Kapitan Arda Turan

KAPITAN ARDA TURAN

Osmanly-Russiýa "93 jeñi" (1877-1878)…
Uruş diñe Kawkaz frontunda däl, Dunaý-Balkan topraklarynda-da bolup geçdi. Plewnede Osman paşanyñ taryhy goranyşyna garamazdan osmanly goşuny agyr ýitgileri berip, yza çekildi.
Käbir taryhça görä 300 müñ, käbirine görä 1,5 million bosgun ýurduny taşlap Osmanla sygyndy.
Bolgar zulumyndan gaçan 15 öýlük kiçeñräk topar Edirne Hawsadaky Haýriýe hanyma degişli mülkde ýerleşdirildi. Kärendesine ýeri ekip-dikip başladylar.
Oba öwrülip barýan bu ýere Osmanly 1909-njy ýyldaky hasaba alyş resminamalarynda "Ozanlar" manysyny berýän "Bagşylar" (“Bakşılar”) adyny berdi. Soñ-soñlar bu ýer “Bakyşlar” adyny aldy.
Dessançylyk däbini ýöredýän aşyklar obasy 1912-nji ýylyñ Balkan urşunda-da dokuz aýlap kese ýerlileriñ golastynda boldy.
Aradan ýyllar geçdi, oba ulaldy, käbir maşgalalaryñ çagasy Stambula işlemäge gitdi. Bosgunlaryñ ýaşaýan posýology Baýrampaşa raýonyna ýerleşdiler. Arda Turan kaka tarapynyñ gelip çykyş hekaýaty, ine, şeýleräk...
Eje tarapynyñam gelip çykyşy şondan üýtgeşik däl: alban bosguny maşgala Bursa şäherine ýerleşdi, yzyndan Stambuluñ Kojamustafa raýonyna geldi.
Iki bosgunyñ nikasyndan bolan taksist Ibrahim Sevişiñ gyzy Ýüksel bulen derman öndüriji kärhananyñ işçisi Mehmet Nejatiniñ ogly "Türk Howa ýollarynda" işleýän Adnan Turan 1986-njy ýylda tanşyp nikalaşdylar.
1987-nji ýylyñ 30-njy ýanwarynda Arda Turan dünýä indi.
Dünýä “Altyntepsi” bilen geldi…

• "GAZANKELLE"

Ýaşaýan ýeri - rumelili bosgunlaryñ ýaşaýan Altyntepsi raýony...
Futbola birinji ädimi bu raýonyñ toparynda ätdi. Kellesi uly, baldyry ýogyn bu çaganyñ gelejekde futbolçy bolup biljek fiziki aýratynlyklary ýokdy. Emma... Pökgä erk ediş tehnikasy güýçlüdi, hamana endamynyñ bir parçasy ýaly top bilen bile tans edýärdi. Çakgandy. Çeýedi.
Dawutpaşaly köne futbolçy Dewe Ilker (Akbaş) "Gazankelle" (“Koca kafa”) lakamly bu çagajygyñ "Galatasaraýa" alynmagy üçin ilkinji jan edenleriñ biri boldy.
Doganlary höwesjeñ futbolçy bolan ejesi Ýüksel Turan futbola ýat biri däldi. Onuñ özi 12 ýaşlyja ogluny elinden tutup körpe futbolçylary saýlap alyş turlaryna äkitdi.
Birinji synagda fiziki görnüşinden ötri saýlap alyş turlaryna almajak boldular. Ejesi aldyrjak bolup berk durdy. Arda oýny bilen saýlap alyjylary añk etdi. Ýyl 1999-dy.
12 futbol pökgüsiniñ deregine "Altyntepsiden" "Galatasaraýa" transfer boldy. Şeýlelikde, onuñ Ýewropa transferinde-de "Altyntepsi" birinji lisenziýany beren klub hökmünde 32 müñ ýewro gazandy...
Arda Turanyñ futbol karýerasy üstünliklerden doly:
- "Galatasaraýda" birnäçe çempionlyklara ýetdi;
- Rekord transfere giden Ispaniýanyñ "Atletico Madrid" klubynda dört möwsümde döwlet we UEFA kubogy ýaly halkara çempionlyklara ýetdi. Çempionlar ligasynyñ finalynda oýnady.
- "Barselonanyñ" iñ gynmat dördünji futbolçysy boldy. Messi, Neýmar ýaly dünýä ýyldyzlary bilen iki möwsüm bir toparda oýnady, çempionlyklara ýetdi.
Soñra ýurduna dolandy. "Başakşehir" we yzyndan 22 ýaşynda kapitanlyk golbagyny dañan "Galatasaraý" kluby...
2002-nji ýyldan bäri milli ýygyndy toparynyñ "100-ler klubynyñ agzasy, ol jemi 172 gezek aý-ýyldyzly köýnekçäni geýip ýaşyl meýdança çykdy.
Eýsem: Ispaniýanyñ "La Liga" ýaly iñ kyn ligalarda nädip tapawutlanyp bildi?

• GÜLE GÜLE

Arda Turan…
Özüne göwni ýetijiligi hemişe belentde.
Jogapkärçlikden gaça durmaýan lider häsiýetli. Batyrgaý.
Kapitan, emma hemişe işeññir okuwçy.
Gallaw. Ýeñmäge ymtylyşly. Çykyş edýän toparyna wepaly, energiýasy-motiwasiýasy ýokary. Tans edýän ýaly ýöreýän, ylgaýan ýaşyl meýdançanyñ esgeri. Kellesi hemişe öñde.
Dar aralykda kelte paslaşmalaryñ wirtuozy.
Şikeslenip duruzylan futbolçy.
Islendik oýun taktikasyna sazlaşykly. Belli bir pozisiýasy ýok. Köplenç çep ganatda çykyş edýär. Hereketde. Ýaşyl meýdançadaky setleriñ arasynda köpri.
Ýekemen däl, üstünligiñ kollektiwleýin gazanylýandygyna ynanýar.
Degişgen. Öýkünjeñ. Içindäki "çagajygy" diri saklap başarýan şadyýan adam. Hemişe gülüp ýör, käwagtam çytyk ýüzli...
Ýewropada “El Turco” diýip tanalsa-da, ol hemişe "Kapitan" lakamyny halady.
Ýalñyşlary bolmadymy? Boldy. Ýeri gelende kelle süsüşdi, ýeri gelende butsysyny (sport köwşüni) çykaryp zyñdy.
Ökünen ýerleri bolmadymy? Boldy. Müñe golaý ýokary derejeli futbol duşuşygyna çykan futbolçy neneñ ýalñyşmasyn? Añsatmy şular ýaly stresi ýokary oýunlarda oýnamak?
A şahsy durmuşy? Futbolyndan has köp şahsy durmuşy dillerden düşmedi ýurdunda.
Ispaniýanyñ erkinlik şertlerinden täsirlendi, "bu öýde sosializm bar: zähmet, çörek paýlanşygy, gyradeñ söz azatlygy bar. Näme üçin dünýäden garyplyk ýok bolup gidenok? Garyplaryñ doýmaýandygy üçin däl, baýlary doýrup bilmeýändigimiz üçin!"
Sözleri geñ galdyrýar gerek. Kepirtepe oba hojalyk institutynyñ ilkinji uçurymlaryndan mugallym we şahyr Haýati Turan onuñ agasydy...
Güle güle kapitan Arda Turan…
Umyt edýärin... Bilýänleriñi we tejribäñi türk futbolyna bermegiñe dowam edersiñ...

Soner ÝALÇYN.

"SÖZCÜ" gazeti, 20.05.2022 ý.