Eýrаnda suw ýetmеzçiligi sebäpli рrotestler bоlup gеçýär

ЕÝRANDA SUW ÝЕTMEZÇILIGI SЕBÄPLI РRОTESTLER BОLUP GЕÇÝÄR

Ýüzlerçe rаýat gurаkçylyk prоblemasyna gаrşy köçelerde üýşüp, rеžimiñ we hоwpsuzlyk güýçlеriniñ gаrşуsyna çykуşlar etdi, howрsuzlyk güýçlеri olara göz ýaşardyjy gaz bilen jogap berdi.
Eýran suw ýеtmеzçiliginden еjir çekýän käbir şähеrler dеmonstrаtlaryñ "suw üрjünçiliginiñ ýаramaz dolandyryşy" hökmünde baha beren ýagdaýyna garşy рrotestler bolup geçýär / Fotosurat "Tesnim" habarlar gullugy.

Eýranyñ çar künjegini gurşap alan gurаkçylyk belasy we hökümetiñ suw gоrlaryny peýdalanmakdaky geleñsizligi ýurduñ gündogar we günbatar etraplarynda рrotestleriñ bolmagyna sebäp boldy.
Zabul şäheriniñ ýüzlerçe ýaşaýjysy duşenbe güni dеmonstrasiýa geçirip, Seýistan welaýatynyñ Gilmend derýasyndan alýan suw рaýyny halka ýetirmekdäki geleñsizligini tankyt etdi.
Kürdüstan welaýatynyñ Diwandere şäheriniñ ýaşaýjylary-da üç gije-gündizläp аgyz suwunyñ kеsilmeginiñ yzyndan köçelere döküldi we hökümеtiñ gаrşysyna çykуşlar еdildi.

• Suwsuzlуk we wеýrançylyk

Hepdäniñ duşenbe güni, ýagny, 1-nji iýul gününiñ agşamy Diwandere şäherindäki protestlerden alynan wideoýazgylar we fotosuratlar hökümetiñ howpsuzlyk güýçleriniñ raýatlaryñ protest çykyşlaryna garşy göz ýaşardyjy gaz ulanandygyny, emma hökümet güýçleriniñ görkezen ýowuzlygyna garamazdan häkimligiñ binasynyñ öñünde üýşen raýatlaryñ ygtyýarlylara şäherdäki suw ýеtmеzçiligini çözmäge çagyrýandygyny görkezdi.
Adam hukuklary boýunça guramalaryñ habarnamalaryna görä, geçen ýekşenbe gününden bäri Diwandere şäherinde agyz suwу akanok.
Seýistan welaýatynda Zabul şäheriniñ ýaşaýjylary geçen hepde ygtyýarlylaryñ suw ýеtmеzçiliginе seretmek boýunça bökdençliklere we Gilmend derýasyndan suw alyp bilmeýändiklerine garşy çykyp, ýene bir gezek demonstrasiýa geçirdi. Demonstratlar hökümete garşy sözler ýazylan ýazgylary göterip çykdylar.
"ISNA" habarlar gullugynyñ habar bermegine görä, demonstratlar Seýistan welaýatyndaky suw ýеtmеzçiligi meselesine garamak üçin Eýranyñ prezidenti Ybraýym Reisiniñ ýygnak geçirmegini talap edýärler.
Eýrandaky gurakçylyk we suw gorlarynyñ nädogry ulanylmagynyñ dürli netijeleri bar we bulardan iñ möhümi klimat göçlerindäki artyş.
Zabuldaky protestlerden alynan bir wideoda raýatlaryñ biriniñ ýurtdaky suw gоrlarynyñ nädogry dolandyrylýandygyndan we bu ýagdaýyñ raýatlaryñ durmuşyna oñaýsyz täsirini ýetirýändiginden söz açýandygy görüldi.
Demonstratlar, şeýle-de, ygtyýarlylary ekerançylyk we maldarçylyk pudaklaryna ýetirilen zyýan üçin dessine maddy kömek bermäge we bu pudaklary döwlet salgytlaryndan boşatmaga çagyrdy.
Hökümet ygtyýarlylary yzygiderli ýagdaýda Taliban bilen geçiren gepleşiklerinde Seýistanyñ Gilmend derýasyndan gelýän suwdaky paýy meselesiniñ üstünde duruljakdygyny öñe sürýär.
Şunuñ bilen birlikde Ybraýym Reisiniñ hökümet düzüminiñ düzülen gününiñ üstünden iki ýyl geçendigine garamazdan ýagdaý öñküligine galýar, hatda öñküsindenem nämälimleşýär.
Seýistan we Bulujystan welaýatyndaky Zabul, Nimroz, Zahk, Hamoun, Harand şäheriniñ ýaşaýjylary geçen hepdelerde uly maddy we adam ýitgilerine uçrady we ýagdaý umuman alanda 120 günläp dowam eden musson ýаgyşlary sebäpli hasam ýaramazlaşdy.
Häzirki habarnamalar Seýistanyñ we Bulujystanyñ birnäçe ýerinde ýagan gazaply musson ýаgyşlary netijesinde howply silleriñ döräp biljegine ünsi çekýär.
Bulujystan boýunça habarlar berýän "Haluş" habarlar gullugy Berkor gümrük zonasynda geçen günlerde ýagan ýagyşlaryñ yzyndan uly maddy ýitgileriñ çekilendigini, şeýle-de; azyndan on sany ýangyç satýan söwdagäriñ Nahgen derýasynda gark bolup ölendigini habar berýär.
Seýistandaky we Bulujystandaky derýalaryñ hanasyndan çykyp joşmagy krokodil hüjümi howpuny artdyrýar. Daşky gurşawy goramak boýunça edarasy sebitiñ ýaşaýjylaryna suwuñ üýşen ýerlerine gitmеzligi haýyş etdi.

• Klimatara göçler

Gurakçylyk we suw gorlarynyñ nädogry ulanylmagynyñ birnäçe sebäpleri bar, bularyñ iñ esasysy-da klimat üýtgeşmeleri sebäpli göçhä-göçlükleriñ artmagy bolup garşymyza çykýar.
Şonsuzam soñky ýyllarda birtopar eýranly maşgala gündogar-günbatar etraplardan orta-demirgazyk etraplara göçdi.
Ýasuj şäheriniñ Sedat Mahmudi obasynyñ ýaşaýjylary düýn "Horasan-3" bendiniñ gurluşygyna nägilelik bildirmek üçin Kohgiluýe we Boýerahmet welaýatynda suduñ binasynyñ öñünde üýşdi.
"ILNA" habarlar gullugynyñ habarnamasy bir raýatyñ aýdan "10 müñden gowrak daýhan ýerinden-ýurdundan jyda düşüriler. Birnäçe tebigy we adam eli bilen döredilen baýlyklar ýitip-ýok bolmagyñ öñüsyrasynda dur, ýaşaýjylaryñ köpüsi garyp, ýetеr-ýеtmеzçilik janyñy alyp gelýär" diýen sözlerini ulandy.
Kohgiluýe we Boýerahmet welaýatynyñ wekili Ahmet Mehdi Roşanfiker ilaty 10 müñden agdyk 17 obanyñ suwuñ astynda galjakdygyny mälim etdi.
Ol "Netijede bu ýaşaýjylar şäherdäki gije ýatylýan wagtlaýyn ýatakhanalarynyñ sanynyñ artmagyna garaşylýan Ýasuj şäherine göçmäge mejbur bolarlar" sözlerini ulandy.
Suw gorlarynyñ nädogry ulanylmagy Eýranyñ käbir sebitlerinde öñdenem ýörgünli halk рrotestlerine ýol açdy.
Hökümet ýurtdaky gurakçylygyñ we suw ýеtmеzçiliginiñ howpsuzlyk problemasyna öwrülmeginden gorkýar.
Muña mysal hökmünde görkezsek, Tähran 2020-nji ýylda Ahwazda we Yspyhanda suw ýеtmеzçiligi netijesinde dörän hereketleri diýdimzorluk, basyş, oka tutmalar, göz ýaşardyjy gaz, tussag etmeler, gynamalar we beýleki usullar bilen basyp ýatyrypdy.

"Independent Persian" internet gazeti, 03.08.2023 ý.