Pähimler

PÄHIMLER

Öwrenmek hem wagty gelende, özleşdiren zatlaryňy işde peýdalanmak — eýsem bu ajaýyp dälmi! Alysdan gelen dostuň bilen söhbetdeş bolmak — eýsem bu şatlyak dälmi! Iliňde öz derejäňe laýyk baha berilmänine nadyl bolmazlyk — eýsem bu mertebäňi beýgeldýän zat dälmi!

* * *

Asylly adam bol iýip, baý ýaşamaga ymtylýar. Ol işine çulum, emma az gepli bolýar, päk ahlak-ly adamlar bilen gatnaşyk saklap, öz ýetmezini düzedýär.

* * *

Kim könä ýüzlenip, täze zat açmany başarýan bolsa, şol mugallym bolmaga mynasypdyr.

* * *

Diňe hakyky adamkärçilikli adam söýmegi hem ýigrenmegi başarýar.

* * *

Irden hakykata göz ýetirip, agşam öläýeňde-de, haýp däl.

* * *

Asylly adam — il aladasy, pes adam öz gaýgysy bilen ýaşaýar.

* * *

Päk ahlakly adam ýalňyz bolmaz. Onuň töwereginde hökman özi ýalylar tapylar.

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Meniň ähli tagallam puç bolup barýan ýaly. Şu wagta çenli men öz ýalňyşyny bilibem, şoňa müýnürgeýän adama duşmadym».

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «lslendik obadaky on öýüň birinde arassa ahlaklylyk babatda menden pes oturmaýan adama gabat gelse bolar. Ýöne okuwa, bilime teşnelikde meniň bilen deňleşip biljegi tapmarsyňyz».

* * *

Hakyky adam ähli zada öz tagallasy bilen ýetýär.

* * *

Meniň maksadym — hakykat, kömekçim — päk ahlak, daýanjym — adamkärçilik, kalbyma basalyk berýän zadam — sungat.

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: "Tapanyňy iýseň, çeşme suwundan teşneligiňi gandyrsaň, kelläňi elleriň üstünde goýup ýatsaň — bularyň hersiniň özüne ýeterlik şatlygy bar. Başga hili ýol bilen gazanylan baýlyk, ýetilen meşhurlyk — meniň üçin asmanda gaýyp ýören bulutlar ýaly bir zat!»

* * *

Bary-ýogy iki adam bilen otyrkamam, men olardan öwrenere zat taparyn. Gowy häsiýetlerden görelde alaryn, ýaramaz häsiýetlerden gaçarak duraryn.

* * *

Bir talyp mugallymyndan ruhlary nähili hormatlamalydygyny sorapdyr. Mugallym oňa: «Sen entek adamlara gulluk etmäni oňarmaýan halyňa, ruhlary nähili hormatlajak?» diýip jogap beripdir. Talyp ýene ondan ölümiň nämedigini sorapdyr. Mugallym şeýle jogap beripdir: «Entek ýaşaýşyň nämedigini bilmeýän adama ölümiň nämedigini nädip düşündireýin?»

* * *

Gadymy adamlar kämilleşmek üçin okapdyrlar. Häzirkiler ili geň galdyrmak üçin okaýarlar.

* * *

Gürleşeniňe degýän adam bilen gürleşmeseň, ony ýitirdigiňdir. Gürleşeniňe degmeýän adam bilen gürleşseň, sözüň ýele gitdigidir. Akylly kişi adamlaram ýitirmeýär, sözünem.

* * *

Alys geljekde ýüze çykmagy mümkin kynçylyklar hakynda pikir etmeýän adam ýakyndaky näsazlyklara büdreýär.

* * *

Ownuk zatlarda özüňi saklap bilmezlik — uly işleriň ýoguna ýanýar.

* * *

Asylly adam ömründe üç zatdan gaça durmaly: güýji dyňzap duran ýigit wagty — yşkbazlykdan, kämillige ýeten wagty — bäsdeşlikden, garrylyga ýetip, güýç- kuwwaty azalan wagty — gysgançlykdan.

* * *

Asylly adam borjuny ähli zatdan ýokarda goýýar. Borjuny unudan, ýöne edermen asylly adam topalaňça ýakyn. Borjuny ýadyna salmaýan, edermen, emma pes adam talaňçylyga ýykgyn eder.

* * *

Aýallar we pes gylykly adamlar bilen dogry gatnaşygy ýola goýmakdan kyn zat ýok. Özüňe golaýlaşdyrsaň-a, olar bihaýalyk edýärler, daşlaşdyrsaňam ýigrenýärler.

* * *

Asman bilen Ýer biri-birinden alysda bolsalaram, edýänleri şol bir iş.

* * *

Ýaý atmak bize hakykaty nähili gözlemelidigini öwredýär: eger kemançynyň peýkamy nyşanadan sowa geçse, ol munuň üçin başgalary däl-de, özüni günäkärleýär.

* * *

Azajygam bolsa, hoşniýetli bolmaga çalşyň. Şonda başga hili gylyklardan ara açarsyňyz.

* * *

Juda akyllylara hem aňrybaş samsyklara hiç zat öwredip bolmaýar.

* * *

Kyrk ýaşyna çenli özi hakynda diňe ýaramaz pikir döreden adamyň soň düzelerine umyt etme.

* * *

Çyny bilen islän halatynda, asylly adam bolmagy hemme kişi başarar.

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Ýüpüne odun goýup bolmaýan ygtybarsyz adam bilen nähili iş salyşjak? Bu oksuz arabany sürjek bolan ýaly dälmidir?»

* * *

Asylly adamyň kalby asuda bolýar. Hemişe alakjap ýörmek pes adama mahsus.

* * *

Asylly adam hemmeler bilen ylalaşyp ýaşaýar. Pes adam bolsa hemişe özüne kybapdaşy gözleýär.

* * *

Ýaşlara göwnüýetmezlik bilen garama. Geljekde olaryň akyllanyp, ajaýyp adamlar bolup ýetişmegi mümkin. Kyrk, elli ýaşaýança derekli iş başyny tutup, saňa goşulmadyk adam hormata mynasyp däldir.

* * *

Tertip-düzgünli ýurtda batyrgaý hereket et, batyrgaýam gürle. Şol zatlaryň ýok ýurdunda batyrgaý hereket etseňem, gürläňde seresap bol.

* * *

— Halky nädip özüňe tabyn edip bolar? — diýip, hökümdar Aýgun sorapdyr.
— Dogrulary beýgeldip, egrileriň gümüni çeken mahalyňda — diýip, Konfusiý jogap beripdir.

* * *

Özüňe islemeýän zadyňy özgä-de etme.

* * *

Adamy içgin synlaň, edýän işleriniň sebäbine göz ýetirjek boluň, dynç alýan wagtyndaky bolşuna-da esewan ediň. Şondan soňam ol siz üçin syrlylygyna galaýarmyka?

* * *

Gadym döwürde adamlar köp gürlemäni halamandyrlar. Olar bir zatlar söz berip, şonuň yzynda durmazlygy masgaralyk hasaplapdyrlar.

* * *

Özüňize berk daraň, talapkär boluň, özgelere geçirimlilik ediň. Şeýtseňiz, adamlar sizi ýigrenmezler.

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Men adamlaryň özüme däl-de, özümiň adamlara düşünmeýänim üçin gam çekýärin».

* * *

Biri: «Edepli ogul nähili bolmaly?» — diýip soranda, mugallym oňa şeýle jogap beripdir: «Häzir ene-atasyny aç-hor saklamaýan ogly edepli hasap edýärler. Ýöne itlerdir mal-garalara-da ýal, ot-iým berilýär-ä. Munuň daşyndan ene-ata hormat-sylagam bolmasa, bularyň tapawudy näme?»

* * *

Biri: «Hakyky adam nähili bolmaly?» — diýip soranda, mugallym:«llki göwnüne düwen işini berjaý edip, ol hakda soň gürleýän kişi hakyky adamdyr» diýip jogap beripdir.

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Asylly adam özgeleriň gowy işlerine goldaw berip, ýaramaz işleriň öňüni almaga çalyşýar. Pes adam bolsa munuň tersinedir».

* * *

Biri Konfusiden adamlary nädip özüňe tabyn etmelidigi hakynda maslahat sorap, yzyndanam: «Ýaramazlaň ýoguna ýanyp, ýagşylary özüňe ýakyn tutsaň, nähili borka?» diýipdir.
«Hökümdarlygyň çyn bolsa, öldürmek nämä gerek?» diýip, mugallym oňa ýüzlenipdir: — Özüňiz gowulyga ymtylsaňyz, halkam size görä bolar. Hökümdaryň gylyk-häsiýeti-şemal, halkyňky bolsa otdur. Şemal haýsy tarapa öwüsse, otam şol taýa gyşarar».

* * *

— Bütin obanyň gowy görýän adamy hakynda näme aýdyp bilersiňiz? — diýip, biri Konfusä ýüzlenipdir.
— Ol bolgusyz adamdyr.
— Onda bütin obanyň ýigrenýän adamyna garaýşyňyz nähili?
— Olam bolgusyz adamdyr—diýip, Konfusiý jogap gaýtarypdyr — Eger obadaky ýagşylar halap, ýamanlar ýigrenýän bolanlygynda, oňa gowy adam diýse bolardy.

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Asylly adam — özünden, pes adam bolsa ilden talap edýär».

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Eger adamlar kimdir birini ýigrenýän bolsalaram, onuň düýp sebäbine göz ýetirjek boluň».

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Danany göreniňde, oňa deňleşmegi arzuwla. Samsygy göreniňde, oňa meňzemezligiň çäresini agtar».

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Asylly adam gürlände howlukmasa-da, işini tiz bitirýändir».

* * *

Adamlar özleri üçin baýlyga hem şöhrata ymtylýarlar. Eger ikisine-de halal ýol bilen ýetip bolmaýan bolsa, olardan gaça durmak gerek...

* * *

Öwüt-pendiňizi öz nadanlygyna göz ýetirip, şoňa mätäç adama beri...

* * *

Asylly adamyň aň-düşünjesi giň, ruhy sagdyn bolmaly. Onuň ýüki agyr, ýoly uzak. Ol adamkärçiligi gerdeninde göterýär. Eýsem, bu ýeňil ýükmi?...

* * *

Hakyky adamkärçilik — özüňe erk etmegi başarmakdan ybaratdyr. Adamkärçilikli bolmak ýa-da bolmazlyk — bu her kimiň özüne bagly zat.

* * *

Özüne erki ýetýän, aýgytly hereket etmegi başarýan, ýönekeý hem az gepleýän adamy adamkärçilikli saýsa bolar.

* * *

Öýüniň eşretine baglanyp oturan kişini asylly adam hasaplamak ýalňyşdyr.

* * *

Ýeke-täk hakyky ýalňyş öz öňki ýalňyşlyklaryňy düzetmezlikdir.

* * *

Okanyňda — aň-bilimiň ýetmezliginden kösenýän ýaly duýgy hem öňki bilýänleriňem ýadyndan çykaýjak ýaly gorky bilen oka.

* * *

Özlerine hormat-sarpa goýýan hökümdary adamlaram sylaýar. Özüne hoşniýetli garalýanyny duýan halkyň işe yhlasam üýtgeşik. Gowulara goldaw, bisowatlara öwüt-nesihat berseniz, adamlaryň size ynamy artar.

* * *

Mugallym şeýle diýipdir: «Bilýäniňi bilýän, bilmeýäniňi bilemok diýmegiň özem bilimlilikden nyşandyr.»

©KONFUSIÝ

Terjime eden: Kakabaý Gurbanmyradow