HALYL KULYÝEW ( 1936 - 1978 )

Şahyr Halyl Kulyýew 1936-njy ýylyň 7-nji sentýabrynda Lebap welaýatynyň Darganata etrabynyň “Täze durmuş” daýhan birleşiginde dünýä inýär. 1943-nji ýylda Darganata etrabyndaky 4-nji mekdebiň 1-nji klasyna okuwa barýar.
1953-nji ýylda bolsa Darganata etrabynyň merkezindäki 1-nji orta mekdebini tamamlaýar.
Ol 1953 -1955-nji ýyllar aralygy...

TERJIMELERDÄKI JÖWHER DUÝGY

Halyl Kulyýewiň türkmen poeziýasyndaky orny hakynda edilen gürrüňleriň az däldigi hakykat. Şahyr hakdaky söhbetleri tereziniň bir tarapyna, goşgularyny beýleki tarapyna atan halatymyz welin, şeýle söhbetleriň üstüni ýetirjek ýene ençeme maglumatlar bilen ýüzbe-ýüz bolýarys.

Aslynda, biz bu gürrüňimizi Halyl Kulyýewiň zehinli şahyr, edebiýatçy alym, ussat mugallym, belli dramaturglygy bilen bir hatarda ökde terjimeçidigini hem äşgär et...

ITIÑ ÇÄKMEN DOKAÝŞY

Gyşyñ aýazynda buýanda itler,
Üýrüşip ýörlermiş gezekme-gezek:
- Wow, wow, wow...
- Bu bolşuñyz bolmaýar-how, ýigitler,
Munuñ bir çäresin kylmagmyz gerek.

Eñki gaçan tüýlek gürji sortduryp,
Çyñsarmyş: eşiksiz ädimem ätmen.
Tomsa çyksam, öz ýüñümi gyrkdyryp,
Dokaryn özüme ýylyjak çäkmen.

Onsoñ tomus çykýar,
Hälki it bolsa
Öz it ýalagyndan garnyny ýallap,
Uzyn günläp süý...

BAHAR BUŞLUKÇYSY

Gaýalaryň gary eräp bireýýäm,
Pyntyklady pisse bilen badamlar.
Bahar ýeli aýnalary kakyp ýör:
- Bahar gelýär, bahar gelýär, adamlar.

Gol ýaýratdy bagymyzyň üzümi:
(Uzak ýaşar şol üzümden dadanlar)
bahar ýeli sypap geçdi ýüzümi:
- Bahar gelýär, bahar gelýär, adamlar.

- Bahar gelýär, bahar gelýär, adamlar,
Lälezarda öwşün atýar gunçalar.
Ýodalary suwlap, ýuwdy topragy
Bahar buşluk...

OGRYNYÑ ÖLÜMI

Käte ýeke çykyp gijeden gijä,
Käte şägirtlerin yzyna tirkäp,
Gijeler ogurlap towukdyr jüýje
Bir ogry ýaşanmyş obany çürkäp.

Asyl bir aba däl onuň çürkäni,
Köp ýerlere ýeten eken yzasy.
Ahyr bir gün…
Ajaýyp bir ýaz güni
Dolanmyşyn o bendäniň kazasy.
Üýşüşip bir ýere ilen, çalany,
Däbe görä öwenmişin öleni:

-Ýatan ýeri ýagty bolsun pahyryň,
Ahyrýetde hemra bolsun imany.
...

Söýýäniň çyn bolsa

Eger meni söýýänligiň çyn bolsa,
Maňa garap, “Söýýän” diýip aýtma sen.
Eger meni söýýänligiň çyn bolsa,
Barybir bilerin aýtsaň-aýtmasaň.

Gözleriňe bakyp bilerin ony,
Söýginiň gözelri şeýledir başdan.
Garaňky gijeler çopan goşunda,
Ýakylan ot kimin görüner daşdan.

Gaý-tupanda galsam, ýatlasam seni,
Meni gara gözleň hemişe goldar.
Eger şol gözleriň aldaýsa meni,
Senem ol gözlerd...

Adam agzalarynyň aýdyşygy

1.Aýak:

- Ir säherden başlap agşama çenli
Eýämi egnime edýärin hopba.
Azajyk dynç alýan aralygynda
Üýtgeşik gep tapsa, -
Delräk zat tapsa.
Ol bolmasa elmydama ýolda men,
Günüm kynrak… şeýleräjik adam men.

2. Gulak:

- Eýämiň kellesi uçar guş bolsa,
Mendirin ol guşuň goşa ganaty.
Soňky habarlaryň kabulhanasy…
Agzalaň içinde tarhandyryn men,
Ýele göwsün...

Ýürekler köşeşip

Ýürekler köşeşip, goýalşar aklyň,
Saýgarar gidersiň agy-garany.
Kim bolsaňam ile jar bolar aslyň,
Oglanlyk gol bulap açar arany.

Säwlikleriň üçin,
Hatalaň üçin
Hem köýen arzuwlaň hakynda oýlap,
Bir minutlyk ýalňyş eden bolsaň düýn,
Bu gün ökünersiň hepdeläp, aýlap…

Sypynyp günleriň hysyrdysyndan,
Obaňa ylgarsyň, sorarsyň ahwal.
Henizem çagalyk daş däldir senden,
Ýagdyrars...

Ýürek

Ir-säher gar ýagdy,
Häzir bolsa gün
Gül bolup döküldi meniň üstüme.
Nämedir bir zatlar diýesim gelýär,
Bu dünýäde tapylgysyz dostuma.

Bir ömürde göz ýetirdim bir zada,
Göz ýetirdim uludygna bu dünýäň.
Hem özümiň kiçiligmi duýdum men,
Kiçi bolup uly zada çokunýan.

Sesde barym bilen gygyrdym: “Besdir”
Maňa jogap berdi bu däli ýürek;
“Çykmak gerek bu dargursak dünýäden,
Biraz uly bolup...

Ýagmazak bulutlar

Kä görseň haýalrak, kä görseň ýyndam,
Gün yzyna günler geçýär at salyp.
Ýagmazak bulutlar ýatyrlar şindem,
Gök asmanyň açyk göwsün ýassanyp.

Uzak ýola düşjek ýolagçy bardy,
Asmana seredip ýygyrdy egnin.
Misli bilkastlaýyn öjügýän ýaly,
Göwni bölekleriň böldüler göwnün:

“Dökülermi, dökülmezmi, bilmek kyn,
Ýagyşdan doldurlar äpet pyýala.
Ulagly ugrasa batmagyň mümkin,
Ýol uzakdyr...

Biçäre

Gadym eýýam…
Baý soranmyş molladan:
-Men saňa ýüz tutýan, kyblaýy älem.
Hany senem bir sorap gör Alladan:
Mende bir aýal bar,
Ol saňa mälim,
Muny iki edip bolmazmy, tagsyr?
Serpaýyň taýyndyr,
Getirler ertir.

Molla uzyn sakgalyny sypalap,
Sakgaldaşna jogap berýär şo bada:
-Onki süňňe onki aýal almaly,
Şeýle görkezme bar biziň hudada.

Baýyň bolsa ýok ekeni bir eli,
Alla...

Men seni söýýän

Dagdan ynam bilen düşdüm yzyna,
Daş dek ykraryma ömürlik uýýan.
Iller näme diýse diýibersinler,
Meniňki şol bir söz:
- Men seni söýýän.

Söýmek hem söýülmek ýüregiň derdi,
Hersi bolup biler bu juwanlykda.
Kimmişin ol meni söýeňok diýip,
Seni aýyplajak biwepalykda.

Ýöne rastyň diýmän gizlenseň eger,
Gutulyp bilersiň. Öňünden duýýan.
Diýerin men saňa bir ýerden jyklap,
Meniňk...

Utandyrmak

Üýşüp dostuňka bolarsyň myhman,
Iň ilkinji hezzet – çaý bilen çörek.
Käsi diýer: “Getirsene naharňy
Soňky çykan zatlar nämäme gerek?”

Meniň söwer dostum,
Gadyrdan dostum,
Sen näm üçin ýüreklerde dag goýýaň?
Ýaşyň biziňkiden kiçemä-hä däl,
Ýa-da unutdyňmy baryny eýýäm.

Sorap gör eneňden unudan bolsaň,
Diňe şonda düşünersiň bada-bat.
Biziň üçin juda gymmat düşendir
Beýik mertebel...

Üç inçe, üç ýogyn…

Üç inçe, üç ýogyn, üç ak, üç gara…
(Kemine)

I.

Akar suwyň bady galar belende,
Derýalar meňzärler çalymtyk daňa.
Atyr ysy bilen bahar gelende,
Duýgular inçeler bahardan ýaňa
Muňa belentdirler ýazy görenler,
Üç inçe diýerler muňa ýaranlar.

Daglaryň egniniň gary düşende,
Ýaz düwen miweler kemsiz düwende,
Güller başyn egip, ülpülleşende,
Damjalar daş bolup, dagy deşen...

Mikroraýonda ýaşaýan altmyş ýaşly gojanyň aýalyna aýdany

Ak gara duwlanyp gelende ýanwar,
Doňanda ýaplaryň durnagöz suwy.
Jaýymyz sowuk – diýp, gam çekme dildar,
Her näme diýseňem daşardan gowy.

Birinjiden, munuň şemaly bolmaz,
Şemalsyz sowugyň azary bolmaz,
Üstüňi gar örtjek gümany bolmaz,
Her näme diýseňem daşardan gowy.

Ikinjiden, tagta poldur aşagy,
Aşak dürüs bolsa, besdir gyş aýy,
Şulardan soň, o...

Ulugyz

(Gazak şahyry Kadyr Myrzalyýewden)

Ýaşlyk ölse, yzgarly
Ýalňyzlykdan ölýändir.
Ýaşy ýeten gyzlaryň
Ýar bolasy gelýändir.

Ýaşlyk çagyň – ýel güni
Şuwlaýan bir gök tokaý.
Ýara ýetseň ol güni
Perzent ýoluna bakar!

Eger ýörülse diri,
Arzuw-arzuwa ýazar.
Bu arzuwlaň hiç biri,
Hasyl bolman dur häzir.

Açma, garaş – idäne.
Duş gelene ýüregňi
Ýaş çaýmawer di...

Gelinlik

Başyndan geçirdiň bir kem otuzy
Ýoldaşlaryň ata boldy bireýýäm.
Sen bolsa şol gyzy – şol ajap gyzy,
Soňsuz söýgi bilen henizem söýýäň

Seniň gelinligiň üýtgeşik bir zat,
Meňzemeýär bu görünýän gyzlara.
Gözellikde ýeke özi taý gelýär,
Aşyk-magşuklara – selbinýazlara.

Alym bilen alym ýaly gepleşýär,
Alym diýýär kesesinden syn eden.
Şahyr bilen şahyr ýaly gepleşýär,
Şahyr diýýär kesesinden ...

Ikiçäk gürrüň

Ilkinji söýgüden gaýdanda badym,
Indi maňa söýme ýokdur diýýärsiň.
Men saňa düşünýän: sen şeýle adam
Bir ömürde ýeke gezek söýýärsiň.

Men bolsa bu söze henizem garşy
(Şübhe bolmaz ýüregimiň päkdigne).
Ynansamam başky söýgiň bardygna
Ynanamok başga söýgiň ýokdugna.

Ynha dymyp dursuň meniň garşymda,
Egniň ketenili, başyň öýmeli.
Hany aýt sen, bir gezeklik ömürde
Nämüçin biz ýeke gzek...

Senden öwrensin

Säher daň ýyldyzy ýaldyran çagy,
Nur saçmagy ýalkymyndan öwrensin.
Şöhle saljak bolsa daňyň şapagy,
Seniň gar dek alkymyňdan öwrensin.

Bu gözel baglaryň benewşe güli,
Goý, çyn gül bolmagy senden öwrensin.
Gül diýip joş uran bahar bilbili,
Gülün wasp etmegi menden öwrensin.
(1964)

*   *   *

Jeýhun kenarynda, belent bir ýerde,
Äpet tolkunlaryň oýnuna bakýan.
Çygly ýapr...