Aýrylyşanlaryñ aýdymy / powest

AÝRYLYŞANLARYÑ AÝDYMY

"Göçgün hyruç bilen ýaşan köp aýallarda bolşy ýaly, indi onuñ tüýs ýürek bilen päklige ymtylýan bolmagam mümkin".
Onore de Balzak.

Tomus günleri agşamara howanyñ nähili ýakymly bolýandyny siz oñat bilýän bolsañyz gerek. Ýöne bu wagt, näme üçindir, eýläk-beýläk ötüp-geçýänler gaty seýrekleşipdi. Kä wagt biri geçýärdi. Göwnüñe bolmasa, günortanky epgek adamlaryñ köpüsini özi bilen syryp-süpürip, nirädir bir ýere äkidäýen ýalydy. Häli-şindi dillerini köne köwşüñ oltañy ýaly edip köçede hasaplaşyp ýatýan itlerem nirädir bir ýere ýitirim bolaýan ýalydy. Olaryñ ýekejesem görnenokdy.
Edil, häzir howa diýseñ asudady. Şeýle wagtda dürli ösümlikleriñ hoştap ysyny duýmak, olardan kükregiñi dolduryp dem almak jana diýseñ ýakymlydy, meýmiremek bolsa ondanam lezzetlidi.
Üç gat belent, owadan jaýyñ ikinji gatynda, äpişgäniñ öñünde ýanynlabrak oturan Oguljeren häzir şol diýilýän bimarlyk hetdine ýetipdi.
Oguljeren ýigrimi bäş ýaşlaryndaky gelindi. Ol häzir öý eşiginde: egni çig matadan tikilen ýeñsiz köýnekli, aýagy ýaşyl mahmaldan tikilen şypbykly, iki süýem barmagam gyzyl ýüzüklidi. Ol asyl öý eşigindekä-de görmegeýdi. Ýöne ol bir gyldan bezenip köçä çykan wagty onuñ syrdam kamatyny, bugdaýreñk keşbine şaplaşyp duran edil gökje monjuklar ýaly bolşup, gabaklarynyñ astynda dürli tarapa pyrlanýan tes-tegelejik gözlerini görenleriñ yzyna gañrylman geçip bilmeýändiklerini onuñ özem bilýärdi. Ýöne ol gaşlarynyñ timarlamakdan ýaña ters goýlan otura çalym edýän, tagaşyksyzdan gelen imçejik bir zatdygyny hiç añşyranokdy.
Bu wagt ol örüp goýbereninde sagrysyndan aşagrak düşýän şargara, ujy çowly saçyny darap goýberipdi. Ol ajaýyp saçlar bolsa şu wagt onuñ tutuş ýagyrnysyny eginleri bilen bile örtüp durdy. Göwnüñe bolmasa, onuñ buýralanyp duran uçlaram oturan äpişgesiniñ aşak erñegini yhlas bilen öpýän ýalydy. Şeýle hem bu darap goýberilen gür saşlar bir seretseñ, bu çepiksije göwrä has köpük edýän ýalydy.
Gün ýaşmazynyñ öñ ýanyndaky şol mymyjak şemal henizem edaja öwsüp durdy. Töweregi birhili ümsümlik, asudalyk gaplap alypdy. Ýöne gündogardaky bir jaýyñ açyk äpişgesinden ýylan gören çaganyñ sesi ýaly bolup, gyjagyñ gulaga ýakymsyz çirkin sesi gelýärdi. Şol wagt ol edaja öwüsýän şemal Oguljereniñ gulaklarynyñ öñünde köwsarlap, onuñ şol ýogyn, gara saçlaryny saldarlap görýärdi. Şonda onuñ iki egnindäki şol ýogyn saçlary deñiz ýaly tolkun atsa, iki ýañagyndaky burum-burum zülpleri welin, burumyny bozman, şol ajaýyp keşbi şemaldan gabanýan ýaly, kä ýañaklarynda, kä gözleriniñ üstünde, käte gar ýaly alkymynda ikibaka urunýardy. Şol wagt ol bu ýüz-gözüni, alkymyny ''gyjyklaýan'' ýa bolmasa, özüniñ pikir edişiçe, gözelligine ''zeper ýetirýän'' zülplerini inçeden gelen şol sülük, sargylt barmaklary bilen häli şindi sypalaýardy, tertipleşdirýärdi.
Oguljeren bu wagt ýaşlygyna, görmegeýligine buýsanyp, pikir edýärdi.
''Gör, tebigat nähili ajaýyp! Ana, giden baglyk bütin äleme görk berip otyr. Ýöne hol syrdamboýly derek aýratyn owadan görünýär. Saýyrdyñ, syrdam-boýly ýaş ýigit ýaly. Ýöne hol öwsüp oturan bag näteñet! Egri-bugry, gyşyk - çaýşyk! Bütin süññem ýalañaç. Şol depesindäki azajyk püri diýäýmeseñ, ol asyl baga-da çalym edenok! Iñ ýaman ýerem, tebigatyñ şu wagtky özboluşly gözelliginem bozup otyr !..Ýöne hol ösüp oturan bägülleri diýsene! Nähili ajaýyp! Onuñ göze ýalymly gyzyl gülleri burk urup dur!
Honha, ol arylara seret! Gülleriñ daşynda pelesañ urýar. Olar owadan gülleri nähili tanaýarka?..
Äý, olar meniñ ýaly diñe owadanlygyñ aşygy däl-lä! Olar owadanlyk bilen bile gülleriñ ajaýyp ysynyñam muşdagy!
Ýogsa-da, arylar müñ dürli gülleriñ reñkini saýgarýarmyş diýýärler. Ýöne olar gyzyl reñki saýgarmaýarmyş. Görýän welin, olaram meniñ ýaly eken. Men ähli görk-görmegi saýgarsamam, akyl-huşy saýgaryp bilmedim... Indi meniñ bar pikir-paýhasym şu arylaryñ pikir-paýhasy ýalymykan? Onda meniñ pikirlenişimiñ ösen derejesem şol mör-möjekleriñkä deñleşipdir-dä? Şonuñ dogry bolaýmagam mümkin. Ýogsam...''
Gapdalynda gurjajyklaryna güýmenip oturan bäş ýaşlyja gyzy Maýsa onuñ pikirini böldi.
ㅡ Eje, aý eje! Hol goñşymyzyñ ullakan gyzy Jahan bar-a.
ㅡ Hawa ㅡ diýip, Oguljeren pikiriniñ bölünenine gahary gelse-de, gyzjagazyna köplenç ýagdaýda edýän jabjynmasyny etmän mylaýymsyrady.
ㅡ Ana, şol Jahan öýlenäýipdir-dä, eje.
Oguljeren çaga ýaly bolup pyñkyryp goýberdi. Soñ ýene asylly görnüşe geçip, gyzjagaza Maýsa ýüzlendi.
ㅡ Sen ony kimden eşitdiñ?
ㅡ Nabat ejeden.
ㅡ Şeýle diýsene.
Ejesiniñ bu mesaýy jogabyna birhili bolan Maýsajyk herrelipjik gürledi.
ㅡ Näme, ynanmajak bolýañmy?
ㅡ Ýok-ýok, çyndyr, Maýsa jan, eger Nabat eje diýýän bolsa.
Şol wagtam endigi boýunça gysgajyk ellerini galgadyp gepleýän Nabat eje gözüniñ öñüne geldi. Şu wagt onuñ hyýalynda Nabat eje kiçijik ganatlaryny näçe galgatsa-da, agyr göwresine erk edip bilmeýän bir semiz gaza çalym edýärdi. Bu meñzetmä-de onuñ gülküsi tutup hezil edip güldi.
Maýsajyk ejesiniñ bu gülküsine ol diýen ähmiýet bermän, ýene sorag bilen ýüzlendi.
ㅡ Eje, sen näme üçin şu äpişgäniñ öñünde köp oturýañ? Hol kresloda oturaýanyñda bolanokmy? Birdenkä añryk gaçaýsañ nätjek? Men-ä şol ýerde oturmaga gorkýanam.
Oguljeren ýene-de şol öwüsýän şemaldan ajaýyp keşbini gabanýan zülplerini düzedişdirip, içinden: ''Wah Maýsam, saña dözemok-da'' diýdi. Daşyndan bolsa gyzyna jabjyndy.
ㅡ Men nirede oturanymda seniñ ne işiñ? Bar, ol otaga git-de, oýunjaklaryñy oýna!
Ýañy bir dil açyp ugran Maýsajyk sülleren bägüle döndi-de, sesini çykarman, öýkeläp, ol otaga tarap göwünsiz ugrady.
Oguljeren bolsa ýene-de ýüzüni şemala tutup, kepjä çalymdaş eñegini öñe uzadyp, gözlerini süzgekledip, pikirlenmäge oturdy. Ýöne ol bu wagt Maýsajygyñ öýkeläp, ol otagda sessiz, ýarym-ýaş bolup aglap oturanyndan bihabardy.
''Men ol wagtlar şu Maýsamdan sähelçe ulurajykdym. Ejemiñ diýşine görä, menem edil Maýsa ýaly geplemsek ekenim... Ýadymda, bir gezek men ejem bilen oba gidipdim. Daýymlara. Güýziñ ilkinji günleridi. Howa-da edil hammam garasyny görmedik adamyñ endamy ýaly şepbeşikdi. Günüñ öñüni tutup duran bulutlaram saýgylanan ýüñ ýaly pezzerişip, toplum-toplum bolşup, dürli tarapa dargaşýardylar. Häzir älemiñ ýüzi her ýerinde buz çöken äpet okean ýaly bolup görünýärdi.
Biz daýymlara baranymyzda, howa hasam açylyşypdy. Soñ daýymlara baranymyzda, howa hasam açylyşypdy. Soñ daýymyñ özüm ýaly gyzy Dursun bilen sähra, öýüñ golaýragyna, gezelenje çykypdyk. Şonda goçuñ şahy ýaly burum-burum bolşup oturan ýandaklary, elwan reñkli gülli ýylgynlary, ýokarsy aksowult, gülüniñ düýbi gyzgylt öwüsýän akbaşlary, miwesi goýnuñ böwenine çalym edýän düýedabanlary synlap, hezil edipdik. Ýöne daýymyñ gyzy Dursun gajarjañdy hem-de köpbilmişiräkdi. Gezelenç etsegem etdik welin, dogrusy, onuñ häsiýeti maña ýaramady. Onsoñam ol meniñ geýip baran eşiklerimi geñleýärdi. Meniñ üstümden güljek bolýan ýalydy.
Ýogsa-da, Dursunam meniñ ýaly gelin bolandyr? Ol kime durmuşa çykdyka?''
Şol wagt telefon jyññyrdady. Oguljeren ylgaşlap baryp trubkany aldy.
ㅡ Allo! Allo! Hawa.
Añyrdan bir gyryljak ses eşidildi. Oguljereniñ göz öñüne şol telefonda gepleýän adamyñ ㅡ Agamyradyñ keşbi geldi. Ol lopbuş ýüzli, saçlary seýrek adamdy. Onuñ kellesi hem-de aýaklary şeýle bir kiçijik bolup, göwresem diýseñ dolmuşdy. Gidip barýarka seredeniñde, göýä ýer gurçugy dikelip ýöräp barýan ýalydy. Onuñ sesem betgelşik hem-de ýakymsyz gyryljykdy. Onuñ üstesine-de, göýä äpet bir kädiniñ içine girip geplenýän ýaly, sesi geñleçdi. Ýüz-gözi lopbuşlygyndanam beter gaty guraksydy. Ýañaklarynyñ, mañlaýynyñ, burnunyñ töwereginiñ, eñeginiñ her ýerinde birhili gökje menekler bardy. Gepiñ gysgasy, onuñ ýüzi heñlän çörege çalym edýärdi. Dişlerem kelem gurçugy ýaly goñras-sary reñke öwrülip gidipdi. Bularyñ üstesine-de, onuñ çep ýañagy, haram siñek gonan ýaly, hemişe tirpildäp durdy. Galyberse-de, ol lopbuş adamyñ edil eşigi aýrylan ýaly bolup, garnyny galgadyp dem alşy-da gözüniñ öñüne geldi. Hatda onuñ haşylaýşam gulagyna eşidildi.
Agamyrat şu wagt Oguljerene edil bişen gawunyñ tagamyny alan şagal ýaly gaty meýillidi.
Oguljeren sesini çykarman, göýä şol gepleşýän lopbuş adamsy telefon apparatynyñ, içine girip, kellesini çykaryp oturan ýaly, trubkany ryçagyñ üstüne gazap bilen goýdy. Şol wagtam onuñ gaharyna duýgudaşlyk edipmi ýa-da bu '' jyryñkelle'' gelne özüniñ baglydygyna namys edipmi, garaz, şol tarypy ýetirilýän ajaýyp gara saçlar eýesinden beter tolgunyp, ikibaka howsalaly çyrpyndy. Soñam olar şol owadan keşbi öz aralarynda pugta gizledi.
Oguljereniñ şu wagtky ýagdaýy edil tüsseläp duran odun ýalydy. Onuñ haçan laplap tutaşjagy nämälimdi.
Bolsa-da, ol az wagtdan mertlik bilen özüni dürsedi. Ýüz-gözüni aýasy bilen sylyp, töweregine garanjaklady. Özüne az-kem serenjam berdi. Birdenem galbañ döşlerine gözi düşdi. Göwnüne bolmasa, olar hasam ulalaýan ýaly, tultuk bolaýan ýaly bolup duýuldy. Ol bu ýagdaýy ýap-ýañyja içine sygdyryp bilmedik gaharyndan görýärdi.
Soñ ol otagdaky ähli ümsümligi bozup jykgyldaýan asma sagada seretdi. Ol sagat bolsa wagtyñ eýýäm sekiz bolandygyny görkezip, ýuwaşja hem-de seresaplylyk bilen her sekuntyny diwara yhlas bilen çüýleýärdi. Ol öñki oturyşyna-da kaýyl bolmaýan ýaly, iki dyzyny gujaklap, arkasyny äpişgäniñ söýesine diredi. Kirpi ýaly düýrlendi. Soñ ol suwglarynyñ käýerleri gaçyp, indi düýpli remonta mätäç bolup, ýüzüni sallap oturan galyñ diwarlara ýüzlendi.
''Men barypýatan jyryñkelle ekenim! Etmişlerime indi düşünjek bolýan. Belkem, men durmuşymda kän gowulyklaram edendirin? Ýöne gowy zat gowulygyna galýar. Emma erbetlikler hiç haçanam unudylmaýar. Şol erbetliklerem ýatladygyñ saýy barha kiçelýärsiñ. ''Açylan etek ýapylar, göreniñ gözünden gitmez'' diýleni-dä''.
Onuñ bu sesli hüñürdemesine hälki ýüzi salyk diwarlar butnamadam. Ýöne potologyñ bir ýerinden duýdansyz gaçan kesejik pola degip pytrady. Ol kesejigiñ arassa pola degip, çym-pytrak bolanyny, polda mese-mälim yz galdyranyny gören Oguljeren ony hiç zada-da ýorup bilmedi. Ýöne ol kesejigiñ tötänden gaçyp, nebir arassa poly hapalanyna señrigini ýygyrdy we içini gepletdi.
''Jaýymyzy tizara remonta bermesek, çagşap barýar''.
Şol wagt bir nätanyş ses gulagyna gelen ýaly boldy. ''Jaýam jaý welin, Oguljeren hut seniñ özüñi remonta bermeli! Şu güne deñiç durmuşa özüñçe düşünip, umumy durmuş kanunyndan juda daşlaşanyñy bileñokmy? Indi-hä bilere wagt bolaýdy öýdýän?..''
Iñ soñky ''öýdýän'' sözi onuñ beýnisinde tolkun atyp, ençeme gezek gaýtalanyp, ýuwaşlyk bilen diwara siñip gitdi.
Öñem ýarymgöwün bolup oturan Oguljereni bu nätanyş ses tisgindirdi. Onuñ dyzyny berk gujaklaýan inçejik elleri hatapdan syrylyp gaýdan çuwalyñ baglary ýaly birdenkä gowşady. Iki gapdalyna erksiz sallandy.
''Ýañky kimem bolsa dogry aýdýar. Wah, men guraýyn!.. Äý, bolsa-da, geçmişiniñ belli-belli pursatlaryny ýatlamaklyk diýseñ hezil-le! Olar ynsana hem-ä birhili özboluşly lezzet berýär, hemem ökünjiñ tokmagy bilen ýepbekläp, indiki ykbalyndan öñinçäsi seni oñatja taplaýar. Onsoñam ''Ajysy bolmadygyñ süýjüsi bolmaz'' diýipdirler ahyryn!''.
Birdenem mundan on-onki gün öñ işleýän ýerine gelen radionyñ habarçysy Mälik ýadyna düşdi. Ol ýigit ortaboýlurak, ýüz-gözi tegelek, ýylgyranynda iki erni gulagyna çenli ýetýän, özem gülen wagty burç ýaly gyzarýan bir sada ýigitdi. Ol ýigidiñ gülşi şeýle bir gelşiklidi, mähirlidi! Hatda hudoznikleriñ çeken suratlaram onça ýylgyryp bilmese gerek. Ol ýigidiñ bütin keşbi göz öñüne geleninde Oguljeren ''hyñk'' edip pyñkyranyny duýman galdy. Soñ birdenkä ernini ýygnap, edil şol ýigidiñ öñünde pyñkyrýan ýaly bolup, öz bolşuna özi utandy. Soñam ol ýigidib gelen minutyndan başlap, tä hpşlaşyp gidenine çenli aralyk hakydasyna geldi.
ㅡ Salam, Oguljeren. Armañ-da?
ㅡ Salam. Bar boluñ.
ㅡ Siz gurluşykçy Oguljeren Ataýewa bolsañyz gerek? Şeýle dälmi?
Oguljeren işçi eşiginde bir otagy reñkläp ýördi. Töweregem reñkden doludy.
ㅡ Hawa men.
ㅡ Siz bolsañyz, gaty oñat. Ýañy men prorabyñyz bilen gürrüñdeş boldum. Oñat işleýän işçi hökmünde sizi salgy berdiler.
ㅡ Salgy beren bolsalar, gowy edipdirler. Ýogsam bu ýerleri tapasyñam ýok-laㅡdiýip, Oguljeren bälçiredi.
ㅡ Siziñ mamla bolaýmagyñyzam mümkin ㅡ diýip, habarçy Mälik goltugyny dolduryp duran ses ýazýan apparatyny ykjamlap: ㅡ Siziñ bilen iki minutjyk gizlinje ýerde gürleşmek bolmazmyka? ㅡ diýdi.
Oguljeren goşaryndaky sagadyna seredip:
ㅡ Bäş minutjyk garaşyñ. Onsoñ arakesmä çykaýarys. Şonda gürleşäýeris. Ýogsam reñklerim gatajak. Bu mylakatly garşy alnyşa begenipmi ýa-da gelniñ görmegeýligine imrimipmi, garaz, habarçy Mälik derrew çilimine ýapyşdy. Bu ýagdaýy gören Oguljeren häsiýetine gelişmeýän ses bilen gygyrdy.
ㅡ Bu ýerler durşuna reñk! Ot berersiñiz! Hol çilim çekilýän ýere baryp çekiñ!
Habarçy ýene-de öñküsi ýaly ýylgyryp gyzardy. Çilimini jübsine salyp, ötünç sorap, görkezilen ýere tarap mytdyldap gitdi. Ol gidip barýarka pikirlenýärdi.
''Asuda zenanmyka diýýärdim welin, onuñ özem sähel bolsa şol ýagly reñkler ýaly partlajak bolup dur-aýt!''
...Az salymdan bellenilen ýere Oguljeren ýetip geldi. Habarçy üçin indi ol hälki gyñyr Oguljeren ýetip geldi-de edil keýik aşygy ýaly Oguljerendi.
Soñ olaryñ arasynda adaty sorag-jogaplar başlandy.
ㅡ Şu ýerde näçe wagt bäri işleýärsiñiz?
ㅡ Alty ýyl bäri.
ㅡ Öñ nä kärdediñiz?
ㅡ Öñ onýyllygy tamamladym. 1974-nji ýylda. Soñ uniwersitetiñ taryh fakultetine okuwa girdim. Bir ýyl okabam, okuwdan çykdym. Şondan bärem şu kärde işleýärin.
ㅡ Okuwdan näme üçin çykdyñyz?
ㅡ Äý... okasym gelmedi-dä.
ㅡ Gaýybana okabermeli ekeniñiz-dä.
ㅡ Taryhy başyma ýapaýynmy? Öz taryhymy nätjegimi bilemok!
Habarçy onuñ monjuk ýaly tegelejik gözlerine seretse-de, hetjikläp sorap oturmady.
ㅡ Diýmek, bilimiñiz orta-da?
ㅡ Hawa.
ㅡ Komsomolmyñ?
ㅡ Ýok.
ㅡ Partiýamyñ?
ㅡ Ýok.
ㅡ Işlän döwrüñizde nähili sylag-serpaýa mynasyp bolduñyz?
ㅡ Edaradamyzyñ ''Hormat hatyna'' iki gezek mynasyp boldum. Birnäçe gezek pul sylaglaryny berdiler. Dördünji razrýad berdiler.
ㅡ Başga?
Oguljeren birdenkä herrelip gepledi. ㅡ Işleýän işim şu hilli işler! Onsañ maña başga merk gerekmi? Besdir-dä! Işimi oñarýan, edara ýolbaşçylarym zähmetime hormat goýýar. Bolýar-da şol!
Habarçy bu herrelmä agzy uçuklan ýaly bolsa-da, syr bildirmän, soragyny dowam etdirdi.
ㅡ Maşgala ýagdaýyñyz nähili? Uludan bir demini alyp dymdy.
Habarçy dillendi
ㅡ Näme, maşgala ýagdaýyñyz şowuna bolmadymy?
ㅡ Hawa. Şowuna bolmady. Hemmesine-de günäkär özüm!
ㅡ O nähili?
ㅡ Näme, olaram ýazjakmy?
ㅡ ?...
ㅡ Onda men-ä gitjek! Başga näme soragyñyz bar?
ㅡ Häzir ýeke özüñiz ýaşaýañyzmy?
ㅡ Ýok. Bäş ýaşly gyzjagazymam bar.
Habarçy Oguljerenib tolgunýanyny añyp, oña göwünlik bermäge çalyşdy.
ㅡ Zyýany ýok, Oguljeren Ataýewna! Durmuşdyr, hemmesem bolýar. Ynha, menem enem-atam bir gyza öýlendiripdi. Olam bir çagasy bolandan soñ, çagasynam taşlap turup gitdi. Alty ýaşly oglum bilen galdym. Indem ol menden aliment alyp ýör.
Habarçynyñ bu diýenleri hiç hili täsir etmeýän ýaly bir terzde Oguljeren ýerinden galdy.
ㅡ Başga soragyñyz bolmasa, men-ä gitjek. Heniz günortanlygam edinemok.
Habarçy: ''Bolýar, bolýar, azajyk gyssanmañ'' diýip, Oguljerene gysgajyk teks taýýarlap berip, onuç sesini ýazyp aldy. Soñundam: ''Teksti radio taýýarlaýarkam, belkem, käbir soraglaryñ ýüze çykmagy mümkin'' diýip, Oguljereniñ öý adresinem, telefon nomerinem ýazyp aldy. Şondan soñam olar gadyrly hoşlaşdylar. Şu zatlary hakydasyndan geçiren Oguljeren uludan bir demini aldy. Ol habarçy ýigidiñ bişen kelle ýaly syrataryp duran keşbi ýene göz öñüne geldi. Içini gepletdi.
''Salykatly ýigit. Mylaýym''. Birdenem tasanjyrady. ''Şol syrly salykatlylyk bilen mylaýymlyk dälmi meniñ işimi gören!''
Şol wagt hälki nätanyş ses ýene gaýtalandy.
''Belkem, olar däl-de, guwkellelik bilen geçirilmäge bolan näbelli meýildir? Belkem, dünýädir, puldur? Mugt eşretiñ keýpi-sapasydyr?..''
Oguljeren bu sözleriñ yzyny eşitmejek bolup, gulaklaryny aýalary bilen ýapdy.
Birdenem ol şo kellesindäki ahmyrly pikirlerden saplanmakçy bolýan ýaly bolup, äpişgeden syrylyp düşdi. Barybam telewizory açdy. Telewizorda bolsa edil ýüzlenme belgisi ýaly uzyn şilliñ gyz aýdym aýdýardy. Ýöne ol gyzyñ, näme üçindir, aýaklarynyñ daraklyk tarapy geçen asyryñ kündesi ýaly tagaşyksyz hem-de ullakandy. Onuñ aýaklaryna gözi düşen Oguljeren adaty endigi boýunça saçyny silkeläp, ýeñleslik bilen ýuwha gülküsini etdi. Soñ ol telewizory beýleki programma geçirdi. Ol programmada welin inçemik, görmegeý gyzlar ikibir-ikibir bolup tans edýärdi. Olar pyrlanan wagtlarynda göze ýakymly ýalañaç butlar edil paltanyñ ýüzi ýaly ýalpyldap gidýärdi.
Bu görnüşe Oguljereniñ pisindi oturdy. Özüniñem saçyny selkildedip, tans eden pursatlary hakydasyna geldi. Ol uludan demini alanynda, göwresine muwapyk boýy birneme peselen ýaly boldy.
Şol wagtam ol otagda aglaýan gyzynyñ sesini eşidip, telewizory öçürdi. Şonda bu kiçijik otagy dolduryp duran ýakymly sazam, ajaýyp näz-kereşmelerem üstüne köne keçe oklanan ýaly boldy. Ol gyzynyñ ýanyna baranynda, Maýsajyk sesini gataldyp, möññürip ugrady.
ㅡ Men häliden bäri aglap otyryn. Hijem geleñok!
Oguljeren Maýsajygy köşeşdirmäge jan etdi.
ㅡ Wiý, muny? Ine, geldim-ä. Maýsam. Sen nämä aglaýañ? Näme boldy?
ㅡ Şonam bileñokmy? Ýanyñdan kowduñ-a!
ㅡ Wiý, gyzym, men kowamok ahyryn. Ýöne ol otaga barda oýna diýdim-ä.
Maýsajyk höçjetlik etdi.
ㅡ Kowduñ! Kowduñ! Bilýän señ näme üçin kowýanyñy! Bu sözlere Oguljereniñ endamynda garynja ýörän ýaly bolsa-da, syr bildirmezlige çalşyp şelaýynsyrady.
ㅡ Ýeri aýt. Näme üçin?
ㅡ Señ ýene meni taşlap gidesiñ gelýändir! Men bilýän!
Oguljereniñ başy aýlandy gitdi. Bir göwni gyzyny it ýaly ýenç diýdi. Bir, göwnem, giñlige salyp, ony söý, höre-köşe et diýdi. Emma ol olaryñ ikisinem edibilmän doñup galdy. Maýsajyk welin henizem zeýrenýärdi.
ㅡ Gitseñ gidiber! Men-ä gitjek däl! Öýdenem çykjak däl! Seniñ diýýän pişikleriñ, güjükleriñ meni iýse iýip geçsin!
Oguljeren gyzyny çalyp goýberdi. Maýsajyk tüwdürlip gitdi.
Maýsajygyñ soñky diýen sözlerinden özüçe dogry many çykaran Oguljeren edil asawaçdan gaçan geýim ýaly bolup aşak çökdi. Tirsekleriniñ arasynda ýüzüni gizläp, horkuldap aglamaga oturdy. Şonda onuñ iki egni selkildäp, hüýt gara saçlaram görküni ýitirip, ýere tarap sallanyp durdy. Göwnüñe bolmasa, olar-da bir sustupeslik äp-äşgär duýulýardy. Maýsajyk welin ýerindenam galjak bolanokdy. Hatda aşaky kirpiginiñ etegindäki düwme-düwme ýaşlaryny süpürmelidirem öýdenokdy. Şol dymyp seredip otyrdy.
Oguljeren esli salymdan köşeşdi. Sesini çykarman, ýerinden galdy. Aşhana baryp, el-ýüzüni ýuwup geldi. Soñam ilki Maýsajygyñ, yzyndan öz ýatýan düşeklerini ýazyşdyrdy. Ejesiniñ öz düşeginem ýazandygyny gören Maýsajyk birdenkä uludan demini aldy. Maýsajygyñ uludan dem almasynyñam manysyna oñat düşünýän Oguljeren hasam kiçeldi. Hatda gyzjagazynyñ ýüzüne seretmäge-de bogny ysmady. Şonuñ üçinem Maýsajyga seretmän dillendi.
ㅡ Bar, gyzym. Aşhanadan el-ýüzüñi ýuw. Onsoñ bileje nahar edineli.
Ejesiniñ her bir hereketine belet Maýsajyk ýerinden galyp, ýuwunmaga ugrady. Şol wagtam namys jezasyna çydam etmedik Oguljeren öz kellesine taýly gezek ýumruklady.
''Wah, men guraýyn! Hemmesem özümden!''
Onýança saçlary çalam-çaş, iliklerinden derek galmadyk köýnejiginiñ ezenegini agdyryp, horja Maýsa egnini gysyp, iki elinem gowşuryp, ýuwaşja ýöräp gapydan girdi. Oguljeren gyzjagazyny beýle müzzerenini bilmän galdy. Göwnüne bolmasa, onuñ garşysynda diñe bir gözgyny müzzerip duran gyzjagaz däl-de, eýsem eýýäm hemme zada akyl ýetirip başlan, köpmanyly seredýän, duruja hem-de gussaly göreçleri hem namysjañlyk hem-de bialaçlykdam tegelenýän bir gyzjagaz durdy.
Oguljeren bildirmezlige salyp şelaýynsyrady.
ㅡ El-ýüzüñi ýuwduñmy, gyzym?
ㅡ ...
ㅡ Hany, bärräk gel.
Oguljeren haýdan-haý darak tapdy-da. Maýsanyñ bulaşyk saçlaryny yhlas bilen darady. Bir ýerlerden tapyp, bantigem dakdy. Soñam bir täzeje köýnek geýdirdi. Bu edilen yhlaslara Maýsajygyñ birneme ýüzi açylan ýaly boldy. Uludan bir demini aldy. Şonda onuñ heniz jebir çekip görmedik kiçijik gerdenleri galkyp gitdi.
ㅡ Ine, gyzym. Indi sen gül ýaly bolduñ. Men saña döneýin, Maýsam ㅡ diýip, Oguljeren onuñ gyzarypjyk duran ýañajyklaryndan taýly gezek yhlas bilen ogşady. Şonda henizem dymyp duran Maýsajygyñ gözlerinden biygtyýar iki düwme ýaş akdy. Yzýanyndan ol ýene uludan demini aldy. Gyzjagazynyñ gaty namys edýändigine indi göz ýetiren Oguljeren hut aýñalan ýaly boldy. Onuñ gözýaşlaryny aýasy bilen süpürip, bagryna basdy. Şonda Maýsajyk ýalñyz hossarynyñ bardygyna buýsanyp, ýene-de balk-balk etdi. Oguljeren bolsa özüniñ ýalñyz ýadygärliginiñ Maýsajykdygyna hut indi düşünen ýaly bolup hem-de çaga ýüreginde özi barada erbet garaýyşlary şineledip ugranyna gyýylyp, Maýsa görkezmän gözüniñ ýaşyny syldy. Soñ ol birdenkä özüni ele alyp, göýä hiç zat bolmadyk ýaly bolup, çöküne düşdi-de, boýuny Maýsajygyñ boýy bilen deñläp, onuñ çepiksije gerdenlerinden tutup, ene mähri bilen ýylgyrdy.
ㅡ Hany, gyzym senem ýylgyraý-da. Ýa henizem ejeñden kinelimi? Indi ejeñ seniñ ýanyñdan hiç ýere-de gitmez. Hemişe bileje öýde bolarys. Bolýamy, gyzym?
Dymmakdan ýaña eñki agan Maýsajyk birdenkä top atylan ýaly edip gürledi.
ㅡ Çynyñmy?
ㅡ Çypbakaý çynym, gyzym!
Maýsajyk şol manyly garaýşy bilen ejesiniñ gözlerine ünsli seretdi. Şonda ol ejesiniñ gözlerinde öñküleri ýaly sypjyklygy görmän, ol gözleriñ tüýs mährem gözlerdigine akyl ýetirip ýene-de kürtdürjek ýaly etdi-de, birdenkä bägüliñ gunçasy açylan ýaly bolup dowamly ýylgyrdy. Ol ýylgyryşdan gös-göni öz keşbini añan Oguljeren çydam edip bilmedi. Maýsajygy bagryna basyp aglady. Ol aglaýarka samraýardy.
ㅡ Maýsam, bagrym. Saña döneýin. Wah men guraýyn. Näme üçin men seniñ ýüregiñe şu wagta deñiç düşünmedimkäm? Indi düşünýän, janam. Baryna-da düşünýän!
Maýsajygyb sesi bu gezek has salykatly çykdy.
ㅡ Eje, aglamasana!
Maýsajyga ýaranybilse ähli günäleri geçiläýjek ýaly bir ýagdaýy syzan Oguljeren gözüniñ ýaşlarynam süpürmän, gyzjagazyna ýaýaplap ýüzlendi.
ㅡ Ine, bes etdim, Maýam!
Soñam ýylgyrdy. Agyny basan hakyky ýylgyryş onuñ ýüzündäki ýaş düwmelerini eretdi. Şondan soñ ejemi beýle gynandyrmaýyn diýipmi ýa-da ene yhlasynyñ mährine uýupmy, garaz, Maýsajyk ejesini garsa gujaklady. Şonda ol öz ýanyndan göýä bütin älemi gujaklaýan ýalu bolup, garaçyny bilen, bar yhlasly, mähri bilen gujaklady. Oguljeren şonda özüniñ owadan boýnundan näçe gatañsy elleriñ gujaklanyny hakydasyna getirjegem bolmady-da, ýöne şol elleriñ örän gatydygyny syzyp, häzirki çaga elleriniñ ýumşaklygyna haýranlar galdy. Şeýle hem ol eýjejik elleriñ mährini ilkinji gezek diýen ýaly syzdy. Göwnüne bolmasa, boýnuna täzeje ýüpek mata oralan ýalu boldy. Şeýle hem ol näzijek goşarlaryñ boýnundan aýrylmazlygyny isledi. Gözüni süzüp, içini gepletdi.
''Halasgärim! Mähribanym. Indi men hakyky adam bolaryn. Geçen günlere nälet! Ylahym agzyñdan ýylgyryş aýrylmasyn, Maýsa janym...''
Birdenem ol gözüni ýalpa açyp, Maýsajygyñ ýylgyryp duran keşbine mähirli seretdi. Şonda onuñ göwnüne Maýsajyk dag kimin bir adam bolup, üstüne abanyp duran ýaly boldy. Şeýle hem onuñ garaýyşlarynyñ müýnsüzligi onuñ sustuny basdy. Şonuñ ýaly-da, öz namysynyñ öñünde nähililer kiçelip galandygyna doly göz ýetirdi we ol üstüne abanyp ýylgyryp duran Maýsajygy hut şol öz namysydyr öýtdi.
Maýsajyk ellerini boýnundan aýranyndan soñ, ol örboýuna galdy. Şonda ol özüniñ heniz bardygyna, entek-entekler ýaşamalydygyna, onda-da şol üstüne abanýan namysa sarpa goýup ýaşamalydygyna doly göz ýetirdi. Diñe şondan soñ ol başyny silkeledi. Ejizlikden saplandy. Şol wagt siz onuñ ýogyn saçlarynyñ tolgunyşyny bir görsediñiz! Olaryñ her bir tary beýlekisine bolup geçen täzelikleri ogrynçajyk, pyşyrdap diýen ýaly begene-begene buşlaýardy.
Diñe şondan soñ Oguljeren Maýsa ýüzlendi.
ㅡ Gyzym, ýör, bileje nahar taýynlaly!
ㅡ Bolýa.
Şonda ol özüniñ gepleýşinde-de bir mähirliligi duýan ýaly boldy. Soñ gyzynyñ elinden tutup, aşhana geçeninde welin, täzeden dünýä inen ýaly boldy.
Olar bileje nahar taýynladylar. Bileje iýmäge oturdylar. Şonda ol naharyñ lezzetem bütinleý başga ýaly bolup duýuldy. Göwnüne bolmasa, hälki kesek gaçyrýan diwarlaram ýagtylyp, has añyrrak süýşüp, otagyñ içem has giñän ýaly duýuldy.
Olar naharlaryny iýip boluberenlerinde, telefon jyññyrdady. Bu jyññyrda olaryñ ikisem birbada üşerildi. Bir-birlerine seredişdiler. Şondaky garaýyşlaryñ manysy şeýleräkdi:
''Ýene şol lopbuş adamdyr. Ejem näme ederkä?''
''Bolubersin. Men hiç ýere-de gitmen!''
''Ejem onuñ bilen nähili gürleşerkä?''
''Ejeñ onuñ bilen hakyky adam ýaly bolup gürleşer!''
''Men şoña ynanýan, eje!''
''Ynanyber, gyzym, ynanyber...''
Telefon üç-dört gezek jyññyrdanyndan soñ, Oguljeren Maýsa ýüzlendi.
ㅡ Bar, gyzym, trubkany galdyryp gör. Kimkä?
Maýsajyk ownujak ätläp, telefonyñ ýanyna bardy-da, trubkany usul bilen galdyrdy. Ýüzüni ejesine bakan öwrüp:
ㅡ Diñleýän - diýdi.
Añyrdan bir mylaýym erkek sesi eşidildi.
ㅡ Salam
ㅡ Salam
ㅡ Oguljeren Ataýewnalaryñ öýümi şu?
ㅡ Hawa.
ㅡ Oguljeren Ataýewna öýdemikä?
Maýsajyk bu gepleýäniñ o diýýän adamlardan däldigini bilip şelaýynsyrady.
ㅡ Hawa, öýde. Telefona çagyraýynmy?
ㅡ Kyn göreseñiz çagyryñ, gyzym?
Maýsa ejesine ýylgyryp ýüzlendi.
ㅡ Eje, seni telefona çagyrýarlar!
Ejesi oturan ýerinden dillendi.
ㅡ Kim?
Maýsajyk telefonuñ geplenýän ýerini aýasynda saklap:
ㅡ Bir nätanyş adam. Kimdigini bilemok. ''Oguljeren Ataýewna bilen gürleşjekdim'' diýýär.
Oguljeren ol diýýän adamlarynyñ beýle ýüzlenmeýändigini hakydasyna getirip, telefona tarap gaýtdy.
ㅡ Hawa, Oguljeren diñleýär!
ㅡ Salam Oguljeren Ataýewna!
ㅡ Salam!
ㅡ Sag-aman otyrsyñyzmy? Bimaza edenimi bagyşlarsyñyz-da?
ㅡ Zyýany ýok. Saglykdyr.
ㅡ Men... şol radionyñ habarçysy, Mälik. Äý... bir gürleşäýeýin diýdim-da. Onsoñam...
ㅡ Bolubilýär. Gaty gowy.
ㅡ Oguljeren Ataýewna, onsoñam neme... şol siz hakda ýazan materiallarym dynç alyş güni ir sagat onda efire gidýär. Wagtyñyz bolsa diñläp görüñ. Sesiñizem gaty gowy çykypdyr.
ㅡ Şeýlemi? Gaty gowy-da. Ony hökman diñläris. Sag boluñ. Mälik . Gaty minnetdar.
ㅡ Hoş onda, Oguljeren Ataýewna. Görüşýänçäk.
ㅡ Hoş-hoş. Sag boluñ. Aladañyz üçin tañryýalkasyn!
ㅡ Trubkalar goýuldy. Şondan soñ hudojnikleriñ çeken suratlaryndanam oñat ýylgyrýan Mälik onuñ göz öñüne geldi. Şeýle hem bütin ömründe şu hili mähirli sesi ilkinji gezek eşidýän ýaly boldy. Süññi ýeñläp, hakyky ene ýylgyryşyny etdi. Soñam ähli ýagdaýy uly adama gürrüñ berýän ýaly edip, Maýsajyga birin-birin gürrüñ berdi.
Bu hoş habara olaryñ ikisem begendi.
Soñ olar bile oturyp, telewizora syn etdiler. ''Gijäñiz rahat bolsun, körpeler!'' diýen ýörite gepleşige-de tomaşa etdiler. Şondan soñ Maýsajygyñ gözleri bürlüp ugrady. Bu ýagdaýy añan Oguljeren Maýsany eltip ýerinde ýatyrdy. Maýsa hälki bolup geçen dartgynly pikirler zerarlymy ýa-da hut ukusynyñ gelenligi üçinmi, garaz, çalt uka gitdi. Oguljereniñ welin entek ukusy tutarly däldi. Onuñ näme-de bolsa bir zada güýmenesi gelýärdi. Şonuñ üçinem ilki kitaply şkafyñ ýanyna bardy. Hatara duran kitaplary ep-esli wagtlap synlap durdy. Emma haýsy kitaby okajagyny bilmän, ýaýdanjyrap, kitap şkafynyñ agzyny ýapdy. Tikin-çatyn edeýin diýse-de, indi giç gördi. Asyl nämä güýmenjegini bilmän ýaýdanyp durka, bir hepde mundan öñ bile okan boýdaşyndan gelen hat ýadyna düşdi. Şoña-da ol edil çaga ýaly begendi. Dogry, Oguljeren boýdaşlaryndan, başga-da käbir adamlardan hat alardy. Ýöne ol hatlary okap bolaga-da şo bada ýyrtyp oklardy. Häzirki okamakçy bolýan haty hem şol ýyrtylyp oklanylýan hatlardandy. Ýöne onuñ ýyrtylman galmagyna başga bir zat sebäp bolupdy.
Hawa, ol gün Oguljeren işinden çykyp, ýüzüniñ ugruna Maýsany çagalar bagyndan alyp, öýe gelipdi. Maýsa iýer-içer ýaly zatlary taýynlap, ''Edaramyzda ýygnak bar'' bahanasy bilen '' wadalaşylan'' ýere ㅡ Agamyradyñ ýanyna gidipdi. Olar ol ýerde burugsadyp çilimem çekipdiler. Oturyp, keýpdenem çykypdylar. Soñam taksä münüp öýlerine keýpli gelipdi. Şol wagtam gazet-jurnallar goýulýan stoljugyñ üstünde ýatan şu hata gözi düşüpdi. Ol ony emaý bilen açyp: ''Göreli bakaly, Akgül näme akyl satýarka?'' diýip bir gözüni aýasy bilen ýapyp, entirekläbräk duran ýerinden çalak-çulak okap, hatyñ mazmunyna-da oñly düşünmän, bukjasyna saldym edip, stoljugyñ üstüne oklap goýberipdi. Şeýdibem ol hat tötänden ýyrtylman galypdy. Indem ol şol haty gaýtadan ünsli okamaklygy ýüregine düwüpdi. Şol maksat bilen ol haty tapdy. Ýöne hatyñ bukja oñly salynman, bukjanyñ agzynyñam köwkerip durmagy Oguljerene şo günki ýagdaýyny ýatlady. Ony ýatlabam öz-özünden utandy. Şol wagtky bolup ýörüşine ökündi. Ýüz-gözem gyzyp giden ýaly boldy. Onsoñ şo hatyñ gözgyny bolup ýatyşyny görüp, göýä ol hat şol günki ýagdaýyny henizem paş edip duran ýaly bir ýagdaýy syzyp, ony şol bada garbap aldy. Hatda biri bolşumy göräýmesin diýen ýaly töweregine-de garanjaklady. Soñ hatyñ bukjasyny stoljugyñ üstüne emaý bilen goýdy-da, haty ünsli okap ugrady.
''Salam, Oguljeren!
Nähili ýagdaýlaryñ. Iş bilen arma-da? Maýsajyk nähili? Saglygyñ gowujamy? Bizem gurgun otyrys. Özümizem, çagajyklaram gaty oñat. Adamym Sopy size salam ýollaýar.
ㅡ Bizem, näme, işleşen bolup ýörüs. Şol mugallymlyk käri. Wiý, ýogsa-da, gutlabilersiñ. Oguljeren! Adamyma-da, maña-da golaýda ''Halk magaryfynyñ otliçnigi'' diýen hormatly at berdiler. Nyşanynam gowşurdylar. Gyzlarym Jennet bilen Jeren, oguljygymyz Maksat, menem, kakasynam oñat görýär. Jennet: ''Ullakan bolanymdan soñ, ejeme gowy köýnek, kakama-da gowy kostýum äberjek'' diýýär. Jerenjigem ''Ulalanymdan soñ, men ejeme täzeje tikin maşynyny äberjek, kakama-da samolýot äberjek'' diýip gülüşýärler. ''Çagaly öý ㅡ bazar, çagasyz öý ㅡ mazar'' diýilýäni dopba-dogry ekeni, boýdaş jan!
Oguljeren jan, seniñ ýagdaýlaryñ nähili? Henizem ýeke gezip ýörmüñ? Ýa-da ýekelik bilen halys öwrenişäýdiñmi? Gaty görme, boýdaş jan! ''Ýalñyzlyk hudaýa ýagşy'' diýlişi ýaly, ýalñyzlyk gowy-ha däldir. Galanynam özüñ pikirlenip gör. Men ýöne diýäýdim. Ýöne-de däl. Erkek adamly öýüñ sarpasynyñ nähili belentdigini ýañzytmakçy bolýaryn. Onsoñam ''Pylany ärsiz'' diýmeklik, ''Pylany ärli'' diýen ýaly däldir. Soñkusy belent hem-de buýsançly ýañlanýandyr!
Boýdaş jan, bir zat alyşýanymyz bolmasa, bir - birimizi görmänimize ep-esli wagt bolupdyr. Biz bile okaýarkak jana-jan boýdaş bolanymyzdan soñ, gaty görmez diýip, şu zatlary ýazýaryn.
Boýdaş jan, senem bir ýigide durmuşa çyksañ, menem siziñ toýuñyza sowgatly barsam, nähili oñat bolardy. Onda, öz diýşiñ ýaly, öñki bagtsyzlygyñam unudarsyñ. Näme üçindir, boýdaş jan, seniñ ýalñyzlygyña meniñ ýüregim gyýylýar. Onsoñam başyñ boş bolsa, göreniñ dili, eli ýeter durar. Bu zatlaram bolsa elbetde, kemsinmeklige elter. Men seniñ kemsinen keşbiñi hiç haçan göresim gelenok, boýdaş jan!
Bolýar, onda, Oguljerenjan. Hat ýazyp dur. Diýenlerimi gayy görmäweri. Görüşýänçäk hoş! Hatymyñ jogabyna garaşýaryn. Akgül''
Ol haty bukjasyna salyp, emaý bilen stoljugyñ üstünde goýdy. Soñ uludan demini alyp: ''Ýalñyzlyk diýsene ㅡ diýip, sesli diýen ýaly aýtdy ㅡ Akgül mamla. Eýýäm üç çagaly bolupdyr. Adamsyndanam diýseñ razy. Men bagtygara bolsa añsat eklenje kowalaşdym. Durmuşa biperwaý garadym. Näme bolsa şol bolsuna urdum. ''Bir günüm ㅡ hoş günüm'' etdim. Gepe-gürrüñe gitdim. Adamyny it ýaly selpedýän howaýy şöhrada kowalaşdym. Käbirleri ýaly bolup, bol-telki ýaşamaklygy arzuw etdim. Ýaşadymam. Ýaşap näme gazandym? Hiç zat! Gaýtam, goñşy aýallar (bilen) sögüşen wagtym adymyñ yzyna ''bozuk'' sözüni goşdular. Ine, meniñ iñ soñky ýeten derejäm! Indi ýatyp ölýän bolsañ, öl, heleý! Mundan beterem bir binamyslyk bolarmy?''
Ol çyrany öçürip, düşegine tarap ugrady. Onuñ düşegi bilen Maýsajygyñ düşeginiñ arasynda abajurly çyrajyk ýanyp durdy. Ol düşegine geçmänkä Maýsajygyñ ýanyna bardy. Edil onuñ alkymyna goýlan oturgyçda oturup, gyzjagazyny ilkinji gezek görýän ýaly bolup synlady. Maýsajyk bolsa süýji ukyda myrlapjyk ýatyrdy. Näme üçindir käwagt tisginip-tisginip gidýärdi. Şol wagtam ol oturgyçda Maýsajygyñ daşky geýimlerini birgeñsi rejeläpjik goýşuny görüp, onuñ edep-ekrama, tertibe, päkizelige şu mahaldan sarpa goýýandygyna göz ýetirip, özüniñ bisarpa geçiren döwürlerinden ýene bir gezek utandy. Soñ uludan ahmyrly dem alyp içini gepletdi.
''Maýsajygym hut maña meñzeş. Gözem, gaşam, burnam, ýüz keşbem, saçam hut maña meñzeş. Wah saña döneýin, Maýsam!.. Indi maña düşüp ugrapdyr. Namys edýär. Şeýle boljagyny men öñ näme üçin bilmedimkäm? Näme üçin öz namysymy özüm goraman, gel-gel Maýsama goratmalymyşym?.. Jyryñkellelikden, akmaklykdan başga hiç zat däl! ㅡ Soñ ol Maýsajygyñ derçigen ýüzüni ene mähri bilen yhlasly syldy. Ýañajyklaryndan taýly gezek ogşady. ㅡ Ýat, janam, rahat. Sen meniñ maýsam. Sen meniñ neslim. Seniñ bagtyñda berin hiç hili garalyk bolmasyn. Men indi barzada düşünýän, Maýsam. Indi men galan ömrümde hakyky enelere mahsus ýagdaýda seniñ başyñ dik bolmagy üçin, namys diýlen zadyñ gözüne dogry seredip ýaşaryn! Elbetde, bu zatlar seniñ ruhuña siñip ugran men baradaky erbet pikirlerem ýom-ýok eder! Sende hakyky enä bolan buýsanjy döreder! Men şuña doly ynanýan Maýsam.
Soñ Oguljeren usul bilen ýerinden galyp, baryp öz düşeginde gyşarmakçy boldy. Şonda ol, näme üçindir, ýorgan-düşegine seredip, birhili tisginip gitdi. Üýşenjiredi. Geçäge-de, ýatyberesi gelmedi.
''Ýok, men bu düşeklerde ýatmaryn. Prostynynam, ýorganyñ daşlygynam, ýassykdaşynam täzeläýin. Goý, hemme zat täze zadym bolsun!''
Şeýle-de etdi. Öñki aýran zatlarynam üýşürip kir ýuwulýan legene oklady.
''Indi ýatsam bolar''.
Ol diññarkan düşüp ýatan ýerinden pajygaly, özüni ýumak ýaly kiçeldýän durmuş basgançaklaryny birin-birin hakydasyndan geçirdi.

* * *

''O wagtlar özümiñ kesirjedigimem, garagoldugymam bilmeýän ekenim. Ilkinji gezek mekdebe barşym ýadyma düşýär.
Hawa, ejem meni mekdebe taýynlaýarka, onuñ bizar peteñini çykarypdym. ''Bu köýnegiñi geý'' diýse, başga birini geýip. ''Şu lentañy dakyn'' diýse, başgasyny dakynyp. Şonda ejem maña garaçyny bilen gargapdy.
ㅡ Ýüzüñ gursun seniñ! Ýüzi kesilmiş! ''Ulynyñ diýenini etmedik uwlar'' diýipdirler! Häsiýetiñ şu bolsa, hiç haçanam ile sygmarsyb sen!
Öz diýenimi gögerdip, mekdebe bardym. Ine, saña arassaja klaslar, partalar! Hezil et-de okaber!
Wah, erbet okamadym-la. Ýöne şol daýymyñ gyzy Dursunyñ kesirligi, ýoknasyzlygy maña-da geçäýen ýalydy. Özüm ýaly oglanjyklaryñ hem-de gyzjagazlaryñ üstünden gülübilsem, olary gaharlandyrybilsem hezil edýärdim. Şonuñ üçinem mugallymlardan häli şindi almytymy alýardym. Onuñ üstesine-de, öýe gelsemem ejem häli-şindi üstüme gygyryp, bizar peteñimi çykarýardy. Men şonda garagollygyñ ýakymsyz häsiýetdigine hiç düşünmeýän ekenim. Gaýtam ýeke özüm hezil edip gülýärdim. Şondan birhili lezzet alýan ýaly bolýardym...''
Oguljeren beýlesine öwrüldi-de, ýatan ýerinden ýene-de geçmişine ýüzlendi.
''Hawa, biz şonda ýedinji klasy tamamlapdyk. Erbet tamamlamadyk. Oñat okadyk.
Gepiñ gysgasy, indi biz boýy gyzyl ýaglyklyja pioner däldik-de, komsomol hataryna goşulmaga taýynlyk görýärdik. Men hem oñat okaýanlygym üçin, klasymyzyñ klaskomy edip saýlapdyrlar. Men bu tabşyrygy birkemsiz berjaý edýärdim. Men bu hormata öz ýanymdan gaty guwanýardym. Özüme ullakan bir dereje ýetendir öýdýärdim. Gaty yhlasly işleýärdim. Diñe bir okuwçylaryb tertibine, arassaçylygyna gözegçilik etmän, eýsem olaryñ okaýyşlaryna-da yzygiderli barlap durýardym. Bu ýagdaýa bolsa klasýolbaşçy mugallymamyz gaty begenerdi. Meni diñe bir öz klasymyzda däl, eýsem ähli mekdep okuwçylarynyñ öñünde-de, hatda mugallymlaryñ ýanynda-da öwerdi. Bu öwgüler meni hasam ruhlandyrýardy. Şonuñ ýaly-da, men elimiñ boş wagtlary çeper eserleri köp okaýardym.
Dogrusy, indi hakydama gelýär. Ejemem, kakamam ýönekeý işçi bolansoñ, maña nähili kitaplary okamalydygymy salgy berip bilmändiler. Şeýdibem men bir kitap öwülse, şony tapyp okamaga çytyraşardym. Dogrusy, olaryñ köpüsem söýgi hakdady. Şeýlelikde mende söýgä bolan garaýşam gaty ir oýanyp başlady. Şonuñ ýaly-da, men okan kitaplarymdaky poloitel gahrymanlary ideal adamlar hasaplaýardym. Özümi Aýna, Uzuga, Akjagüle meñzedesim, şolar ýaly dogumly, edenli, dogruçyl bolasym gelýärdi. Klasymyzdaky oglanlaram Artykdyr Berdi bilen, Kasym bilen deñeşdirip görýärdim. Şonda şol oglanlar ol gahrymanlaryñ jinnek ýalam täsiriniñ ýokdugyny bilenimde welin, birhili olara haýpym gelerdi. Bular hiç haçanam ýokardaky gahrymanlar ýaly ideal adamlar bolup bilmezler diýip çaklaýardym. Sebäbi olar akylly ýazylan kitaplar barada az gürrüñ edip, köplenç warsaky gürrüñler bilen wagt geçirýärdiler. Muña bolsa öz ýanymdan gaty gaharym gelýärdi. Dogrusy, käwagtlar olara jabjynardymam. Emma olara meniñ gürrüñlerim hiç hili täsir etmeýärdi. Gaýtam, jort atyşyp, meniñ üstümden gülmäge çytyraşýardylar. Şo hili ýagdaýlarda käte ruhdan düşýän saparlarymam bolardy. Ýöne klas ýolbaşçymyz Şeker Kulyýewna maña hemişe kömege ýetişerdi. Ruhumy götererdi. Sag bolsun, şolㅡŞeker Kulyýewna. Men onuñ ýagşylyklaryny hiç haçanam unutmaryn!..''

Soñy.