Azaply ak ýoluñ abraýy

AZAPLY AK ÝOLUÑ ABRAÝY

Gadymy Beýik ýüpek ýoly ýyllary külterläp, asyrlary agdaryp, öz döwrüni gadymyýete dolap gitse-de ölmez-ýitmez galdyryp ötüpdir. Beýik ýüpek ýoly diýlende, añyrsy-bärsine ýetip bolmaýan dünýäniñ o çeti-bi çeti - uzak-uzak menziller, yzy üzülmeýän düýeli kerwenler, sansyz aý-günler, şöwürli gijeler, gatybaş adamlar, gujurly gollar, tükeniksiz azaplar, söwda, durmuş-ýaşaýyş hakydaña gelýär. Ynsanlary azaply ak ýollara atarypdyr. Söwda dürli ýurtlaryñ adamlaryny biri-biri bilen tanyşdyrýar, dostlaşdyrýar, aralarynda ynam döredýär. Söwda aragatnaşygy näçe artdygyça, ynam hem şonça artýar, gadyr-gymmat, hormat barha berkeýär. Bular agzybirligiñ, parahatçylygyñ alamaty. Syýasy dilde aýtsak, özboluşly parahatçylyk missiýasynyñ barypýatany hasaplanýar. Ikitaraplaýyn söwda başarjañ adamlary, döwleti baýlaşdyrýar.
Beýik ýüpek ýoly biziñ ilimize öwrülip geldi. Howa, deñiz, demir ýollarynyñ añyrsy ýakyn ýyllarda, gör-bak, nirelerden çykjak!
Ikitaraplaýyn üznüksiz söwda gatnaşygynyñ zerur gerekdigine, ak ýollaryñ ähmiýetine añyrsy bilen düşünýän Prezidentimiz Saparmyrat Türkmenbaşy täze salynmaly ýollaryñ ugurlaryny öñdengörüjilik bilen añly-başly aýdyñlaşdyrdy. Geljegiji kesgitledi. Aýdyñ ýol görkezdi. Türkmenistan sowet döwründe Orta Aziýanyñ derwezesi bolan bolsa, indi dünýä gapysyna öwrüljekdigi gümansyzdyr. Sebäbi döwletimiz döredilen badyna "Açyk gapylar" syýasaty jar edildi. Türkmeniñ gapysy çar tarapa açyldy. Biziñ döwletimiz bilen daşary döwletleriñ gatnaşygy ýylsaýyn artdy we artyp gidip otyr.
Prezidentiñ "Uly döwletleriñ ýanynda kiçelmeris, kiçi döwletleriñ ýanynda ulalmarys" diýmesiniñ çuñ manysyna bada-bat doly göz ýetirmändiris. Öñdengörüjilikli beýle jümle hemişelik Bitarap döwlet bolarys diýip aýtdygy eken. Welilik bilen aýdylan añlatma hakykata öwrüldi.
Döwletara bähbitli polat ýoluñ täze şahasyny gurmak barasyndaky akyl çeşmesiniñ gözbaşynda Prezidentimiz durýar. Onuñ her bir il bähbitli aýdanlary ilkibada erteki ýaly bolsa-da, hakykata öwrülýär-de duruberýär. Demir ýol beýleki transportlara garanyñda, iñ amatly, iñ arzan hasaplanýar. Ýüzläp-ýüzläp ýük maşynynyñ göterýän ýüküni bir demine alyp gidiberýär. Wagt tygşytlaýar. Eltmeli ýüki eltip, getirmelisini getirýär.
Merkezi Aziýany Ýewropa ýollary bilen birleşdirjek Tejen-Sarahs-Maşat demir ýolunyñ gurluşygy tamamlandy. Bu älemi ýañlandyran wakadyr.
Totalitar düzgüniñ höküm süren döwürlerinde Hindi okeanyna, Pars aýlagyna çykaryp biljek Tejen-Sarahs-Maşat demir ýoluny gurmak barasynda kelam agyz söz gozgalmaýardy, asyl gozgabam boljak däldi, sebäbi daşymyza tikenli som aýlangydy, agzymyz gulplydy. Bolsa-da, "Açyk gapylar" syýasaty sowet döwrüniñ şol syýasy demir galasyny böwüsdi. Türkmenistan indi demir ýol döwletine öwrüldi. Tejenden Sarahsa geçirilen ýol bilen Gazanjykdan Gyzyletrege, Gazanjykdan Gyzylgaýa, Köneürgenje, Kerkiden Tagtabazara, Nebitdag-Çeleken, Türkmenbaşy-Bekdaş, Çärjew-Kerki-Kerkiçi aralygyna çekiljek demir ýollaryñ uzynlygy 1820 kilometre ýeter. Ýokarda agzalan guruljak demir ýollary göz öñüne getirseñ, haýran galyp oturmaly.
Azaply ak ýoluñ ilkinji relsi 1992-nji ýylyñ birinji çärýeginde Parahat (Jojukly) stansiýasynda goýlup başlandy. Ýol ugrunda Garagum kanalynyñ üstünden geçýän uly köprüden başga-da, ençeme kiçiräk berk köprüler guruldy. Demir ýol Sarahsa geldi. Dünýä ýüzündäki döwletleriñ birnäçesine ýañ saldy, 12-13-nji maýda täze türkmen demir ýolunyñ toýunyñ uly dabaraly toýlanjakdygyny, toý-tomaşa kyrkdan gowrak döwletiñ wekilleriniñ gatnaşjakdygy habar berildi. Şatlykly habara ýagty jahanda ýaşaýan dogan-garyndaşlarymyz, watandaşlarymyz begençlerinden ýaña iki bolup bilen däldirler.
Ýola düşmek pursaty gelip ýetdi. Bili türkmen halysynyñ nyşany bilen guşalan gök wagonlar kerwen gurap dur. Gapdaly ýaşyl Tugly "Kerwenbaşy" ýola taýýar. Ýolagçylaryñ ýüzlerinde şatlyk, gözlerinde begenç ody lowurdaýar. Dabaraly toýa barmak niýetleri göwünlerinde at salýar. Otly sagat 6-da ýola düşdi, ol günorta tarap barha bat alýardy. Ene toprak ýaşyl dona bürenipdir. Bu gözelligi görmäge göz, sözlemäge söz gerek! Otly Tejen stansiýasyndan geçip, Türkmenbaşy stansiýasyna baryp, ýüzüni gündogara öwürdi. Köpetdag gujak açyp çagyrýan ýalydy. Müñ hasraty gören daglaryñ-da ýüzi açylan ýaly bolup duýulýardy.
Türkmenistan Döwlet demir ýolunyñ başlygy Hudaýguly Halykowyñ gürrüñinden:
- Döwletimiziñ bäş ýyllyk toýuna türkmen demirýolçulary-da uly sowgat taýýarladylar. Şeýle şöhratly ýylda Tejen-Sarahs-Maşat demir ýoly gurlup gutaryldy. Munuñ özi biçak uly işdir. Bary-ýogy üç ýarym ýylyñ içinde 142 kilometr aralyga demir ýol çekildi. Gadymy ýüpek ýoly dikeldi.
Döwlet demir ýoluñ gurluşygyna başdan-aýaga çenli hemişe ýakyndan goldaw berdi. Şeýle goldaw bolmasa, gysga wagtda amatly işiñ başa barmajakdygy ilimize aýandy. Häzir halkymyza, Watana bähbitli bu demir ýoluñ gurluşyk işi tamamlanan. Biz indi Çärjew-Kerki-Kerkiçi demir ýolunuñ gurluşygyny tamamlamaly. Tabşyryga amal edil ony çalt gurup işe girizmeli. Biz - demirýolçular şol işiñ hötdesinden abraý bilen geljekdigimize halkymyzy ynandyryp bileris.
Türkmeniñ ýükli "kerwenleri" indi dünýä ýüzüne çykyp bilerler. 308 kilometre uzalyp gidýän Tejen-Sarahs-Maşat demir ýoly Halkara demir ýoluna öwrüler. Taryha girer.
Türkmen döwleti dünýä bazaryna öz harytlary bilen arkaýyn çykyp biler. Mynasyp ornuny tapar. Millionlarça tonna ýükler çar tarapa gider. Özbegistan, Gyrgyzystan, Gazagystan respublikalaryna uly mümkinçilikler döredýär. Dünýä ýüzündäki döwletleriñ ýüzi biziñ döwletimize öwrüldi. Bular Ýaradanyñ güýç-gaýrat bermegi netijesinde mümkin boldy. Döwletimiziñ gülläp ösmegi üçin käre, wezipä parh goýman, jan aýaman işleýänleriñ gadyryny il-halkymyz bilýär. "Dünýä ýüzüniñ altyn halkasy" adyny alan Tejen-Sarahs-Maşat demir ýolunyñ gurluşygyna mynasyp goşandyny goşan inženerlere, gurluşykçylara, elektrik energiýasy bilen üpjün edýän işgärlere "Gaýrat" medaly, hormatly atlar berildi. Olardan Arberdi Porjanowy, Täçmyrat Keljäýewi, Amanyýaz Salyhowy, Ýazmyrat Halmyradowy görkezmek bolar.
Tejen-Sarahs-Maşat demir ýoly Saparmyrat Türkmenbaşynyñ tagallasy bilen gysga wagtda guruldy. Şonuñ üçinem täze demir ýol onuñ ady bilen ömürbaky baglanyşykly bolar.

1996 ý.

Tatar ÜÝŞMEKOW.