Ateizmiñ mantyksyzlygy

ATEIZMIÑ MANTYKSYZLYGY

Ateizm akyla, mantyga (logika), delile däl-de, gürrüñsiz kabul edilen karara esaslanýar. Olar "Men şeýle diýýänmi, diýmek şeýledir!" diýen pikirde bolýar.
Ateistler bilen Hudaýa ynanýanlaryñ arasynda dowam edip gelýän "Hudaý barmy ýa-da ýok?" diýen jedeliñ taryhy ýüzlerçe ýyllara uzaýar. Hakykaty subut etmek üçin iki tarapyñam ylmy delilleri orta atmagy, öñe sürýän delillerini dogry hasaplamaga çalyşmaklary we bir tarapyñ beýleki bir tarapyñ orta atýan delillerini ýalana çykarjak bolup jan edişi, gynansak-da, mantyksyzlygy we gereksiz ýagdaýlary döredýär. Şonuñ üçinem jedeller soñlanman, netijelenmän galýar. Netije bolmansoñam, biraz wagt geçensoñ başga-başga jedeller turýar.
Garşylyklaýyn pikir alşylanda diýdimzorluk bilen, özünkiniñ ýalñyşdygyny we garşysynyndakyñ pikiriniñ dogrudygyny bilip duran ýagdaýynda-da kejirlik etmek diýen bir zat bar. Diýdimzorluk - tutaryksyz dawany zor bilen kabul etdirmäge çalyşmakdyr. Özünkiniñ ýalñyşdygyny we garşysynyndakyñ pikiriniñ dogrudygyny bilip duran ýagdaýynda-da kejirlik etmek bolsa - deliller arkaly subut edilen zady demagogiýa arkaly inkär etmekdir. Alymlar bu iki ýagdaýyñam garşylyklaýyn pikir alyşmagyñ düzgünlerine bap gelmeýän we üns bereniñe-de degmeýän ýagdaýdygyny gowy bilýär. Meniñ özüm-ä ateistleriñ jedele girende hut şu iki ýoly saýlap alandyklaryna köp duş geldim. Meselem biz "Allanyñ barlygyny subut etmek üçin bir harpyñ kätipsiz, bir öýüñ ussasyz, bir obanyñ arçynsyz bolup bilmejekdigini" aýdanymyzda ateistleriñ gaharlanýandygyny görýäris. Olar "Mundanam bir delil bormy?", "Muña düşünmez ýaly zat barmy!" diýen ýaly inkär ediji sözler bilen bularyñ delil bolup bilmejekdigini, bular ýaly deliller bilen özlerini ynandyryp bilmejekdigimizi aýdarlar.
"Bir harpyñ kätipsiz, bir öýüñ ussasyz, bir obanyñ arçynsyz bolup bilmejekdigi" hakyndaky delil şeýle seredende hakykatdanam ýöntemje görünýär. Muña garamazdan mantykly. Jedelde deliliñ ýöntem ýa-da hemmetaraplaýyn artykmaç bolmagy hökman däl. Mantykly bolsa bolany. Şonuñ üçinem ateistleriñ bu delili "ýöntem" hasap etmesiniñ özi ýalñyşdyr. Olaryñ birinji etmeli işi bu jümläni delildir subutnama bilen ýalana çykarmakdyr. Eger olar muny ýalana çykaryp bilmeseler hudaýtanamazlyk taglymatynyñ şujagazja deliliñ garşysynda ýer bilen ýegsan bolýandygyny görmäge mejbur bolarlar (göre-göre gelýärlerem!). Aslynda olary gaharlandyrýanam, ynjalykdan gaçyrýanam şudur. Olaryñ bu ýagdaýyna özünkiniñ ýalñyş - garşysyndakyñ dogrudygyny bilip duranam bolsa, ýagny, delile delil bilen däl-de, diýdimzorluk we demagogiýa bilen garşylyk bermäge synanyşýandyklaryny mysal görkezmek bolar. Galyberse-de ateistler diýdimzorluk ýoluny hem ussatlyk bilen ulanmagy başarýarlar. Ýagny şeýle: ateizm akyla, mantyga, subutnama däl-de, "tötänleýin" kesgitlemä esaslanýar. Mysal üçin ewolýusionçylar "Ilkinji gezek ýaşaýyş nädip peýda boldy?" diýen soraga "tötänleýin" diýip jogap bererler. "Bir öýjükden beýleki barlyklar mutasiýa ýoly bilen ewolýusiýany başdan geçirip nädip döräpdir?" diýen soraga-da "tötänleýin" diýip jogap bererler. Eýsem bu "tötänlikleriñ" delili barmy? Elbetde ýok! "Tötänleýin". Adyndanam görnüşi ýaly, tötänligiñ kadasy-da ýok, tutarygy-da ýok, delili-de. Bu ýerde tötänligiñ bolup biläýjek (ähtimallyk) hususlary nukdaýnazaryndan meselä girişip göreliñ: Aýdaly, elimizde birden ona çenli belgilenen pul bar. Biz bu pullary gapjyga salyp çem gelen ýerinden çekenimizde 1-nji belginiñ çykma ähtimallygy ondan bire deñ. Emma pullaryñ birden ona çenli yzly-yzyna çykma ähtimallygy bolsa 10 milliarddan bir gezek mümkin bolup biler. Ýagny pullary 10 milliard gezek çekeniñizde şol pullaryñ san boýunça yzygiderli çykar diýen düzgün ýok. Eger diñe 1-den 10-a çenli belgilenen pullaryñ dowamly çykma ähtimallygy 10 milliardan bir gezek bolýan bolsa, biziñ organizmimizdäki hetdi-hasaby bolmadyk atomlaryñ, öýjükleriñ, organlaryñ mümkingadar çylşyrymly, muña garamazdan olaryñ hemmesiniñ ýerbe-ýer we kadaly şekilde ýöremegi näçeden näçe ähtimallyga deñ? Siz muny ähli ösümlik, haýwanat we adam organizmi üçinem bir göz öñüne getirip görüñ. Bularyñ ählisiniñ tötänlik bilen baglanyşdyrylmagy diñe dikdüşdilikden (предрассудок) we şertleýinlilikden gelip çykýar. Ýagny ateistler belli bir zady kabul etmek arkaly hereket edýär. Olar "Men şeýle diýdimmi, şol şeýledir!" diýmekden başga zady bilmezler. Martin Lings "Gadymy ynançlar we döwrebap hurafalar" atly kitabynda şeýle diýýär: "Sorbonn uniwersitetiniñ zoologiýa professory Mari-Iw Delaž şeýle diýipdir: "Häzire çenli bir jynsyñ atasy bolan haýsydyr bir jynsa gabat gelinmedi. Munuñ ýekeje gezegem bolsa bolup geçendigini tassyklaýan hiç hili subutnamanyñ tapylmandygyna menem ynanýaryn. Muña garamazdan, men ýene-de ewolýusiýanyñ jismany taýdan delillendirilişiniñ dogrudygyna ynanýaryn. Gepiñ keltesi, bu meselede ylym bizden özüne iman etmegimize garaşýar. Hakykatdanam ewolýusion taglymat toslanyp tapylan hakykatyñ keşbine salnyp öñe sürülýär.[1]
"Encyclopedie Française" (janly organizler boýunça) ensiklopediýasynyñ bäşinji tomuny taýýarlan fransuz geology Paul Lemoin dürli awtorlaryñ makalalarynyñ jeminde şeýle diýýär: "Bularyñ ählisi ewolýusiýon taglymatyñ mümkin däldigini görkezýär. Aslynda daşyndan görnüşine garamazdan indi hiç kim ewolýusion taglymata ynananok... Ewolýusion taglymat - indi çopan-çoluklaryñam ynanmaýan, ýöne mallarynyñ howpsuzlygyny üpjün etmek üçin ynanansyran bolýan zadynyñ ady bolup galdy".[2]
Hut şonuñ üçinem ateistleriñ ewolýusion taglymaty diýdimzorluk bilen kabul etdirmäge synanyşýandyklaryny aýtsa bolar. Ýagny delilsiz bir pikir, hamala subut edilen zat ýaly haý-haýly propogandalar arkaly hemmeleriñ boýnuna dakylmak islenýär.
Şu henegi köpüñiz bilýän bolmagyñyzam mümkin, şeýle-de bolsa ony şu ýerde aýdyp geçmegi makul bilýärin:
Temel dostlaryna jogaby balyk bolan bir tapmaça aýdypdyr: "Sary reñkli, kapasada bolýar, jürk-jürk saýraýar, biliñ bakaly, ol nämedir?"
Dostlary: "Sary bilbil" diýip, ähli guş jynsyny sanapdyrlar. Dikdüşdi Temel jogaplaryñ hemmesine "Ýalñyş" diýip durupdyr. Ahyry "Biz-ä bilemzok, özüñ aýdaýmasañ!" diýenlerinde, Temel: "Kilka balyk" diýipdir. Dostlary gaharlanyp: "Kilka sary bolýarmy näme" diýseler, Temel "Reñkledim ony" diýipdir. "O nähili kapasada bolýarmyş onsoñ?" diýselerem, "Goýdum-da!" diýipdir. "Onda nädip jürküldäp saýraýar?" diýseler, Temel gülüp: "Ynha, bulam tapmaçanyñ aýlawydyr" diýipdir.
Ateizm - Temeliñ tapmaçasy ýaly tapmaçadan başga zat däldir.

■ Salgylanylan çeşme:

[1] Martin Lings "Gadymy ynançlar we döwrebap hurafalar", "Agaç" neşirýaty, Stambul-1991, sah: 10;
[2]. a.g.e., sah.: 11.

Idris TÜZÜN.