Eýranyñ Ýakyn Gündogardaky gylyjy: Kasym Süleýmany

EÝRANYÑ ÝAKYN GÜNDOGARDAKY GYLYJY:

▶ KASYM SÜLEÝMANY

Owganystandan Yraga, Siriýadan Liwana çenli aralykda duýulýan eýran täsiriniñ arkasynda Eýran-Yrak urşundan bäri bu ýurduñ sebitara syýasatynda aýgytlaýjy rol oýnan Kasym Süleýmany bardy.

"Meniñ adym Kasym Süleýmany. Şuny bek ýadyñda sakla: Eýranyñ Yrak, Liwan, Gazze, Owganystan boýunça ýöredýän syýasatyna men gözegçilik edýärin".

ABŞ-nyñ Yrakdaky okkupasion güýçleriniñ serkerdesi general Dewid Petreus 2008-nji ýylyñ ýaz aýlarynda geçirilen bir ýygnak gidip durka Yragyñ öñki Prezidenti Jelal Talabaniniñ uzadan el telefonyna gelen bu täsin sms-i okanynda, o diýen bir aljyraññylyga düşüp durmandy. Sebäbi ol sms-i ugradan adamy hemmelerden gowy tanaýardy: ol bary-ýogy başlangyç klas bilimli, gurluşyk işçisi we Yrakda özlerine ençeme ýyllap guýruk tutdurman pent berip gezip "Kuddus güýjüniñ" serkerdesi Kasym Süleýmanydan başga hiç kim däldi.
Sms-iñ eýesi hakykatda özünde ýok ygtyýarlygy bar ýaly görkezjek bolanokdy. "Kuddus güýji" 1979-njy ýylda Eýranda bolup geçen Yslam rewolýusiýasyndan soñ yslam rewolýusiýasyny daşary ýurtlarda hem amala aşyrmak maksady bilen gurlan "Ynkylapçy gwardiýanyñ" binýadynda hereket edýän saýlama polkdy.
ABŞ-nyñ Bagdatdaky ilçihanasynyñ maglumatlaryna görä, K.Süleýmany Eýranyñ Yrakdaky syýasatyny formulirleýän we ýöredýän adamdy. Kasym Süleýmany hiç bir döwlet edarasyna ýa ministrlige dahylly bolmazdan, gönüden-göni Eýranyñ döwlet apparatynyñ iñ depesinde oturan dini ýolbaşçy Aýatolla Hamaneýä garaşlydy.

• Gurluşyk işçiliginden başlanan ýol

Kasym Süleýmany 1957-nji ýylyñ 11-nji martynda Eýranyñ günorta-gündogar welaýaty bolan Kermanyñ Owganystana golaý daglyk raýonda - taýpa düzgüniniñ höküm sürýän Rabord obasynda dünýä indi.
Heniz çagaka daýhançylyk edip gün görýän kakasynyñ döwlete bolan 9 müñ riýal bergisini üzmek üçin Kermanda gurluşyk işlerinde işläp başlapdyr.
Başlangyç bilim berýän mekdebi gutaranda 13 ýaşyndady, şol ýyl ol obany terk etdi. "Ynkylapçy gwardiýanyñ" hataryna goşulanda gören 45 günlük okuw-türgenleşigini hasaba almasañ, onuñ bütin ömründe okan bilimi 5 ýyllyk başlangyç klasdan ybaratdy.
On sekiz ýaşynda Kermanyñ suw-hojalyk işleri kärhanasyna işe girdi. Bir ýyldan soñ häzirki dini ýolbaşçy Aýatolla Hamaneýiñ şägirtleriniñ berýän wagyzlaryna gatnaşyp başlady. Mundan beýläk K.Süleýmany üçin "rewolýusion hereketleriñ" döwri başlanypdy, şol wagt Eýranyñ Yslam rewolýusiýasyna çenli heniz üç ýyl bardy...
Şol ýyllarda Kerman welaýatynyñ Jirowft raýonyna sürgüne ugradylan Hamaneý bilen gatnaşyp başlady. Şol wagtdan başlabam Hamaneýiñ içerde we daşarda alyp barýan her dürli hereketine goldaw berdi.
1979-njy ýylyñ Yslam rewolýusiýasynyñ yzysüre "Ynkylapçy gwardiýanyñ" hasabyna alnyp barylan işlere gatnaşdy. Ol şol geçen günleri "Hemmämiz ýaşdyk we rewolýusiýa gulluk edesimiz gelýärdi" diýip ýatlaýar.

• Wepadarlyk synagy: Kürt pitnesi

Rewolýusiýanyñ bolup geçen 1979-njy ýylynda, döwlet dolandyryşynyñ gowşamagyndan peýdalanmak islän Mahabat kürtleri aýaga galdylar. K.Süleýmany we onuñ ýakyn egindeşleri gozgalañy basyp ýatyrmak üçin haýdan-haý kürtleriñ ýaşaýan etraplaryna döküldiler. Pitne basylyp ýatyrylanda K.Süleýmany bary-ýogy 22 ýaşynyñ içindedi, emma onuñ bitiren işi Tähranda oturan ketdeleriñ gözüne ilipdi, ol "rewolýusiýa bolan ygrarlylygyny" görkezmegi başarypdy.
Mahabatdan gaýdyp gelensoñ, Kermandaky "Ynkylapçy gwardiýanyñ" Kuddus garnizonynyñ serkerdesi wezipesine bellendi. Köp wagt geçmänkä Eýran-Yrak urşy başlandy. Ol uruşda birnäçe möhüm harby operasiýalara, gyzgyn frontda eli ýaragly "duşmana" garşy aldym-berdimli söweşlere gatnaşdy,
K.Süleýmanynyñ Yrak urşunda gazanan dostlary onuñ bütin ömri boýunça iñ esasy arkadaýanjy bolup geldi. Sebäbi uruş gutaransoñ Eýranyñ güýçli syýasatçylary, kontrrazwedkanyñ içindäki täsirli kişiler, kazyýet we döwlet dolandyryş edaralarynyñ ýokary wezipeli işgärleri uruşda tapawutlanan ofiserleriñ arasyndan saýlanyp alynýardy. Bu ýörelge biziñ günlerimizde-de dowam edýär: Häir "Ynkylapçy gwardiýanyñ" ähli serkerdeler düzümi we Eýran goşunynyñ on iki generaly Yrak urşunda serkerdelik eden adamlardan düzülendir. Öñki frontdaş dostlar biri-birlerini hemişe goldadylar we Eýranyñ içerki-daşarky syýasatynda aýgytlaýjy rol oýnadylar.
Kasym Süleýmany Eýran-Yrak urşunda frontda wepat bolan egindeşlerini ýatlanda gözlerine ýaş aýlaman gürläp bilenokdy.

• Düzgün-nyzam synagy

Uruş gutaransoñ Kermana dolanan Süleýmany tabynlygyndaky 41-nji Sarallah polky bilen bile Eýranyñ gündogar serhedinde uly gapma-garşylyga sebäp bolan "garakçylara" garşy göreşmäge başlady. K.Süleýmanynyñ ýüzlerçe egindeşi şaýy Eýranyñ sünni welaýaty bolan Seýistan-Bulujystan sebitlerini geroin täjirlerinden arassalanda wepat boldy.
Tähranyñ eýran kontrrazwedkasy bilen ýakyn gatnaşygy bolan Mashregh atly habarlar saýtynda berilýän habara görä, Kerman, Seýistan we Bulujystan welaýatlarynyñ ýaşaýjylary Kasym Süleýmanynyñ sebitde iş geçiren günlerine häli-häzirlerem gündogar we günorta-gündogar welaýatlaryñ iñ asuda döwri hökmünde baha berýärler.

• "Kuddus güýjüniñ" serkerdeligine bellenmegi

K.Süleýmany 1997-nji ýylda "Kuddus güýjüniñ" serkerdesi wezipesine bellenende Eýran iñ çylşyrymly döwrüni başdan geçirýärdi. Owganystanda agramly bölegi sünni puştunlardan ybarat "Taliban" hereketi käte howpsuzlygy pagta süýümine bagly gündogar araçäklerde Eýran üçin uly howpa öwrülip başlapdy. Tähranly ketdeler "Talibanyñ" ösüşini gündogar serhetlerinde Saud Arabystanynyñ we Päkistanyñ penjesiniñ Eýrana tarap uzadygy diýip düşünýärdiler.
Ýurdyñ içinde bolsa täze reformalary amala aşyrmak isleýän Muhammet Hateminiñ topary häkimiýeti ele alypdy. Hatemi Eýranda "Ynkylapçy gwardiýanyñ" gegemoniýasyny azalmaga çalyşsa, Hamaneý onuñ tersine ynkylapçylary güýçlendirmäge çalyşýardy.
Yrak urşunyñ iñ esasy front serkerdelerinden bolan Kasym Süleýmanyny Eýranyñ iñ çylşyrymly döwründe ýurduñ iñ aýgytlaýjy güýjüniñ ýolbaşçysy wezipesine hut Hamaneýiñ özi belledi. Onuñ bu wezipä bellenmeginde Owganystany bäş barmagy ýaly bilmegi-de ünsden sypmadyk aýratynlyklarynyñ biridi.
Şol wagtdan başlap K.Süleýmana elinden gelen goldawy beren Hamaneý köpçüligiñ öñünde eden çykyşlarynda birnäçe gezek ony: "Frontda birnäçe gezek şehit bolandygyna garamazdan, häzirem ýaşap ýören ynkylap şehidi" diýip öwdi.
Hamaneýiñ Eýran-Yrak urşy gidip durka fronta eden saparlarynda düşürilen suratlaryñ birinde onuñ sag tarapynda Kasym Süleýmany, çep tarapynda "Ynkylapçy gwardiýanyñ" serkerdebaşysy Muhsin Ryzaýy bardy.

• "Ýakyn Gündogary barmagyna pyrlan adam"

Pars dilinde ýöredilýän Aparat atly saýtda K.Süleýmanynyñ çykyşlaryndan jemlenen kolleksiýasynyñ başynda “Khavermiyane roye engoşte in merd miçerkhed!” diýen ýazgy bar. Ýagny, "Ýakyn Gündogar bu adamyñ barmagynda pyrlanýar!".
Ýakyn Gündogaryñ iñ möhüm adamlaryndan bolan K.Süleýmany garşydaşlarynyñam hemişe ýakyndan tanamak, profilini öñe çykartmak islän adamlarynyñ biri bolup geldi. Oña degişli jogaby gözlenýän soraglaryñ biri-de, onuñ din bilen baglanşygydy...
2007-2009-njy ýyllarda ABŞ-nyñ Bagdatdaky adatdan daşary we doly ygtyýarly ilçisi bolup işlän Raýan Kroker K.Süleýmany bilen duşuşan yrakly käbir ýolbaşçylardan ol barada "inçeden yzarlaýan dindarmy" ýa dälmi?" diýip soragyna: "Yzygiderli metjide gatnaýar, ýöne ony herekete getiren düýp maksat dindarlygy däl-de, eýran milletçiligidir" diýen jogaby alypdy.

• Süleýmanyly "Kuddus güýji"

K.Süleýmany 1997-nji ýylda "Kuddus güýjüniñ" serkerdesi wezipesine bellenenden soñra tabynlygyndaky bölümi kem-kemden kontrrazwedka işlerini ýöredýän, sabotažlary, kast edilşikleri gurnaýan we ýörite operasiýalary geçirýän operasion güýje öwürdi. Ol 1979-njy ýylda eýranly talyplar tarapyndan üsti basylyp tegelek 444 gün zamuna alnan ABŞ-nyñ Tährandaky ilçihanasyny "Kuddus güýjüniñ" ştaby hökmünde ulanyp başlaýar.
"Kuddus güýjüniñ" şahsy düzüminiñ umumy sanyny anyj bilýän ýok, ýöne onuñ agzalarynyñ bir topary gönüden-göni söweşlere gatnaşmak, bir topary ýörite kast edilşikleri gurnamak, bir topary-da kontrrazwedka işleri alyp barmak üçin Tähranda we Şirazda taýýarlanýar.
Okuw-türgenleşik tapgyryny tamamlanlaryñ agramly bölegi ýurduñ dini merkezi bolan Kum şäherinde ýörite dini bilim alýar.

• Süleýmanynyñ we "Kuddus güýjüniñ" Liwandaky güýji

Süleýmany "Kuddus güýjüniñ" serkerdesi wezipesine geçenden soñ "Hizbullanyñ" üstünden Liwan syýasatynda aýgytlaýjy rol oýnamaga başlady. Liwandaky dürzileriñ ýolbaşçysy Welid Jumbulatyñ aýtmagyna görä, Liwanda möhüm kararlary kabul edýän merkez aslynda "Hizbullah" däl-de, gönüden-göni Aýatolla Aly Hamaneý we Kasym Süleýmanydyr. K.Süleýmanynyñ Liwana ýetirýän täsiri babatdaky käbir maglumatlar Jumbulatyñ aýdanlarynyñ dogrudygyny tassyklamanam duranok...
Meselem, "Hizbullahy" esaslandyran we 2005-nji ýylda Liwanyñ premýer-ministri Refik Haririniñ garşysyna gurnalan kast edilşikde ady geçen Mugniýe barada aýdan sözleri muña mysal bolup biler...
Mugniýe 2008-nji ýylda häli-häzirem kimiñ edendigi bilinmeýän kast edilşigiñ netijesinde Damaskda öldürilipdi. K.Süleýmany Mugniýäniñ belli günlerini özi geçirdi we ony "şehit dostum" diýip ýatlady...
K.Süleýmany "Kuddus güýjüniñ" serkerdesi bolan döwrüniñ ilkinji üç ýylyndan soñ Ysraýyl on alty ýyllap okkupirlän Liwanyñ günorta etraplaryndan çykdy.

• Kasym Süleýmany Liwanda

2006-njy ýyldaky "Hizbullah"-Ysraýyl urşunda-da "Hizbullahyñ" harby operasiýalarynyñ taýýarlanýan karargähinde K.Süleýmany oturýardy. Kyrk dört günläp dowam eden uruş döwründe Yrakda şaýy militanlaryñ amerikan bazalaryna garşy gurnaýan hüjümleriniñ ep-esli derejede azalmagy amerikalylary haýrana goýupdy.
"Newyorker" žurnalynyñ žurnalisti Dekster Filkins yrakly bir ýolbaşçynyñ özüne uruş gutaran badyna K.Süleýmanynyñ Bagdatdaky amerikan ofiserlerine hat ugradandygy barada aýdandygyny habar beripdi. Hatda şeýle diýilýärdi: "Bagdatdaky imi-salalygyñ hezilini görüp bolansyñyz diýip pikir edýärin. Sebäp diýseñ, men şul ikiarada Beýrutda biraz başagaýrak bolaýdym!"

• ABŞ-nyñ Owganystan we Yrak okkupasiýalarynda K.Süleýmany...

ABŞ 2001-nji ýylyñ 11-nji sentýabrynda Bütindünýä söwda merkezine ("Ekizekler" binasyna) garşy gurnalan teraktyñ gurnaýjysy hökmünde "El-Kaide" terrorçy guramasyny günäkärläp Owganystana goşun saljakdygyny yglan etmegi bilen Owganystanda täsirliligini ýitiren Eýranyñ alnyndan gün dogdy. Çünki eýranlylaryñ pikirine görä "Taliban" sebitdäki iñ uly bäsdeşleri bolan Saud Arabystanynyñ ýeñ astyndan goldaýan toparydy. Şeýlelikde ABŞ bilen Eýranyñ arasynda üsti örtülen gizlin ýaranlyk döredi. Ženewada eýranly we amerikaly diplomatlaryñ arasynda Owganystan boýunça birnäçe duşuşyklar geçirildi. Eýranly delegatlar amerikanlaryñ öñüne Owganystanda "Talibana" we beýleki ýaragly sünni toparlara degişli ähli bazalaryñ, lagerleriñ jikme-jik lokasiýalary we maglumatlary ýerleşen kartany okladylar.
Eýranlylar amerikan delegatlaryna: "Ynha biziñ ilkinji nobatda ýok etmäge degişli hasap edýän nokatlarymyz" diýende, amerikaly diplomat Raýan Kroker eýranlylara kartadan maglumat göçürip almaga idin sorady. Eýranlylar "Karta siziñki bolsun" diýip jogap berdiler. Kroker geçirilen gepleşikler dowam edip durka, eýranly delegatlaryñ gönüden-göni Kasym Süleýmanydan görkezme alandygyny aýdypdy.
ABŞ Owganystany okkupirländen soñam iki ýurduñ arasyndaky ýaranlyk dowam etdi. Diñe 2002-nji ýylda ABŞ-nyñ şol wagtky Prezidenti Jorj Buş Eýrana "şer üýşmegindäki" ýurtlardan biri hökmünde baha beren çykyşy bu gizlin hyzmatdaşlygyñ soñuny getirdi.
Şol wagtdan başlap Eýran nobatdaky okkupasiýanyñ Yraga garşy boljakdygyny çaklap, Yrakda amerikan okkupasiýasyny garşylamak üçin taýynlyklara başlady. Elbetde, bu gezegem koordinasiýanyñ başynda Kasym Süleýmany bardy.
Çaklamalar hakykata öwrülip, 2003-nji ýylda ABŞ Yragy okkupirlände, Eýran Yrakda öz bähbidine "wekilçilik urşuny" alyp barjak birnäçe toparlary öñe çykardy: "Mehdi goşuny" (Mätiniñ goşuny), Hizbullah brigadasy, Bedir brigadalary we "Asaib Ehlel Hak" ýaly ýaragly şaýy toparlar okkupasiýa döwründe Eýranyñ iñ uly duşmanlaryndan hasaplanýan Saddam Hüseýini agdarmak üçin amerikalylar bilen ýaranlyk etdiler. Saddam Hüseýin agdarylandan soñ bolsa Eýranyñ gözegçiligindäki bu ady agzalan toparlar ýaraglaryny amerikan güýçlerine garşy gönükdirdiler. ABŞ 2004-2006-njy ýyllarda Wýetnam urşunyñ soñky iñ uly ýitgisini Yrakda berdi. Bütin bu bolup geçýän hereketleriñ başyndaky kişi bolsa ýene-de Kasym Süleýmanydan başga hiç kim däldi.

• "Garşydaşymyz howpsuzlyk apparaty"

Belli bir döwürde Yrakdaky ähli goşun güýçlerine ýolbaşçylyk eden Dewid Petreus 2010-njy ýylda eden bir çykyşynda Süleýmany hakynda şeýle diýipdi:
“Haýsydyr bir ýurt bilen özara gatnaşyklary diplomatiýanyñ öz ulgamy bolan Daşary işler ministrligi arkaly amala aşyrmaýan bolsañyz, onda işiñiz kyn diýmekdir. Biziñ Yrakda çeken iñ uly kynçylygymyz garşydaşymyzyñ däbe öwrülen ulgamdan hereket etmeýändigidi. Garşydaşymyz ylla bir howpsuzlyk apparaty ýalydy".

• Yrak hökümeti Damaskda guruldy

2010-njy ýylyñ 19-njy iýulynda AFP-de çap edilen bir habarda şaýy lider Mukteda Sadr we saýlaw kampaniýasyndan birinji partiýa bolup çykan "Yrakiýe" blogynyñ başlygy Iýad Allawi bilen Yrak hökümetiniñ gurulmagy üçin Damaskda birnäçe gezek duşuşyk geçirilendigi aýdylýar. Habarda pikirine sala salynan yrakly şaýy çinownikleriniñ biri Damaskdaky bu duşuşyklar tapgyryna Kasym Süleýmanynyñ hut özüniñ gatnaşandygyny we Türkiýeden, Yrakdan, "Hizbullahdan" gelen möhüm ygtyýarly wekilleriñ toplanan duşuşygynda K.Süleýmanynyñ şol duşuşyga gatnaşan wekilleri Malikini premýer-ministr wezipesine bellemek üçin goldaw bermäge mejbur edendigini gürrüñ berdi.
Malikiniñ möhüm wezipeleri eýeleýäñ geñeşçileri-de, Eýranda K.Süleýmany bilen gepleşik geçiren adamlardan saýlanyp alyndy.
Yragyñ öñki Prezidenti Jelal Talabani hem K.Süleýmany bilen käte serhetde, käte göni Eýranyñ özünde ýygy-ýygydan görüşen yrakly ýolbaşçylaryñ biridir...
Amerikalylar 2010-njy ýylda Eýrandanam goldanýan Nury Malikini dokuz aýa çeken hummaly gepleşiklerinden soñ premýer-ministriñ kürsüsinde oturdanlarynda, Malikiniñ özlerine "Yrakda galyñ" diýmegine garaşýardylar. Bu hantamaçylyk bolsa bolubam oturybererdi, ýöne amerikanlaryñ Malikiden eden tamalary puja çykdy. Munuñ şeýle bolmagynda K.Süleýmanynyñ eliniñ bardygy güman edilýär...
Dekster Filkinsiñ pikiriçe K.Süleýmany gepleşikleriñ dowamynda yrakly delegatlaryñ öñünde iki şert goýan bolmaly. Birinjisi Eýran bilen uzak wagtlap gowy gatnaşyk saklap gelen Jelal Talabaniniñ Prezident bolmagy, ikinjisi bolsa Malikiniñ koalizasion güýçlerim we Amerikanyñ Yrakdan bütinleý çykmagynyñ tarapyny tutmagy. Netijede K.Süleýmanynyñ aýdany boldy.

• "Siriýany elden gidersek, Tährany-da gidereris"

2011-nji ýylyñ maý aýynda Kum şäheriniñ iñ güýçli dini merkezi bolan Hakkani medresesinde talyplara beren leksiýasy bary-ýogy başlangyç klas bilimi bolan kontrrazwedkaçynyñ amala aşyrýan işleriniñ tutumynyñ nähili giñ gerimlidigini görkezýärdi.
K.Süleýmany çykyşynda Ýakyn Gündogardaky we Demirgazyk Afrikadaky jemgyýetçilik hereketleriñ "rewolýusiýa üçin giñ mümkinçilikleri döredendigini" aýdýardy, ol talyplara göz öñünde tutulýan maksatnamalara mundan beýläk has jogapkärli çemeleşmegi ündeýärdi. Ol bu çykyşy bilen aslynda Eýranyñ Siriýa girmek bilen maksadyn we hasam beteri "Kuddus güýjüniñ" "Arap baharyny" Tähranyñ peýdasyna ulanma niýetini mälim edýärdi:
“Bu gün Eýranyñ ýeñişi ýa-da ýeñlişi Mihranda ýa-da Horremşehrde kesgitlenmeýär. Çäklerimiz giñedi. Biz Müsürde, Yrakda, Liwanda we Siriýada ýeñiş gazanmaga borçludyrys. Bütin bu üýtgeşmeler Yslam rewolýusiýasynyñ miwesidir".

• Süleýmany "Hizbullahy" kömege çagyrýar

Siriýada gapma-garşylygyñ başlan 2011-nji ýylyndan 2013-nji ýylyñ aprel aýyna çenli ýaragly oppozionerler güýç taýdan rüstem geldiler. Emma 2013-nji ýylyñ 21-nji aprel güni hökümet üçin öwrülişik sepgidi boldy. Şol gün hökümet güýçleri Liwanyñ çägindäki strategik ähmiýetli Kusaýr posýologyny gabaw astyna aldylar. Kusaýr çaknyşygy Liwandaky "Hizbullahyñ" Siriýadaky urşa gönüden-göni gatnaşan ilkinji giñ gerimli operasiýasydy. "Hizbullahyñ" Siriýa girmesiniñ arkasyndaky kişi bolsa, ýene-de K.Süleýmanydy.
Kusaýryñ eýelenmegi üçin K.Süleýmany has owal birnäçe ýyllap Liwanda Eýranyñ peýdasyna bilelikde harby operasiýalar geçiren Hasan Nasrallahdan Siriýa iki müñden gowrak urşujy ugratmagy talap etdi.
"Hizbullah" K.Süleýmanynyñ görkezmesi bilen Kusaýry gabady. Gabaw halkasynyñ daraldylýan döwründe onlarça hizbullahçy wepat boldy. Maglumatlara görä ölenleriñ azyndan sekizi K.Süleýmana garaşly we operasiýany koordinirleýän eýranly ofiserlerdi. Kusaýr uzaga çeken aldym-berdimli söweşden soñ 5-nji iýun güni oppozisionerleriñ elinden alyndy. Şol wagtdan başlabam oppozisionerleriñ güýji Siriýada peselmäge başlady.

• "Hem her ýerde, hem hiç ýerde”

Bolup geçýän wakalara iñ täsirli wagty diýip hasap edilen wagtlarda-da K.Süleýmanyny ýakyndan synlamak mümkin däl.
Amerikan ofiserleriniñ biri "The Guardian" gazetinde beren interwýusynda: "Rehimsizligi we täsiri bilen her kesi gorka düşürýär. Ol hem-ä her ýerde, hemem hiç ýerde" diýen sözleri ulandy.
2004-2009-njy ýyllarda Yragyñ Döwlet howpsuzlyk geñeşiniñ geñeşçisi bolup işlän Muwaffak Ruba: “Ol gürrüñsiz Yragyñ iñ güýçli adamy. Ondan bihabar Yrakda çöp başy gymyldaýan däldir" diýipdi.
Yrak sünnüleriniñ esasy ýolbaşçylarynyñ biri bolan Salyh Mutlak K.Süleýmany barada şeýle diýýär:
“Süleýmanynyñ güýjüniñ sakasynda Hamaneý bar. Ol hemmelere, hatda gerek bolsa Prezidente-de hetdini tanadyp bilýär. Yslamda ene-atanyñ aýdanyndan çykmazlyk diýen bir zat bar. Eýrandaky we Eýranyñ çäginden daşardaky ähli şaýylar Hamaneýe, hususanam gönüden-göni onuñ adyndan hereket edýän K.Süleýmana ene-atalaryna ytagat edişleri ýaly ytagat edýärler. Yragyñ iñ möhüm adamlary ony görmäge gidýär. Adamlar göýä K.Süleýmany tarapyndan jadylanan ýaly, ony perişde kimin görýärler".

• Täzeden Yrakda

K.Süleýmanynyñ ýolbaşçylyk edýän "Kuddus güýjüne" diñe Eýranda däl, tutuş Ýakyn Gündogarda bäsleşip biljek güýç ýok. Ýakyn Gündogarda şaýy toparlarynyñ ählisini diýen ýaly töweregine jemlän "Kuddus güýji" we onuñ ýolbaşçysy K.Süleýmany merkezi hökümetiñ sünni we kürt etraplarynda täsirini ýitirmeginden peýdalanyp, soñky wagtlarda bar güýji bilen ýene Eýranyñ bähbidine operasiýalar geçirip başlapdy.
Mosulyñ 10-njy iýunda YŞYD-yñ eline geçmeginden iki gün geçenden soñra birnäçe arap saýtlary K.Süleýmanynyñ Eýran üçin iñ amatly Yrak hökümetini häkimiýete getirmek üçin Bagdatda ikitaraplaýyn gepleşikler geçirýändigini habar beripdi.
Sekiz ýyllap Eýranyñ goldawyny alyp Yragyñ premýer-ministri kürsüsinde oturan Nury Maliki täze gepleşiklerde gelejegi iñ köp gyzyklanma döreden adam boldy. Ýöne Malikiniñ eýýäm gözden düşen biridigine gowy düşünýän Eýran öñki ýaranynyñ agdarylyşyk geçirmek synanşygyny puja çykaryp, onuñ deregine başga bir şaýy syýasatçysy Haýdar Ibadyny goldady. H.Ibady kürtleriñ we sünnileriñem parlamentde beren sesleri arkaly awgust aýynda Yragyñ täze premýer-ministri boldy.
Geçirilen bütin bu gepleşikleriñ merkezinde ýer alan K.Süleýmany şol wagtdan başlap metbugatda ýygy-ýygydan görnüp başlady. "Kuddus güýjüniñ" başyna geçen wagtyndan bäri ady we eden işleri mümkingadar metbugatdan gizlenilmäge çalşylan K.Süleýmany mundan beýläk Eýranyñ Yrakdaky güýjüniñ simwolyna öwrüldi. Eýranyñ resmi, ýarym resmi habar kanallarydyr saýtlary günde-günaşa diýen ýaly K.Süleýmanynyñ Yragyñ dürli künjeginde käte şaýy militanlar bilen, käte bolsa peşmerge (kürt ýaragly güýçleri) bilen front meýdanlarynda düşen suratlaryny halka ýaýratmaga başladylar.
"Associated Press" habarlar agentligine interwýu beren yrakly ofiserleriñ biri Bagdat bilen Kerbelanyñ arasyndaky stratetik ähmiýetli ýerde ýerleşýän Jurf El Sahr posýologynyñ 27-nji oktýabrda YŞYD-dan alynmagynyñ añyrsyndaky "Ussat akylyñ" K.Süleýmanydygyna we onuñ muny birnäçe aýlap meýilleşdirendigine ünsi çekdi. Ady agzalan agentlik bu operasiýa Liwan "Hizbullahynyñam" K.Süleýmanynyñ emrinde hereket etmek üçin 7 müñ töweregi urşujy iberendigini habar berýär.
Hawa, dört gün öñ, 2020-nji ýylyñ 3-nji ýanwarynda ABŞ-nyñ Prezidenti Donald Trampyñ hut öz görkezmesi bilen janyna kast edilip öldürilen K.Süleýmanynyñ Yrak urşunda heniz 22 ýaşly ýetginjekkä "Sarallah polkunyñ" serkerdesi bolup başlan we nämälimliklerden, sowallardan, yşaratlardan doly çylşyrymly ömri pajygaly ýagdaýda tamamlandy.
K.Süleýmany D.Trampyñ aýdyşy ýaly, hakykatdanam "dünýäniñ iñ howply terroristimi", ýa-da eýranlylaryñ dili bilen aýdanda basybalyjylara, dinsiz imperialistlere garşy tutaşan watançylyk urşunyñ nobatdaky "yslam şehidimi"?!..
K.Süleýmanynyñ kimdigini taryh kesgitlär. Ony kesgitlemek biziñ işimiz däl. Biz diñe bitarap nukdaýnazarda maglumat bermäge we okyjylaryñ dünýäde bolup geçýän çylşyrymly wakalara göz ýetirmegine azajygam bolsa kömekçi bolmaga çalyşdyk.

R. Serdar ATAŞ,
"Al Jazeera".