Tagmalamak añsat

TAGMALAMAK AÑSAT

Her meselede başgaça düşünmek ýaman zat däl, gaýtam gowy, peýdaly.
Her düşünje gymmatly.
Ýamany - çekişme edebini bilmezlik...
Ýamany - garşydaş garaýşy masgaralamak, edepsiz çemeleşmek...
Ýamany - ýañkalaşmak, sene-mene edişmek, beýiklik satmak...
Ýamany - demagogiýa etmek.
Bu "kerler dialogynyñ" sebäbi bilmezden pikir eýesi bolansyramak.
Bu her meselede leji çykanlyga sebäp bolýar. Bu çig-çarsylygy, ýöntemligi, pesligi, düşünje dünýäsiniñ göýdükligini döredýär.
Soñky ýalñyşlygyñ iñ gowy mysaly - Russiýa-Ukraina urşy...
Berekella! Hiç kimsäniñ öwrenme derdi ýok, her kes bilýär!
Iki hadysanyñ arasynda hiç hili ilteşik ýokdugyna garamazdan biri-biriniñ sebäp netijesimiş ýaly baglanyşdyrylmagyna psihologiýada “illýuziýaly korrelýasiýa” diýilýär. Bu ikirjiñlenme (önyargı, предрассудок) döredýär. Meselem, uruş sebäpli ruslara atylmaýan şyltak ýok. Bir minut säginiñ:
Russiýanyñ Puşkin, Tolstoý, Turgenew, Dostoýewskiý, Çehow, Gorkiý, Şolohow, Çernyşewskiý, Nabokow, Maýakowskiý, Gonçarow, Anna Ahmatowa, Lermontow, Belinskiý, Çaýkowskiý, Şostakowiç, Rahmaninow, Rimskiý-Korsakow, Glinka, Borodin, Strawinskiý, Şagall, Kandinskiý, Eýzenşteýn, Tarkowskiý we bu sanawa sygdyryp bolmajak birgiden beýik ýazyjy-şahyry we sungat adamsy bar...
Russiýanyñ adamzadyñ ösüşine goşan çäksiz goşandyny görmezlige salyp bolarmy? Kimiñ hetdine Orsyýete şyltak atmak?
Bilmezden, gözlemezden gara sürtmek gylygyndan el çekmek lazym...

• GIŽŽELEÝJI KIM?

“Tegmil sürtmezden” çekişmäni bilmeli.
"Aýyplamazdan" çekişmäni bilmeli.
Her hadysa bilen baglanyşykly ilkinji nobatda maglumata esaslanýan "sebäp netije" baglanyşygyny gurmaly:
Uruş netije...
Eýse, urşuñ turmagynyñ sebäbi näme?
NATO-my? ABŞ-my? Russiýamy? Ukrainamy?
Aýdyldy "NATO sowet harby howpuna garşy guruldy."
Aýdyldy "NATO harby bileleşigi gorag konseptidir.
SSSR-Warşawa paktynyñ dargamagyna - "Sowuk urşuñ" gutarmagyna, ýagny, "howpuñ" aradan aýrylandygyna garamazdan NATO näme üçin harby ömrüni dowam etdirdi.
Gaýtam, bileleşik nämüçin düzümine täze ýurtlary goşmagyna dowam etdi?
Täze dünýä düzgüninde başyny ABŞ-nyñ çekýän NATO neoliberal global ulgamyñ "žandarmalygyny" boýnuna aldy. ABŞ mundan beýläk ýeke-täk "imperatordy" we täze dünýä düzgüni onuñ energetika beýleki ykdysady bähbitlerine laýyklykda gurulmalydy… Şol sebäpli:
Durnuksyz sebitler, içerki gapma-garşylygy başdan geçirýän ýurtlar ABŞ-nyñ piñine-de bolmady! Gaýtam Liwiýa ýaly ýurtlarda durnuksyzlyk döretdi.
Nyşanalaryndan biri-de ýerasty baýlyklary bolan Russiýady.
Russiýanyñ iñ gowşak döwründe ýurduñ daşyny gabamaga başlady: Russiýanyñ çägindäki Polşany, Estoniýany, Latwiýany, Litwany NATO-nyñ düzümine goşdurdy. Yzyndan:
Gürjüstany we Ukrainany bileleşige goşjak bolmagy sebitde çaknyşyk döretdi.
ABŞ ýene-de hiç kimsäni diñlemedi. Şeýle-de, ABŞ-nyñ regional güýçler bilen strategik hyzmatdaşlyklary ýola goýup, işlerini alyp barmagy Germaniýa ýaly agza ýurtlaryñ nägileligini döretdi. Diñe Germaniýa däl, Italiýadyr Fransiýa, gytaklaýynam bolsa, Belgiýa, Ispaniýa, Portugaliýa bu syýasata garşy çykdy...
Bu bolup geçenler - "sebäp-netije" baglanyşygy görmezlige salynyp Ukraina-Russiýa urşuny dogry analiz edip bolarmy?

• TÜRK GOŞUNY

Türk goşuny Siriýa nämüçin girdi?
Türk goşuny on sekiz gezek serhetañyrsy operasiýa geçiren ýeri bolan Yrakda häzirem nämüçin goşun bölümlerini saklaýar?
Türk goşuny Kiprde 60 müñ personalyny nämüçin saklaýar?
Egeý adalarynyñ Gresiýa tarapyndan ýaraglandyrylmagyna nämüçin berk garşylyk görkezýär?
Ýa Liwiýa? Ýa-da Gündogar Ortaýer deñzi? Ýa-da başgalary?
Bütin bularyñ sebäbi howpsuzlyk syýasaty dälmi?
Haýsy ýurt öz araçäginde howp döremegine ýol berer öýdýärsiñiz?
ABŞ Gürjüstanda Sorosyñ eli bilen "gül öwrülişigini" edip, ýurtda bulam-bujarlyga we urşa sebäp boldy.
ABŞ Ukrainada Sorosyñ eli bilen "pyrtykal rewolýusiýasyjy" geçirip, ýurtda buýr-bulaşyklyga we urşa sebäp boldy.
Soñra Gürjüstanyñ NATO-nyñ düzümine alynma prosesi konflikt-uruş turuzdy.
Eýsem bütin bulara garamazdan Ukrainanyñ NATO-nyñ düzümine alynma meýilnamasy nämüçin hötjetlik bilen boýna dakyldy? Üstesine Moldowa? Bulam az bolýannýaly NATO bileleşiginden şunça ýyl gaça duran Finlandiýadyr Şwesiýanyñ häzirki wagtda agzalyga kabul edilme meselesi nämüçin orta atylýar?
Ýagny:
ABŞ şärikdeşlerini-de diñlemezden Russiýany gurşap alma-daşyny halkalama syýasatyny ýöretdi we ýöredip gelýär. (Üstesine Hytaýy-da günbatar çäkden halkalaýar.)
Howpsuzlygynyñ howp astyna düşendigini gören Russiýanyñ birnäçe ýyl bäri "beýtme" diýip gelendigine garamazdan, ABŞ-nyñ zorlukly syýasatyny dowam etdirip gelmegi urşuñ turmagyna sebäp boldy.
Gürrüñsiz, urşy näletläliñ...
Emma, imperialist ýalmawuzlygy hiç soñlanmaýan ABŞ-nyñ gižželeýji rolunyñam bardygyny görmezlige salmalyñ.
Tagmalamazdan pikir alyşalyñ.

Soner ÝALÇYN.

"SÖZCÜ" gazeti, 01.03.2022 ý.