Balykesir we Günbatar Anadoluda tahtaçy türkmenleri

BALIKESIR VE BATI ANADOLU YÖRESI TAHTACI TÜRKMENLERI

Balıkesir ve yöresi Tahtacıları günümüzde Kaz Dağları eteklerinden Toroslara uzanan bir yay içerisinde yaşamaktadırlar. Bu yay içerisinde kalan Batı Anadolu dağları ve yaylaları Tahtacı Türkmenlerine uzun asırlar barınak olmuştur. Tahtacılar yaşamak için uğraş edindikleri meslekleri gereği genellikle orman içlerini tercih etmişlerdir. Bu tercihin sonunda meslek olarak başladıkları tahtacılık sonradan mezhep adına dönüşmüştür.
Tahtacı Türkmenleri etnik köken olarak “Beş Uygur” Türk topluluğu içerisinde bulunan “Ağaçeriler”e dayanmaktadır. Ağaçerilerin günümüzdeki devamı sayılan Tahtacı Türkmenlerinin sonradan diğer boylarla karıştıkları düşünülmektedir. Tahtacılar, Anadolu’ya geldikten sonra yaşam alanı olarak genellikle dağlık ve ormanlık bölgeleri tercih etmişlerdir. Bu tercihleri onları meslekî olarak orman ve ağaç işçiliğine yöneltmiştir. Günümüzde ise orman ve ağaç işçiliğinden ziyade iklim koşullarına göre tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları görülmektedir.
Anadolu’da ilk olarak Malatya, Kayseri ve Maraş civarlarında görülen Tahtacılar, 1260 yılında Moğollar tarafından büyük bir bozguna uğratılmışlardır. Bu tarihten sonra yine bu bölgelerde bulunmalarına rağmen Tahtacıların önemli bir kısmı Kuzey Irak, Bağdat ve Suriye dolaylarına göç etmişlerdir. Tahtacı Türkmenleri temelde iki ocağa ayrılır. Bunlardan ilki Bağdat civarlarından Çukurova bölgesine gelen Yanınyatır ocağıdır. Bu ocak şecere olarak İmam Rıza’ya bağlıdır. Ocağın günümüzdeki merkezi İzmir’e bağlı Narlıdere kasabasındadır. İkinci ocak Hacı Emirli ocağıdır. Bu ocak ise şecere olarak On iki İmamlardan Musâyı Kazım’a bağlıdır. Bu ocağının günümüzdeki merkezi Aydın ile Söke arasında bulunan Gümüş köyüdür.

Hüseyin Kahraman MUTLU,
Yard. Doç. Dr., Afyon Kocatepe Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü.