TÜRKMEN ADY
Planetadan öz adyna guwanmaýan halky tapmak, megerem, başartmasa gerek. Türkmenlerde «türkmençilik» diýen aýratyn bir düşünje bar, ol durmuş obrazyny, däp bolan ynamy, däp-dessurlary, psihiki ýagdaýy aňladýar. «Arap», «rus», «fransuz» we beýlekiler diýen, «türkmen» diýen düşünje pikir edişimizden has giňdir. Onda etniki umumylyk, onuň taryhy we häzirki döwre, adamlar hem-de medeniýet, ýaşaýan territoriýasy we hojalyk gurluşygy hakyndaky ähli maglumat jemlenipdir diýerli... |
SIZIŇ ADYŇYZ NÄME, TÜRKMENLERIŇ ATA-BABASY?
Indi biz türkmen halkynyň ata-babasynyň daş keşbiniň nähili bolandygyny bilýäris. Bu keşbiň esasynda süýnmek kelleli ýewropeoid ortaýer tipi ýatyr. Türkmenleriň halk hökmünde kemala gelmek prosesine dürli antropologik keşbi bolan beýleki etniki toparlaryň hem gürrüňsiz gatnaşandygy-da bize mälim boldy. Iň bolmanda, dürli taryhy eýýamlarda türkmen jynsy tipine öz garyndylaryny goşan dört sany iri jyns tiplerini bellemek bolar. Olar ýewrope... |
TÜRKMENLERIŇ MÜŇLERÇE ARKASY
Biziň planetamyzda siwilizasiýanyň ýokary derejesine ýeten ýa-da jemgyýetçilik – ykdysady we medeni ösüşiň ýöntem stadiýasynda duran halklaryň näçedigine garamazdan, olar biri-birinden jynsy ýa-da antropologik tipi boýunça tapawutlanýarlar. Jyns gelip çykyşy bir etrap bilen baglanyşykly bolan, fiziki taýdan umumylaşan adamlaryň birleşmesidir. Ol ýa-da beýleki halkyň dili, medeniýeti, üýtgäp biler, ýöne onuň jynsy, tipi özgermese, ol şol öňki halk... |
AWTORDAN
Bizi durmuşymyzda taryhyň oýnaýan ägirt uly roluna kembaha garaýan adamy häzir tapmak, megerem, başartmasa gerek. Sebäbi ol halkyň mukaddes saýyp gelýän zadydyr. Ençeme ýyl mundan ozal türkmen şahyry Gara Seýitliýew: «Halk daragtdyr, taryh bolsa onuň köküdir. Köki bolmasa daragt bolmaz, taryhy bolmadyk halkyň bolsa özem bolmaz» diýipdi. Halky asyrlaryň jümmüşi bilen baglanyşdyrýan sütün hut taryhda jemlenendir. Gadym eýýamlarda: ýaňy-ýaňylaram türkmenleriň her bi... |
YRAKDAKY URUŞ HEM-DE TÜRKMENLER
("Комсомольская правда" gazetiniñ Yragyñ etniki kartasyny ýoýýandygy dogrusynda) Pars aýlagyndaky urşa bagry paralanmadyk adam megerem, planetanyñ dört künjeginde-de tapylmasa gerek. Ululygyna ýa-da kiçiligine, alysdadygyna ýa-da ýakyndadygyna garamazdan, islendik uruş planetanyñ haýsydyr bir nokadynda tutaşyp, adama garşy gönükdirilendigi üçin Ýeriñ ýaşaýjylary bolan biziñ her birimizi nyşana alýar. Aslynda, urşuñ edähedi şeýledir... |
İRAK SAVAŞI VE TÜRKMENLER
Körfez savaşına gezeğenimizde ciğeri parçalanmayan insan yok olsa gerek. Büyük veya küçük, uzak veya yakın farketmez, dünyanın herhangi bir yerinde başlayan savaş insana karşı olduğu için tüm insanlığı hedef alıyor. Aslında savaşın kılığı böyle. Bu günlerde böyle savaşın içine sürüklenen bizim kardeşlerimiz olan türkmenlerin de kanı akıyor, çünkü onların büyük kısmı İrak'ın petrol üretilen illerinde yaşiyor ve bombardiman altında kalmaya maruz bırakılıyor. ... |
TÜRKMEN-FRANSUZ GATNAŞYKLARYNYÑ TARYHY KÖKLERI Eger tutuşlygyna alanymyzda, Türkmenistanyñ taryhy ösüşiniñ häzirki zaman etapyny häsiýetlendirmeli bolsa, onda ony Täzeden döreýiş zamany hökmünde, ýagny türkmen Renessansy (Täzeden döreýşi) hökmünde kesgitlemek bolar. Täzeden döreýiş zamanynyñ sypatlary mundan birnäçe asyr öñ ýitirilen milli döwletliligi dikeltmekde-de, milli medeniýetiñ galkynyşynda-da, esasy ýeri, Gündogar bilen Günbataryñ, Günorta bilen Demirgazygyñ baglanyşdyryjy zw... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN...
▶ EÝRAN TÜRKMENLERI Türkmenler Eýranyñ öñki SSSR (Türkmenistan SSR-i) bileb araçäkleşýän ýeri bolan Türkmensährada (Gürgen), şeýle hem Horasanyñ demirgazyk-gündogar böleginde ýaşaýarlar. Eýran türkmenleriniñ aglaba bölegi ýomutlar, gökleñler, salyrlar hem-de saryklardyr. Patyşa Russiýasy bilen Eýranyñ serhet dogrusynda 1881-nji ýylyñ 9-njy dekabrynda gol çeken konwensiýasy netijesinde türkmenleriñ esli bölegi daşary ýurda düşüp ga... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN...
▶ YRAK TÜRKMENLERI Yraga türkmenleriñ nireden göçüp barandygy hakynda S.I.Bruk hiç hili maglumat bermeýär. Bar bolan ylmy maglumatlar ilkinji türki dilli toparlar Yraga baryp irki orta asyrlarda Türkmenistanyñ territoriýasyndan barandyr diýmäge esas berýär. Türki halklaryñ soñky göçüp-gonmasy Türkmenistanyñ arap halyfatynyñ birikdirilmegi bilen baglanyşyklydyr. (Müñlerçe türki esger Yraga yzygider iberilip durupdyr). Türkmen taýpa... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN...
▶ STAWROPOL TÜRKMENLERI Olar Russiýanyñ Ýewropa bölegine 1653-nji ýylda Hywa hanlygyndan göçüp barypdyrlar. Mañgyşlagyñ, Astrahan sähralarynyñ üsti bilen Stawropol guberniýasynyñ demirgazygyna, Kum we Manyç derýalaryna baka geçip gidipdirler. 1653-nji ýylda Kawkaza 1665 öýli türkmen göçüpdir, 1790-njy ýylda bolsa ýene 64 öýlu türkmen we 80 öýli gazak göçüp barypdyr. 1863-nji ýylda Uly Barhanjyk (Большой Барханчак) we Kiçi Barhanjy... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN...
▶ TÜRKIÝELI TÜRKMENLER Öz resmi demografik görkezijilerimizde Türkiýede ýaşaýan türkmenler hakynda hiç hili maglumat ýok. Olarda Türkiýede ýaşaýan türkmenleriñ sanynyñ uýgunlaşmak (assimilleşmek) prosesi netijesinde ep-esli azalandygy diñe agzalmak bilen oñulypdyr. Kiçi Aziýanyñ türkmen ilatynyñ kemala gelmeginde XI-XII seljuklary uly rol oýnapdyrlar. Munuñ netijesinde Kiçi Aziýa Seljuklar döwletiniñ bir welaýatyna öwrülipd... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN...
▶ GÜNORTA TÄJIGISTANYÑ TÜRKMENLERI Taryhy çeşmelerden ugur alynsa, Günorta Täjigistanyñ türkmen ilatynyñ kemala gelşi, edil Günorta Özbegistandaky türkmen ilatynyñky ýaly X asyrda "türkmen" etnoniminiñ ýüze çykmagy bilen başlanýar. Şol döwürde ilkinji türkmen ýygynlary Mawerennahra gelip ugrapdyrlar. Mongollar gelmezden öñ, olaryñ şol ýerlere täsiri uly bolupdyr. Şoña görä-de alymlar "Özbegistanyñ we Täjigistanyñ günorta raýonlary... |
ÝER ÝÜZÜNDE TÜRKMEN SENDEN NYŞAN KÄN...
▶ HYTAÝ TÜRKMENLERI Hytaý türkmenleri diýlende san taýdan uly bolmadyk türki dilli salarlara düşünmeli. Olar Hytaýyñ Sinhaý, Gansu welaýatlarynda, şeýle hem ýurduñ beýleki ýerlerinde ~ Pekinde, Ininde, Sinzýan ~ Uýgur awtonom raýonynda ýaşaýarlar. Salarlaryñ esasy ýaşaýan raýonu Ssinhaý welaýatydyr. Huanhe derýasynyñ sag kenaryny tutup ýatan bu daglyk ýerde hytaý salarlarynyñ 70 %-e golaýy ýaşaýar. Şu ýagdaý göz öñünde tutu... |