Has aýdyñ geljege sary...

HAS AÝDYÑ GELJEGE SARY: HINDISTANYÑ G20 BAŞLYKLYGY we TÄZE KÖPPOLÝUSLYLYGYÑ ŞAPAGY

"Ýeke-täk ýer, ýeke-täk maşgala we ýeke-täk geljek" ruhuny täzelemegiñ döwri

Hindistanyñ G20-niñ başlyklygyny almagynyñ üstünden 365 gün geçdi. Häzir çuññur pikirlenmegiñ, taahhüdü täzelemegiñ we "Wasudhaýwa Kutumbakam", ýagny, "Ýeke-täk ýer, ýeke-täk maşgala we ýeke-täk geljek" ruhuny täzelemegiñ döwri.
Biz geçen ýyl bu jogapkärçiligi boýnumyza alanymyzda, global arena köpugurly kynçylyklar bilen gidişýärdi: kowid-19 ýokanjyndan soñky silkinmeler, gözýetimde çylgym atýan klimat üýtgeşmeleri, maliýe durnuksyzlygy we ösüp barýan ýurtlaryñ bergi bökdençligi.
Bularyñ barsy köppolýuslylygyñ yza gaýdyşan döwründe bolup geçýärdi. Çaknyşyk we bäsdeşlik şertlerinde ösüşe gönükdirilen hyzmatdaşlyga zeper ýetipdi, şeýdibem ösüş togtapdy.
Hindistan G20-ä başlyklyk etmegi boýnuna alyp, dünýäniñ häzirki ýagdaýy üçin alternatiwalary hödürlemäge synanyşdy.
Bu alternatiwa GSYIH merkezli ösüşden adam merkezli ösüş çemeleşmesine geçişdi.
Hindistanyñ maksady ýer ýüzüne bizi aýyrýan däl-de, birleşdirýän zatlary ýatlatmakdy. Global dialogyñam ösdürilmegi gerekdi.
Azlygyñ bähbitleri köplügiñ arzuwlaryna ýol arçamalydy. Bulam bilşiñiz ýaly köppolýuslylyk üçin düýpli reformany talap edýärdi.
Köpgyrañly, höwesli, gallaw we kararly... G20-niñ başlygy hökmünde biziñ bu çemeleşmämizi şu dört söz kesgitledi.
Ähli G20 agzalarynyñ biragyzdan kabul eden "Täze Deli Liderler jarnamasy-da" şol kararlylygymyzyñ delilidir.
Köpgyrañlylyk biziñ ýolbaşçylygymyzyñ merkezindedi. Afrika bileleşiginiñ G20-ä hemişelik agza bolup gatnaşmagy elli bäş sany afrika ýursunyñ foruma gatnaşmagynyñ ýoluny açdy.
Bulan G20-niñ dünýä ilatynyñ 80%-ni gurşap aljak formada giñelmegini üpjün etdi.
Bu ýol arçaýjy ýagdaý global kynçylyklar we mümkinçilikler babatda has giñ gerimli dialoga iterdi.
Ugrunyñ ilkinji mysaly höknünde Hindistanda iki gezek geçirilen "Global Günortanyñ sesi" konferensiýasy köppolýuslylyk üçin täze şapagy buşlady.
Hindistan "Global Günortanyñ" endişelerini halkara mowzuga goşmaga dyrjaşdy.
Bu konferensiýa esasanam ösüp barýan ýurtlaryñ global janlanmanyñ şekillenmeginde mynasyp ornuny tapjak döwrüniñem ýetip gelendigini buşlaýardy.
Köpgyrañlylyk Hindistanyñ oñlan ýerli çemeleşmesi G20 bilen özara gatnaşygyna-da geçdi, bulam Hindistana populýar ýolbaşçylyk döwrüni başdan geçirtdi.

Jan Bhagidari, ýagny, halk gatnaşygy işlerinde G20 ähli ştatlary we federal oblastlary umumylykda goşmak arkaly 1,4 milliard raýat bilen gatnaşygy ýola goýdy.
Esasy faktorlar bilen baglanyşykly meselelerde Hindistan G20-niñ beren ygtyýarlyklarynyñ çäginde halkara gyzyklanmanyñ hasam uly ösüş maksatlaryna gönükdirilmegini üpjün etmäge synanyşdy.
"2020-njy ýyl boýunça maksatnamanyñ" kesgitleýji sepgudinde Hindistan "Dowam etdirmäge ýaramly ösüş maksatlaryna" (SDGs) gönükdirlen ösüşi çaltlandyrmak üçin saglygy goraýyş, bilim, jyns deñligi, sferalaýyn yzygiderlilik ýaly biri-biri bilen baglanyşykly meselelerde giñ gurşawly we iş maksatly çemeleşmäni oñlap, G20-2023-iñ çäginde iş meýilnamasyny işläp düzdi.
Bu ösüşi çaltlandyran esasy ugur güýçli Sanly Jemgyýetçilik infrastrukturasydyr (DPI). Şunda şahsy kart ("Aadhaar"), UPI we "Digilocker" ýaly hyzmatlar arkaly sanly ulgam täzelikleriniñ rewolýusion häsiýetli täsirine gönüden-göni arena bolan Hindistan ündewlerinde tutanýerlidi.
G20 platformasy arkaly-da "Sanly Jemgyýetçilik infrastruktura goruny" üstünlikli kemala getirdik, bulam global tehniki hyzmatdaşlyk üçin möhüm ädim.
On alty ýurtdan elliden gowrak sanly jemgyýetçilik infrastrukturasyny öz içine alýan bu gor "Global Günorta" ýurtlarynyñ köpgyrañly ösüş güýjüni ýüze çykarmak bilen sanly jemgyýetçilik infrastrukturasyny kemala getirip oñlamaklaryny we ornaşdyrmaklaryja ýardam eder.
Ýeke-täk ýerimiz üçin gyssagly, durnukly, adalatly üýtgeşme döretmek üçin tutanýerli we köpgyrañly maksatlary göz öñüne tutduk.
Deklarasiýa häsiýetli "Ýaşyl Galkynyş" şertnamasy täze iş orunlary, ykdysady ulgamlaryñ bitewileşmegi we sarp edijiligiñ klimata jogapkärçilikli, önümçiligiñ bolsa planetamyza dost bolan köpgyrañly doktrinasyny edinil, açlyga garşy göreşmek we planetamyzy goramagyñ arasynda saýlaw etmegiñ kynçylygynyñ üstünde durup geçýär.
G20-niñ jarnamasy aýratynan global täzelenişiñ energetika mümkinçiligini 2030-njy ýyla çenli üç essä çykarmaga çagyrýar.
Global Bioýangyç bileleşiginiñ gurulmagy we ýaşyl gidrofen üçin koordinasiýaly tagalla göz önüne tutulanda, G20-niñ has arassa we ýaşyl dünýä gurma arzuwynyñ bardygyny inkär edip bolmaz.
Munuñ özi Hindistanyñ elmydama göterýän ruhuna öwrüldi we hãzir Dowam etdirmäge degişli Ösüş üçin ýaşaýyş-durmuş formalary (LiFE) arkaly dünýäde biziñ gadymdan bäri dowam edip gelýän ýörelgelerimizden peýdalanyp biler.
Jarnama klimatlaýyn adalat we deñlik babatdaky jogapkärçiliklerimize-de güwä geçýär we "Global Demirgazygy" uly maliýe we tehnologiki kömegini bermäge çagyrýar.
Ösüşiñ maliýe hemaýarkärini milliard dollardan trillion dollara çykarjak bir sanlaýyn syçramanyñ gereklidigi bilen ilkinji gezek ylalaşyldy.
G20 ösüp barýan ýurtlaryñ 2030-njy ýyla çenli döwlet derejesinde kesgitlenen goşantlaryny üpjün edip bilmeleri üçin 5,9 trillion dollar gerek boljakdygyny kabul etdi.
Gereklenýän ummasyz uly çeşmelere seredip, G20 köppolýusly ösüş üçin has gowy, uly we täsirli banklaryñ ähmiýetine üns çekdi.

Hindistan aýratynam BMG üçin gowulandyrmalaryñ edilmeginde we hususanam has adyl dünýä düzgünini ýola goýmagyna garaşylýan BMG-nyñ Howpsuzlyk Geñeşi ýaly möhüm organlaryñ täzeden gurnalmagynda liderlik roluny öz boýnuna alýar.
G20 jarnamasynda birinji orunda ýer alan jynsy deñlik meselesi, aýal-gyzlara has köp mümkinçilikleri bermek üçin öñümizdäki ýyl ýörite toparyñ döredilmegi hakdaky karary bilen hasam göz gamaşdyrdy.
Hindi parlamentinde we ştatlaryñ kanun çykaryjy mejlislerinde orunlaryñ üçden birini aýal-gyzlara berýän 2023-nji ýylyñ "Hindi aýal-gyzlarynyñ ornunyñ rezerwasiýa kanuny" biziñ zenanlaryñ başyny cekýän ösüşe ygrarlydygymyzy görkezýär.
"Täze Deli Jarnamasy" syýasatlaryñ tutanýerliligine, ynamly söwda we tutanýerli klimat işlerine üns bermek bilen birlikde bu esasy prinsipler arkaly täzelenen hyzmatdaşlyk ruhuny görkezýär.
Biziñ G20 başlyklygymyz döwründe G20 87 netije gazandy we 118 resminamany makullady, bu bolsa geçmişe garanda möhüm artyş boldy. Biz muña buýsanýarys.
Biziñ G20 başlyklygymyz döwründe Hindistan geosyýasy meselelere we bularyñ ykdysady ösüşe we galkynyşa täsiri hakdaky çekişmeleriñen üstünde durup geçdi.
Terrorçylyk we ýönekeý ilatyñ ýersiz ýere öldürilmegi ylalaşyp bolmajak zatdyr, biziñ nul tolerantly syýasat bilen muña doly garşy çykmagymyz gerek. Duşmançylygyñ ýerine adamkärçilik görkezmeli we bu eýýamyñ uruş eýýamy däldigini ýanjamaly.
Ýolbaşçylyk eden bir ýylynda Hindistan adatdan daşary bir üstünligi amala aşyrdy: Köppolýuslylygy täzeden janlandyrdy, "Global Günortanyñ" sesini güýçlendirdi, ösüşi goldady, hemme ýerde aýal-gyzlaryh güýçlendirilmegi üçin göreşdi. Bu üstünlik meni begendirýär.
G20-niñ başlyklygyny Braziliýa tabşyrmak bilen adamlar üçin, planetamyz üçin, parahatçylyk we asuda durmuş üçin äden köpçülikleýin ädimlerimiziñ öñümizdäki ýyllarda-da mynasyp seslenme tapjakdygyna tüýs ýüregimiz bilen ynanýarys.

Narendra MODI,
Hindistanyñ premýer-ministri.

Anna, 01.12.2023 ý.