Benjamin Franklin effekti däl-de, Fussilet-34 effekti!

"Pylan zat öñ Kuranda bar eken, pylan alymyñ açyşy öñ Kuranda-da ýazylanmyş..." diýseler, nämüçindir ynjalyksyzlanýaryn.
Adam atadan tä Muhammet pygambere (s.a.w) çenli ýaşap geçen jümle pygamberlere inen hökümler bir dälmi eýsem? Diýmek, ýaşan jemgyýetlerine we döwürlerine görä olaryñ ündewi-de bir bolandyr-a?
Meselem, Nuhuñ tupany Kurandan öñki üç mukaddes kitapdan başga-da "Mahabharatada", "Gilgameşde" we gaýry başga-da birnäçe gadymy çeşmelerde geçmegi dört ylahy kitabyñ şol çeşmelerden göçürilendigine ýa-da täsirlenip ýazylandygyna güwä geçip bilermi?
Ýaşaýan Ýer şarymyzda aýry-aýry halklar bolup, aýry-aýry ýurtlarda, döwletlerde, jemgyýetlerde ýaşasagam, Ynsan ogly ynsanyñ duýgusam bir gaýgysam, ýagşysam bir bir ýamanam, şatlygam bir gynanjam...
Adam atadan bäri hemme zat gaýtalanyp dur. Mysal, Kuran ynsanlara namazy, orazany we gaýry parzlary, sünnetleri, dogry ýoldan ýöremegi buýranda, muny özüniñ ilkinji gezek buýurýandygyny aýdanok, bularyñ barsyny ýokarda hem aýdyşym ýaly Adam atadan başlap tä Muhammet pygambere çenli ýaşap geçen pygamberleriñ barsy ýaşan ýerlerindäki halklara ündedi. Wagtyñ geçmegi bilen, ýurtlara görä we ş.m. faktorlar bilen ol hökümler biri-birinden tapawutlanypdyr. Dinleriñ biziñ günlerimize çenli dürli-dürli formada gelip ýetmeginiñ iñ esasy sebäbi-de şu. Elgaraz, aýtmaga zat kän...
Bir aýdyñ hakykat bar: dünýäde hiç zat täzelik däl, hiç zat ilkinji däl. Başlangyçdan bäri hemme zat gaýtalanyp dur, soñam şeýle bolar. Kerim şahyr aýtmyşlaýyn, "Sen bu täzelik diýýäniñ Pindar döwründe-de könedi, ogul!"

SSSR döwletiniň kuwwatly döwründe arap ýurtlarynyň (Siriýa, Müsür, Alžir, Ýemen we baş.) serkrdeleri we esgerleri Mary harby garnizonynda gurnalan okuw merkezine tälim almaga gelerdiler. Tanyş dellekçimiň gürrüň berşine görä, onuň ýanyna saçyny bejertmek üçin bir arap serkerdesi gelipdir. Onuň we onuň ýany bilen terjimeçini saçlaryny bejerenden soň, dellekçi arapdan sorapdyr:
--Siz arapmy?
--Hawa.
--Onda Siz Kurany-kerimi hem okaýansyňyz?!
--Hawa.
--Onuň manysyna düşünýäňizmi?
--Ýok. Onuň asyl manysyny Allatagalanyň özünden başga bilýän ýokdur diýip, jogap beripdir.
Kurana doly düşünmek üçin ondan öň iberilen Mukaddes kitaplary (Töwrat, Zebur, Injil) we gadymy, orta asyrlar taryhlaryny oňat bilmeli. Magtymguly Pyragy ýaly diňe medresede okadylýan ylahy, takyk we dünýewi ylymlar bilen çäklenmän, medresäniň çygryndan çykýan goşmaça ylymlary öwrenmeli.
Näme üçindir, YII asyrdan başlap şu günlere çenli ylymda açyljak açyşlar gönümel ýa metaforiki düşündirme bilen Kurandan öňki kitaplarda agzalman şu Kitapda aýdylýar? Hemmä mälim, Kuranda agzalýan ýedi asman(Mülk süresi 3 aýat) (sekiz Jennet bilen çalyşmaň): troposfera, stratosfera, ozonosfera, mezosfera, ionosfera, ekzosfera we Ýeriň täji, Ýer togaly döräli bäri üýtgänok.
Ýa-da; Ýuwaş okean bilen Atlantik okeanyň hem-de Demirgazyk bilen Baltika, Ortaýer bilen Gara deňizleriniň suwlary garyşmaýanlygyny (olaryň atlaryny agzamasa-da) Kuranda ýazylgy (Rahman süresiniň 19-20 aýatlary).
Jordano Brunonyň, Kopernigiň, Galileýiň geliosentrik taglymatlaryny mundan on bäş asyr öň Kuranda aýdyldy (Ýasin süresi 38-40 aýatlar).
Ateist, Nobel baýragynyň fizika boýunça eýesi (1933 ý.) Pol Dirak her bir elementar bölejiginiň garşydaşynyň bardygyny subut edende Kuranyň Zariýat süresiniň 49-njy aýatyndaky: “Siz pikirlenip alarsyňyz, (ybrat) alarsyňyz diýip, ähli zady jübüt edip ýaratdyk” jümleden belki habary hem ýokdur.
Adamzadyň taryhynda haýsy yurduň kanunynda Konstitusiýa, Jenaýat, Maşgala, Salgyt, Ahlak kodeksleri we ş.m. kanunlar bir kitapda jemlenen? Diňe Kuranda. Haýsy ýurduň kanunlary üýtgewsiz, ömürlik düzülen? Diňe Kuran. Haýsy kanun ähli adamzat üçin ýazylan? Diňe Kuran.
Hiç bi zat öz-özünden, boş ýerden döränok. Dialektikanyň kanunlarynyň esasynda her bir ösüş, her bir taglymatlar özünden öňkiden ugur alyp, ösüp, kämilleşipözünden öňkini inkärleýär, inkärlemek birlikde üstüne atanak çekenok. Yslam dini özünden öň geçip giden dinleri, olaryň mukaddes kitaplaryny we pygamberleri inkär etmän, gaýta ykrar edýär Allatagala Muhammet pygambere (saw) Kurany -Kerimi iberende öňki pygamberlere iberen Mukaddes kitaplaryny jemläp, olaryň rasioninal dänesini süzüp alyp jemleýär.
F. M. Dostoýewskiniň aýdyşy ýaly dünýä dinleriniň hemmesiniň maksady—ýamanlykdan saplanyp, ýagşylyga uýmakdyr. Diňe musulman-musulmana däl, ynsan ynsan dogandyr, sebäbi biziň aslymyz Adam ata bilen How ene. Adam adama başardygyça material tarapdanam ruhy tarapdanam ýardam-goldaw bermelidir. Diňe şeýdilende adamzat bbagtly, asuda durmuşda ýaşap biler.
P.S. Ýagşylyk hakda meniň şu saýtda çap edilen “Sogabyň dowamat kanuny” atly makalam (03.03.2022 ý.) bilen tanyşyp bilersiňiz.
Sag boluň, minnetdar.