Atajan Taganyň Gündeliginden

ATAJAN TAGANYÑ GÜNDELIGINDEN

Geň zat: ýazyjy Berdinazar Hudaýnazarow ömründe ýekeje kitaby-da ahyryna çenli okamandygyny öz ýatlamalarynda belläp geçýär. Şony boýun almagy-da onuň mertligi hem artykmaçlygy.
Men başga bir türkmen ýazyjysyny tanaýaryn. Onuň öýüniň diwarlary-da diňe kitap bilen bezelen. Ol “Kän okaýar” diýdirmek üçin ýygnaklara-da, hatda teatra-da eli kitaply barýar. Emma ol ýeke kitaby-da doly okan adam däl. Kitap barada öz pikiri-de ýok. Ýöne onda B.Hudaýnazarowyňky ýaly mertligem ýok.

***

Şu gün, 16-njy maýda döredijilik hem medeniýet işgärleriniň 80 adamdan ybarat delegasiýasy H.Diwangulyýewiň ýolbaşçylygynda Eýrana, Magtymgulynyň mazaryna zyýarata gitdi. Olaryň arasynda Magtymgulynyň ýeke setirini bilmeýän, asyl kitabyny açyp görmedikler-de bar diýýärler. Üçünji-dördünji gezek gidýänlerem barmyşyn. Olaryň käbirleri, aýtmaklaryna görä, Eýrandan maýda-çüýde haryt getirip, bu ýerde gymmadrak satýarmyşlar.
Magtymgulynyň döredijiliginiň ody bilen girip, küli bilen çykyp ýören, tapylgysyz arhiwçi alym Tejen Nepesow 50 ýyl bäri Magtymgulynyň mazarayna sežd etmegiň arzuwy bilen ýaşap ýör. Emma Eýrana gidişlik bolanda Tejen Nepesowy diridirem öýdenoklar. Ýogsam gidýän toparyň kethudasy Tejen Nepesiň bardygyny, kimdigini, Magtymguly üçin abyrsyz zähmet çekendigini gaty oňat bilýän Hudaýberdi Diwangulyýew ol biçäräni ýatlaýmaly ýaly welin…

1996.

***

Aýdym-saz syýasata ýugrulsa, inçe sungatlygyny ýitirip, näziklikden gödek bir zada öwrülýär.

***

Ýaramazlar bilen iş salşyp görmeseň, hemme adam oňatdyr öýdüp ýörmeli.

***

Özüniň gözi ýetýän kiçijik ýalňyşyny-da boýun almaýan, ýoldaşyndan ötünç sorap bilmeýän adamyň adamçylygy pesdir.

***

Durmuşynda şatlanmaga-begenmäge sähelçe tutaryk gabat gelse, deňli-derejeli şatlanmagy başarýan adamlar bar. Meniň şolara gözüm gidýär.

***

Gowy eser ýazmagyň kyndygynyň sebäpleriniň biri kelläňdäki pikiri, fantaziýany kelläňdäkisi ýaly derejede kagyza geçirmegiň başartmaýanlygyndan bolsa gerek.

***

Sylaşýanyňdan algyňy dilemek, karz dilemekden müň paý kyn.

***

* Başga adamyň döreden zadyna guwanmaly, ýöne buýsanmaly däl. Buýsanmak hukugy ony döredeniňki.

* Ýaň diýilýän zadyň öz sesi bolmaýar. Ol diňe başga sesi gaýtalap bilýär. Durmuşda-da tä ömri ötýänçä, başgalaryň pikirini gaýtalap ýörenler bar.

* Öz duşmanyňy iýenine begenip, krokodili gujaklajak bolma.
Negr nakyly.

* Aýalyna hökümüni  ýöredip bilýän kişi  döwleti edara etmegi hem başarar. Balzak.

* Pylany gaty biderek adamdy welin, öleninden soň gowy boldy ötägitdi.
B. Ussaýew.

* Mert bolsaň, ölmek aňsat, ýaşamak kyn. Namart bolsaň, ýaşamak aňsat, ölmek kyn.

* Iliňe peýdasyzdygyňa düşünmegem iliňe peýda getirmekdir.

* Pişigiň haýsy reňkdedigi bilen işiň bolmasyn, syçan tutsa bolýada.

* Öz döwründe ýüze çykyp bilmän galan hakykaty ýüze çykarmak üçin, taryhy eser ýazylýar.

* Kän gaýtalanyberse owadan sözler hem öz gözelligini ýitirýän eken.

* Gowşak eseriň gowşakdygyny seljermäne biziň köpümizde başarnyk bar. Emma beýik eseriň beýikligini duýmak hemme kişä başartmaýar.

* Gün ýokary galdygyça, kölege peselýär. Ýöne käbir adam ýokary galdygyça welin, köplenç adamçylygy peselýär.

* * *

Baý adam päk bolmaýar, päk adam baý bolmaýa.
Leo Tse.

***

Baýmyrat, 30 manatlyk kellesine, 60 müň manatlyk şlyapa geyipdir.

***

Uly kemçilik kiçeldilip, kiçi üstünlik ulaldylyp görkezilýän ýurtda hiç mahal ösüş bolmaz.

***

Adamlara ynamsyz garamaklyk gowulyk däl. Ýöne erbet adamlaryň sanynyň juda kändiginiň döredýän umumy atmosferasy gowy adama-da müňkür göz belen garamaklyga mejbur edýär.

***

Hakyky ýazyjy özüniň köp okandygyny eserlerinde ýörite ýüze çykarjak, özüniň köp bilýändigini ýörite nygtajak bolmaly däl. Ol okyjyny özünden belent saýmaly, ondan çekinmeli, ulumsulykdan daşda durmaly. Çünki hatda özleri ulumsy adamlaram ulumsylary halamaýarlar. Okyjyny sadalyk bilen,akyl satman özüňe çekmeli. Hakyky ýazyjylar diňe sadalyk bilen ýol alypdyrlar. Onsoňam, ýazyjy hernäçe beýik bolsa-da, okyjylar köpçüliginiň jemi beýikliginden pesdir.

***

Umuman, “Watana bolan söýgüsi üçin” diýen medalyň ady onçakly ýerine düşmedik ýaly bolup duýulýar. Eýsem,şol medaly almadyk adamlarda Watana bolan söýgi ýokmuka? Öz Watanynyň guran türmesinde oturanlaryňam Watanyna söýgüsiniň bardygyna men ynanýaryn.

1996.

***

Kimdir birinden öýkeläniňde iki tarapyňam ýalňyşynyň agramyna göz ýetirjekbolmaly. Belki, sen öýkelemäge-de haksyzsyň. Şeýle ýagdaýda-da öýkeleseň, özüňi gelşiksiz güne saldygyň bolar.

***

Ýaňy dünýä inen aňsyz, düşünjesiz bäbek enesiniň emmesi dodagyna degeninden sokjap başlaýar. Ol ene göwsüniň nämediginiň, ony nähili ýol bilen sormalydygynyň öwredilmegine-de mätäç däl.
Haýran galaýmaly! Adam oglunyň öz Watanyny söýmek meselesi hem edil şonuň ýaly zat. Radioda “Watany söýüň!” diýip gygyrmak gülkünç ideologiýanyň gülkünç önümi. Adam öz Watanyny ündew, haýyş bilen däl-de, tebigylygy hem diňe içki duýgusy bilen söýýär. Asylly adam, Watanyny söýýän adam Watany söýmek hakda gürrüňem etmeýär. Watany söýmegi ündemek Watany kemsitmek bilen barabardyr.

***

Hakyky ýazyjynyň betbagtlygy özünden öň öten müňlerçe geniniň başaryp bilmän gidendigini bilse-de, dünýäde adalaty dikeldip bolar diýip çyny bilen ynam edýänligindedir.

***

Ýaranjaň adam diňe özüni syýakdan düşürýär. Ýaranjaň şahyr welin, özi bilen birlikde ýaranjaň däl kärdeşleri tarapyndan döredilen mukaddes poeziýany-da biabraý edýär.

***

“Pulum bolsa, mollany metjitde oýnardym” diýen ýaly nakyly döreden hem ony ýitirmän gelýän iliň, dine ak ýürek bilen ynanmaýandygyna ynansa bolar.

***

Gözelligi görmegi, kabul etmegi başaryp, oňa düşünmegi, ondan lezzet almagy başarmaýan adam fotoapparat ýalydyr. Fotoapparat görýär, kabul edýär, emma düşünmeýär.

***

Gowlugymyzy dogry we doly peýdalanmaýanymyz sebäpli, erbetligiň üstünden barýarys.

***

Ýasama hormat, ýigrençden beterdir.

***

Ýamanlyga kesekiden garaşma, özüňkiden garaş.

***

Seniň döredip bilmejek gowy zadyňy, duşmanyň döredenem bolsa, begenmegi başarmak, artykmaçkygyň, medenýetliligiň hem mertligiň alamatydyr.

***

Adam özüni beýik saýmak bilen peselýär.

***

Ogry däl halyňa, ogry diýip töhmet atylandan, hakyky ogry bolmak ýeňil düşse gerek.

***

Aýlygyň hem pensiýanyň nämedigi bilinmeýän, gadym zamanlarda Gün ýaşandan soň , adamlar "Ömrümiziň ýene bir güni kemeldi" diýip aglaşar ekenler.

***

Watandaşdan öýkelense-de, Watandan öýkelenmeýär.

***

Gymmatbaha eşigiň bigörklige görk goşup bilmeýşi ýaly arzanbaha eşik hem görklüniň görküni peseldip bilmeýär.

***

Utanjy ýok söýgüden söýgä garaşmaly däl, Utançsyz söýgi uzak söýmeýärem, söýülmeýärem..!

***

Gowlukdan doly bolany sebäpli, onuň kalbynda erbetlige orun ýok.

***

Ýagşylykdan islemekden, ýamanlyk islemezlik gowy.

***

Hakyky gowulyk öwülmeýärem, garalanmaýaram. Ol öwgä-hä mätäç däl, garalyk bolsa oňa ýokmaýar.

***

Martynow Lermontowy, Dantes Puşkini öldürip, Kaplan Lenini atyp taryha girdi.

***

Men öz gylyk-häsýetimde kemçiligiň, gapma-garşylygyň kändigini bilýärin. Emma olary düzetmegi welin başarmaýaryn.
Mysal üçin, men bazardan bäş kg kartoşka alýaryn. Satyjy daýzanyň öz bähbidini arap, galp çekýändigini görüp durun. Emma onyň şeýledidgini welin aýtmaga utanýaryn, özümiň husytlykda aýyplanmagymdan çekinýärin. Satyjy göz-görtele aldaýar. Üstesine-de ol aldany üçin özüni akylly, mekir, seni bolsa samsyk, oýnatgy hasaplap, eden “gahrymançylygyna” gabarylýar. Men şonda-da kezzabyň kezzaplygyny ýüzüne aýdyp bilmeýärin. Meniň şol hereketim adamçylykmy, geçirimlilikmi, artykmaçlykmy, hatamtaýlykmy?
Hiç haýsysy hem däl…

***

Garrylygy ýakymsyz edýän zat, garrynyň öz ýaşlygyna dolanmak arzuwy bolsa gerek.

***

Ölüm - ýaşamakdan halys lejigen, indiden beýläk hem görjek günleriniňem hemmesiniň diňe ezýet bilen geçmeli organizme ýagşylyk isleýän, ony ähli görgüden, kynçylykdan dyndarýan bähbitli çäre bolsa-da, hiç kim beýle ýagşylygy islemeýär.

***

Gedemlik - medenýetsizligiň dogany.

***

Saňa ýagşylyk isleýän adam, seni öwmez.

***

Örän gowşak kitaplaryň awtory bolan ýazyjylar hem öz eserlerini ýokary derejededir öýdýärler, olaryň ýekejesini-de ýigrenmeýärler. Men olaryň ýagdaýyna düşünýärin. Çünki bir topar kitap çykaran awtor bir topar çaga dogran enä meňzeýär.
Mysal üçin, enäniň dogran dört oglunyň biri görmegeý, ikinjisi bigörk, üçünjisi akylly, dördünjisi kemakyl. Emma enäniň gözi bilen garasaň, perzentleriniň hemmesi-de bir derejede: bigörkem görmegeý, kemakylam akylly. Çagasyna hakyky ýagdaýa mynasyp baha berýän enä juda seýrek gabat gelinýär.
(Men öz ýazan eserlerim babatda şol seýrek gabat gelýän enä golaýdygyma gaty begenýärin.)

***

Yza gaýdylýan ýol bilen, öňe barýarys.

***

Ýaramazlyk köpçülik tarapyndan goldanmasa-da, kanun tarapyndan garşysyna göreşilse-de, azalman, gaýtam,köpelýär.
Gowulyk köpçülik tarapyndan halansa-da, kanun tarapyndan goldansa-da, ýardam edilse-de, köpelmän, gaýtam azalýar.

***

Entek ölüp görmesemem, ölümiň manysyna düşünýärin. Ýöne ýaşap ýörsem-de, ýaşaýşyň manysyna welin düşünmeýärin.

***

Dünýä aç-ýalaňaçdan doluka, özüňi bagtly saýmak, ynsapdan daşda durmakdyr.

***

Adamlaryň bir birine hakykady aýdyp bilmezligi, jemgyýetiň ösmegine päsgel berýär.

# "Kyrk ýylda ýazylan kitap"-dan.