň hasabyny berip bilse, menem bir çopanyň ganynyň hasabyny bererin.
Oglunyň bu sözüne Söýünhan sakal näme diýjegini bilmedi. “Haý, peläket. Sen päliňden gaýtmarsyň-la” diýip hüňürdedi-de goýaýdy. Halalhon ýaşuly ogly bilen ýaňkalaşyp oturmany birhili gördümi ýa-da “Seňkem dogry, oglum. Halkyň garamaty boýnuň-da ony goramasaňam soragy bardyr” diýesi gelmedimi – belli bolman galdy. Aslynda, ahyreti ertiri görüp duran ýaly görýän goja, munuň haýsysynyň dogrudygyny aklynda aýyl-saýyl edip bilmedi. Ulugberdi atasynyň kärizgenler üçin diýip jübi kesmesine-de, oglunyň kolhozyň maly diýip adamy süýretjek bolmasyna-da näme diýjegini bilenok. Bir bilýän zady özüniň beýle iş etmejegi. Haýsynyň dogrudygyny bir Alla bilýä.

Çeşmesi: http://www.ekizler2.com/index.php?q=1&ac=posts&id=87. 03.12.2022ý.