Gylyç bilen alynan watan pula satylmaýar

GYLYÇ BILEN ALYNAN WATAN PULA SATYLMAÝAR

1917-nji ýylyñ 27-nji oktýabrynda iñlisler özleri tarapyndan basylyp alynan Müsüruñ territoriýasyndan Gazany bombalamaga başlan palestin urşunda Gazany geçip, 1917-nji ýylyñ 7-nji noýabrynda Ierusalimi basyp aldy. Musulmanlaryñ birinji kyblasy "Mesjidi-Aksa" jöhitler tarapyndan basylyp alynanda, duşmana garşy göreşen osmanly esgeri ýerli halkdan goldaw görmedi. Yslamyñ "musulman musulmanyñ doganydyr" şygary ol ýerde dymypdy. Osmanly esgeri ýerli halkyñ goldawyny almansoñ, Gazadan, Ierusalimden, Şeriadan iñlis uçarlarynyñ ody astynda şehitler bere-bere Damaska, Halaba çenli yza çekilmäge mejbur boldy. Palestina şeýdip iñlisleriñ golastyna girdi.
Damaskda, Halapda öýlerden esgerlerimize ok atyldy: Şerif Faýsalyñ we Şerif Hüseýiniñ golastyndaky arap güýçleriniñ iñlislere beren goldawy yslam doganlygyny duw-dagyn etdi.
Türkleri iñlis güllesi däl-de, din doganlarynyñ duşmançylygy öldürdi! Palestinalylar dört ýüz ýyllap medeniýetine, diline el degirtmän gorap saklan musulman türk gardaşlarynyñ ýanynda däl-de, dini başga iñlisiñ ýanynda ýer aldy.
Palestin urşunyñ netijesinde Damaskdyr Halap iñlisleriñ eline geçdi. Kilisiñ günortasyna çenli çekilen türk goşuny bu uruşda 16 müñ şehit, 30 müñ ýaraly, 80 müñ ýesir berdi. Üstesine müñlerçe dereksiz ýiten... Ýesir düşenler ezýet gördi, gözleri kör edildi, bir topary ýerli halk tarapyndan şehit edildi. Esgerimiz lapykeç we gaharly ýagdaýda Halapdan "Ine, gelşimiz ýalam gidýäris, Halap şähri şat bolsun!" diýip gaýtdy... Trakýa we Anadoly etraplaryndan gelen, ýañy murty garalyp başlan juwan ýigitlerimiz Palestinada namartlarça gara guma garyldy. Osmanly ähli frontlarda uruş alyp barýardy. Esgerlerimiz şondan soñ Palestina aýak sekmedi we Palestina hemişelik iñlisleriñ eline geçdi. Iñlis mandatlygy döredildi.

• GEZEK JÖHIT DÖWLETINI GURMAGA GELDI

Iñlisler dünýäniñ çar künjüne ýaýran jöhitleriñ Palestina gelmegi üçin ähli ýollary açdylar. Şahyr Mehmet Akif Ersoýyñ aýdyşy ýaly, "eýesiz watanyñ batmasy hakdyr, sen eýe çykañda watan batmaz hiç!" Araplar türk goşunyna goldaw bermän, watanlaryna eýe çykyp bilmeýişleri ýaly ellerindäki ýerlerini-de pul üçin jöhitlere satdylar. Mete hanyñ sözi bilen aýdanda, "Ýer döwletiñ binýadydyr, ýer hiç kime berilmeli däl".
Iñlis häkimiýeti ýola goýlandan soñ dünýäniñ çar künjünden jöhitler göçüp geldi we ýer satyn alyp Palestina ýerleşdi. 1939-njy ýyla çenli jöhitleriñ sany 450 müñe ýetdi. 1948-nji ýyla gelinende 650 müñe ýetdi we 1948-nji ýylyñ 14-nji maýynea BMG-nyñ inisiatiwasy bilen Ysraýyl döwleti guruldy. Şeýlelikde, iñlisler hut palestinalylaryñ öz kömegi bilen Osmanlynyñ elinden alynan Palestinany jöhitlere berdi.
Mundan soñ araplaryñ Palestinadan gaçha-gaçlygy başlady. Araplar Palestinany boşadýardy, jöhitler kowçum-kowçum bolup göçüp gelýärdiler. Jöhitleriñ entek palestin topragynda ady-sory ýok ýerinden, häzir ýedi million ilaty bilen arap ilatyna deñleşdi. Emma ilat sany boýunça deñleşenem bolsalar, araplaryñ ýeri ýok diýerlik derejede az. Ýok diýerlik derejede az ýerlerem häzirki günlerde uçar, tank, raketa hüjümleri arkaly boşadylyp ýör.
Ata-babalarymyz "Bir musybet müñ nesihatdan ýegdir" diýipdirler. Gynansak-da, indi bu nesihatyñ palestin halkyna peýdasy ýok. Terk edilen topraklara hemişelik ýaşamak üçin jöhitler göçüp gelýär we yza dolanyp barmak indi mümkin däl ýagdaýa gelýär. Atatürk "Ukudaky halklar ýa ölerler ýa-da gul bolup oýanarlar" diýipdir. Iñlisleriñ ukladan palestinalylary indi oýananam bolsa, gul bolup oýandy. Gözi ganly Ysraýyl näsag diýenok, hassahana diýenok, mekdep diýenok - barsyny bombalaýar. Aýal diýenok, garry diýenok, çaga diýenok - uçdantutma gyrýar. Bu wagşylyga dünýä tomaşa edýär. Diplomatiki signallaryñ bigünä halka peýdasy ýok. Palestinalylaryñ watanyndan jyda düşendigine iñlisleriñ Palestina giren güni däl-de, şu günki gün düşünendigi hiç zady añladanok.
Ysraýylyñ düýnden şu güne çenli ýöredip gelen syýasaty adam ogurlama syýasatydyr, başganyñ ýerine el urma syýasatydyr, palestin topragyny basyp alma syýasatydyr. Emma zulum diýeniñ ot ýalydyr, iru-giç elinde saklaýany ýakyp taşlaýar: "Zulum bilen abat bolanyñ soñy bibat bolar". Muny Palestinada gördük, Ysraýylda-da göreris. Zulum ýetjek derejesine ýetenden soñ, dik başaşaklygyna gaýtmasy gutulgysyzdyr. Gurhan muny ne ajap aýdypdyr: "Wagty gelende zalymlar nähili ynkylap bilen agdaryljakdygyny öwrenerler". ("Şuara" süresi, 227).

Aýşe SUJU.

"SÖZCÜ" gazeti, 23.10.2023 ý.