GALTAMANLAR

Gaplaň baý öz döwrüniň Karunydy. Gapysynda iki gunan at bilen ady belli Gyrdäli gazygynda aýlanyp durdy. Baý binasyz dünýäniň menziline düşdi. Gapysyna galtaman ýygnap, nöker edinmegi ýüregine düwdi.
Gaplaň baýyň kellesine agram salyp, oý edişine görä, galtamanlardan nöker ýygnamalydy. Malyny daşky galtaklardan goratmalydy. Alamana ibermelidi. Galtamanlardan ha...

Bike Baýramy ugradyp, gamşyň bognuny kakdy. Çykady. Erňegini işkerki bilen deňläp çapdy. Öýüň daşyna aýlady. Köne gamyş öýi gelşigine getirdi. Muňa çagalar begenip, iki bolubilmediler. Üzük kyrk ýamaly. Ýamanlygyň agy, gögi, gyzyly ýaşyl gülli meýdana meňzeýärdi. Gelen myhmanlaryň nazary göni şol öýe dikilerdi. Oba adamlary Bikäniň el işine, gaýratyna geň galyp, üýşüp-üýşüp gürrüň eder...

ATBAÝRAK

• ÝYLKY ÇOPAN

- Baý, şu gün-ä ýumşak bulut asmanyň ýüzüni tutupdyr. Görýäňmi? Olaň üstüni örtüp durşuny. Asmanda ýekeje tegmil-de görnenok.
- Hawa, Ahun! Rejes-ä ýaman däl. Gurbanyň gitdigim, gadagansyz ýagyn beras-a, ýazyna çykýan otlaň wagtydyr.
- Ýagsa ýagşyn. Soňuny-da berewersin! Yzyna-da ýumşaklyga salsa, şonda otluk bolýad-a. ...

BILBILIM

N.Gulowyñ ýagty ýadygärligine

Tändi ýomut ýolnuñ äpet şahasy,
Bitiren işleriñ ýokdur bahasy,
Sungat äleminiñ bir adyl şasy,
Bu ýagty jahandan ötdüñ, bilbilim.

Joşup aýdyp "Aşyk Çañly" dessany,
Tirsegine galdyrardyñ hassany,
Lälezar çemenlik, bagy-bossany,
Ýüreklerde döredipdiñ, bilbilim.

Özboluşly ýoluñ dolup-daşypdy,
Göwün howalanyp, gaýnap-joşupdy,
Köpler owazyña o...

JÜNEÝIT HANYÑ NÖKERI

Jüneýit han, onuñ çowlugy hakynda "Halk sesi" gazetinde (2.06.1993 ý) çap edilen "Jüneýit hanyñ çowlugy" atly makalany (söhbetimiziñ öñünden) okyjylara ýetirsek, artykmaçlyk etmese gerek.

Türkmen halkynyñ görnükli hanlarynyñ biri, serkerde ogly Jüneýit hanyñ - Gurbanmämmet serdaryñ adyny eşitmedik az-azdyr. Öz halkynyñ garaş...

HEZILLER BERERDI

Garrylykdan erbet kesel ýok eken. Ondan sag-aman gutuljak gümanyñ bolmaýar. Garrylyk derdine derman-da tapylmaýar. Ýetjek pellehanañ-da garasy görnüp dur. Sag-aman gydyrdanyp ýörseñ, keseliñi soraýany-da tapmak çetin. Gojalygyñ bir-ýarym gowy tarapy-da bar. Ol-da, ýassy mahaly gyşaryp üstüñe ýorgan çekýärsiñ. Geçen ömür ýoluñy külterleýärsiñ. Hasaplaýarsyñ. Ep-es...

ARAZALY ŞAHYRYÑ GOŞGULARY

1938-nji ýylda Gulmaç oba Sowetine garaşly Çalsuw diýen obada birinji klasa okuwa bardym. Şol ýyllar NKWD-niñ höküm sürýän ýyllarydy. Adam bolanynyñ jany sal üstündedi. Aram-aram günäsiz bendeleriñ elini arkasyna sarap, at öñüne salyp, Gazanjykdaky türmä basardylar. Soñ ýalan töhmet ýüklenip, it ýenjen ýaly ýenjerdiler, nähak günäni boýun aldyryp bilseler-ä, Sibirden gözlerini açdyrardylar. Bolmasa-da köne kärizleriñ daşyna egele edip, ajal okuny gaýgyrman ...

GARAJA OGLANYÑ ÝAŞAN WE GEZEN ÝERLERI

1996-njy ýylyñ oktýabr aýynda "Balkan" gazetinde Orazmämmet Halymowyñ "Rowaýatdan gelen dessan" atly giñ göwrümli makalasy çap edildi. Şol makalada ömür menzilini Gürgen ýakasynda Etrek derýasynyń boýunda geçiren gürrüñçil, şahandaz, gözi batyl Şirmämmet ogly Abdyrahman aga bilen bolan söhbetdeşligi ýazga geçiripdir. Olaryñ arasynda bolan söhbetdeşligi öwran-öwran okadym.
Ýetmişi arka atyp, segseni sermäp barýan adamlaryñ çagalyk ýyllaryn...

ENE-ATAÑ DAKAN ADY ÜÝTGEDILMESE ÝAGŞY

Çaga köplenç gije ýaryndan soñ ýa-da daña golaý ýagty jahana inýär. Öñler obalarda belli-belli göbegeneler bolardy. Olar ini halallykda, sadalykda, ynamdarlykda, ynsaplylykda, sahylykda özüni tanadan zenanlar bolardy. Çaga ilki ýerden göterene çekýär diýerdiler. Şeýle eneler çagyrylyp, göbek kesdirerdiler. Göbek gany ýere gömlerdi. Ene toprag...

SÖZÜŃ TÄSIRI

Ynsanlaryñ akyl taryndan syzyp gaýdýan sözüñ belli bahasy bolmaýar. Adamlary saýgarmak üçin olaryñ gürrüñlerini pikir terezisine salyp, saldarlap görseñ, agramyny añlasa bolýar. Bolgusyz warsakylar, tagamsyz sözler ýürege düşer, keýpiñi bozar. Ýaşulular "Sözüñi bilip gepleseñ, ýüzüñ nury dökülmez" diýipdirler.
Sözüñ adama ýetirýän täsirini dil bilen düşündirer ýaly däl, onuñ añyrsy-bärsi ýok. Bir agyz söz adamyñ göwnüni arşa çykaryp-da bilýär, tersine, ruhuny ýed...

GÖZ DEGMEK HAKYNDA

Öñler "Ýaman gözden-dilden Hudaý saklasyn" diýen jümläni häli-şindi eşiderdik. Muña ynanmaýan türkmen ýokdy. "Göz degmek" diýen yrym gadymy döwürden bäri bolupdyr. Gözi degýän adam il arasynda tanalardy. "Pylanynyñ gözi bäşatardan kem däldir" ýa-da "Pylanynyñ gözi degipdir" diýip, ýaşululardan köp eşiderdik.
Gözi deggir adam bir öýe myhman bolsa, öý bikesiniñ hereketine, çagasynyñ diline mähri siñip, bir söz diýse, öýe eýesi "Zaluwat, ygal taşlaweri" diýip,...

"EJE"-den AÑYRDA SÖZ ÝOK

Bolar-bolmaz sözleriñ türkmeniñ sada, arassa çeper diline aralaşyp, siñip barýandygyna içimi tutup, gynanyp ýörenime ençe ýyl dolandy. Bir zady akyl terezisine salyp, saldamlap görsem-de, sebäbine göz ýetirip bilmän ýörün. Türkmen halkynyñ öz dürdäne sözleri bar bolsa-da, haýsydyr bir nadanyñ, sowatsyzyñ dilinden duzsuz-tagamsyz söz çyksa, onuñ gerimi giñ...

"TÖWELLANY ALMADYK BAÝNAMAZ"

Türkmenler ir döwürden bäri asylly däplere, yrymlara, adatlara, nakyllara, pähimlere, ertekilere baý halk. Şeýle ýörelgeler türkmenleriñ ynsanperwerlige, adalatlylyga, sadalyga, kalbyñ päkligine, iki dünýäsiniñ abatlygyna ýugrulan hamyrmaýasydyr. Şolaryñ biri-de töwella bolmaly. Töwella sözüniñ gabadynda agzybirlik ýatyr. Töwella bir ýa-da birnäçe adamy ýalñyş pikirden dändermek, haýsydyr bir sebäbe görä urşan, jetleşige düşen adamlary ýaraşdyrmak üçin u...

BAŞ PITRE, HÜŞÜR-ZEKAT

Ýaş wagtymyzda ahun-molladan tä çopana çenli baş pitre, hüşür-zekat sadakalaryny bermekligiñ düzgünlerini bilerdiler. Öñki baýlar, barjamly adamlar ýokarda agzalan sadakalary birkemsiz bererdiler. Baş piträni oraza aýynyñ ahyrynda bererdiler. Şeýle sadaka agyz beklän aýynda orazasynyñ kabul bolmagyny, tutuş maşgala agzasynyñ başynyñ sag-salamat bolmagyny ar...

TÜRKMENÇILIK HAKDA OÝLANMALAR

"Türkmençilik" diýen sözde türkmeniñ däp-dessurlary, pähim-paýhasy, edep-ekramy, edim-gylymy, gylyk-häsiýeti, filosofiýasy, ýol-ýörelgesi jemlenýär. Türkmençilik diýmek türkmeniñ asyrlar boýy kemala gelen ýaşaýyş-durmuş obrazydyr. Ol yslam dini kabul edilenden soñra kemala gelýär. Yslam dini türkmenleriñ kalbyna, oniko süññüne ornaşandan soñ, namaza duran wagtlary mañlaýyndan ajal oky gezelse-de, namazyny bozmandyrlar. Beýle diýildigi türkmençili...

TÜRKMEN TARYHYNYÑ AK ÝOLY

Nuh zamanyndan bäri türkmen halky özüniñ gahrymanlaryny unutman, agyzdan-agza, nesilden-nesle geçirip gelýär. Dowamy-da şeýle bolup gider oturar. Halk özüniñ kalbyna, islegine, maksadyna görä ertekidir rowaýat, dessandyr epos döredýär. Olary ýatdan bilipdirler, bilýärler, bilerler. Halk döredijiliginiñ içindäki položitel gahrymanlara guwanýarlar, ýeñişlerine begenýärler. Otrisatel gahrymanlary halamaýarlar, olaryñ käbir üstünliklerine, ýeñişlerine gynanýarl...

ÖMÜR BEÝANY

Däli dünýä ýañ salyp, adam jahana inýär. Azan aýdylyp, at dakylýar. Emedekleýär. Ýörjen-ýörjen bolup, ençeme gezek ýykylyp-sürüşýär. Aýak üstüne galýar. Gadam urup başlaýar. Muña çaga begenýär, ene-atasyna guwanýar. "Iki aýakly - iki günde" diýip, pederleriñ pähimli sözüni öwran-öwran gaýtalaýar. Ýuwaş-ýuwaşdan ýalançy dünýe adamzada barha gözel görnüp, albaý bulap, a...

MOLLA ÇÄKLINI ÝATLAP...

Ýaşadyk. Işledik. Gördük. Gojaldyk. Köp wakalaryñ şaýady bolduk. Döwürleriñ inim-çykymlaryny, ýagşylary ýatlamaga ýaşymyz ýetmäni duranok. "Ýagşynyñ ýagşysyny aýt, abraýy artsyna" uýup, öñki-soñky ilhalar şahsyýetler hakynda yzygiderli makala ýazmaklyk adata öwrüldi. Bu ýagşylygyñ, sogabyñ alamaty. Abraý dirä-de, ýalançydan ötenlere-de gerek. "Adam gezmez,...

YRYMA YNANAN YRANMAZ

Biziñ halkymyz gelin alyp, gyz çykarjak bolanda, uly sähetli günlere gabat getirýär. Şol günler her aýyñ bäşi, on bäşi, ýigrimi bäşi hasaplanýar. Boş aýy (bolmalysy baş aýy, ýöne "boş aýy" diýlip halkyñ diline giripdir) ogul öýerilip, gyz çykarylmaýar. Ýyldyza garşy ýola düşülmeýär. Ýolagçy ýola gidip, öwrülip gelende, işi şowuna düşmese, nähoşlasa, "Ýyldyza ýörän ýaly boldy" diýilýär. Türkmenleriñ hasap tutýan aýynyñ birine, ikisine ýyldyz gündogar tarapda, üçü...