PYHY TAGAN Belli ýomakçy şahyr Pyhy Tagan 1920-nji ýylyň 5-nji ýanwarynda Balkan welaýatynyň Bereket etrabynyň Bereket şäherinde dünýä inýär. Ol Büzmeýinde mugallymlary taýýarlaýan kursuny tamamlaýar. 1938-nji ýyldan başlap, Guýlar obasynda mugallym we mekdep direktory bolup işleýär. Soňra şol wagtky Nebitdagyň ilata durmuş taýdan hyzmat edýän kombinatynda fotograf bolup işe başlaýar. Nebitdag telestudiýasynda işleýär, gazet-žurnallaryň redaksiýalarynda-da fotohabarçy bolup işlemek bilen metbugat işine ýakyndan ýardam berýär. Pyhy Tagan döredijilik işine 1938-nji ýylda ymykly girişýär. Onuň ilkinji goşgulary Bereket etrap gazetinde we “Tokmak” žurnalynda çap edilip başlanýar. 1944-nji ýylda neşir edilen “Şahyrlar sesi” atly ýygyndyda Pyhy Taganyň “Güman ýok” diýen goşgusy ýerleşdirilýär. Belli ýomakçy şahyr Pyhy Tagan şondan soň ýurduň ähli gazet-žurnallarynda, teleradioýaýlymlarynda yzygiderli çykyş edýär. Pyhy Taganyň “Harasada garşy”, “Il aýdar”, “Tazygan jeren”, “Meniň saçagym” atly goşgular, rubagylar, poemalar ýygyndylary çap edilýär. Pyhy Tagan 2005-nji ýylda aradan çykýar.
Pyhy dädemizem (Pyhy Tagan), edil Ependi, Esenpolat, Myraly, Kemine ýaly türkmeniň ruhy alaýazlygynyň nusgasyna öwrülen şahs. Halk ony eý görensoň, oň özi bilen bolup geçen-geçmedik wakalardan ýomak ýasap, o pahyryň halkyň hakydasyndaky, ýüregindäki ornuny şo uzaldyp gidip otyr, çuňlaşdyryp gidip otyr. “Pyhy dädeli” ýomaklardan il arasyna giňden ýaýranlaryndan meň bilýänjelerim:
Törpi
Bir gün Pyhy däde howlusynda, sekiň üstünde aýaly bilen çaý içip otyrmyş welin, goňşusy salam berip gelipdir: -Pyhy däde, törpiň ýokm-aý?-diýip sorapdyr. -Bar,-diýip Pyhy däde jogap beripdir. -Özümiňkini tapmadym. Bir zat hyrdamaly welin, ulanmaga berip bilmersiňmi?-diýip haýyş edipdir. -Näme bermän? Al, ine, äkidäý!-diýip Pyhy däde, ýanyndaky aýalyny görkezipdir.
Bir gün Pyhy däde aýaly bilen agşamara ýaňybir öňüne kädili somsany alypdyr welin, daş işikden ardynjyrap myhman gelipdir. Türkmeniň dessuram hemmä mälim. Pyhy däde onuň habaryny almazdan, saçak başynda oturdyp, hödür-kerem etmäge başlapdyr. Myhman öňünde goýlan somsadan göwünli-göwünsiz çüm-süm edip ugrapdyr. Gözem daş işikdemiş. Göwnüne bolmasa, kädili somsadanam özge ýene-de bir teýliräk çam-çüm geläýjek ýaly bolup durandyr-da. Ahyry tamasy çykmansoň, ýaňky myhman süwümsizligini edip, Pyhy dädä garyn küýsegini ýaňzydarman bolupdyr: -Pyhy däde, eşitdiňm-aý, şü kädili somsa birhili, köpräk iýseň aklyňy kemeldýämiş diýýäler welin,... Ýeri, indi gepde basylyp, gep alyp galjagam Pyhy dädemi? Hasam, golaý-goltumynda dag ýaly bolup gelnejemiz direnip durka? Ol işdämenlik somsa iýmegini birjikde haýallatman: -Arkaýynjak iýiber-r inim, iýiber-r-r! Doga samsyga düýbünden täsir etmiýä!-diýipdir.
Pyhy dädäň obasynda ady belli towuk ogrusy bar eken. Bir gezek gijäň ýarynda towuklar uly gykylyk turzanda, Pyhy Taganyň aýaly: -Pyhy, tursana, pylany towuk ogurlamaga gelipdir öýdýän – diýýär. Onda Pyhy däde: -Aý, keýwany, ýatybersene, pylany alsa, bir towuk alar, örenmizi görüp: “Bişirip ber” diýse näme etjek? – diýipdir-de, beýlesine öwrülip ýatyberipdir.
Ýaňra
Yzyny üzmän gürleýäniň biri Pyhy dädä yüzlenipdir: -Pyhy däde, size diýseň synçy adam diýärler. Eýsem, men näçe ýaşymdakam? Pyhy dädäň jogaby köp garaşdyrmandyr: - Öte synçy adamam seň ýaşyňy anyk bilmese gerek. Sebäbi ýüz-gözüň-ä kyrkdan geçeniňki, aklyň bolsa alty-ýedi ýaşlyňky…
Meşhurlyk
- Men bir oba bardym welin, ähli adamlar daşyma üýşäýdiler. Munuň sebäbi nämedenkä? – diýip, özüni meşhur edip görkezjek bolýanyň biri Pyhy dädeden sorapdyr. Şonda Pyhy däde: - Megerem, ol oba heniz maýmyn eltilen däldir – diýip jogap beripdir.
Düýeçal söwdasy
Pyhy däde bir gezek şäheriň bazaryna baranda, obaly bir garyndaşy gabatlaşyp: - Pyhy däde, meniň bir zerur işim bar, sen gaýrat et-de, gelýänçäm şu düýeçallarymy sataweri – diýip, sargyt edip gidýär. Şol wagt bir müşderi gelip: -Ýaşuly, düýeçalyň gowumy? – diýip sorapdyr. Öňem ýolundan galyp, jany ýanyp duran Pyhy däde, harydyny öwmäge derek: - Wah, ballym, gowy bolsa, ýol aşyp, şähere gelinjek-maý…Gowy bolsa, öz obamda öýe gelibem alýarlar – diýip jogap beripdir.
Pyhy däde bir gezek deňizýakaň ilatynyň çekizäni gaty gymmat bahadan şüweleňli satyn alýandygyny eşidipdir. Onsoň obadan kiçeňräk ýük ulagyny kireýine tutupdyr-da, öz obasynyňam, töwerek obalaryňam birki sanysynyň süzmesini haltasy bilen çöpläpdir. Soňam Hazaryň ýakasyna üstünden görüp çekize satmaga äkidipdir. Niýetem harydynyň üstünden ep-esli görüp, birneme pul gazanjakdan. Bärden baryp, kenarýaka demiýol menziliniň bazarynda düşüpdir-de, çekizeli haltalaňam birdir ýarymdyryny öňüne düşürip satmaga başlapmyş. Saýasyz-taşasyz ýerde, günem jyzylap ýakyp gelýärmiş. Oň bolsa öňünde siňekläp ýatan süzmesiniň ýüzüne seredýänem ýokmuş. Şo pille-de geçip barýan pullurak biri o ýaşulyň jokrama yssyda bolup oturyşyna dözmän, öňündäki süzmeleri alarman bolupdyr. Harydyndan peýda görmekden geçen, bahymrak ondan dynsa razy Pyhy däde söwdalaşman süzmelerini beripdir. Şonda hasam göwni joşandyr-da, ýaňky pully ýigit, ýaşula kömek etmek maksady bilen: -Ýaşuly, men ýene-de aljak. Çekizäň aňyrsy barmy?-diýip sorapdyr. Öz eli bilenjik öz düşüp ýören gününe içi-bagry tütäp duran Pyhy däde oň jogabyny nagt edipdir: -Wah, ja-a-a-n bally-y-m-m, şü ýeňsedäki Kaspini çal etseňem ba-a-a:!
Bir gezek Pyhy dädäň gaty erbet dişi agyryp, uzak gije ýatyp bilmeýär. Ertesi aýaly Owadan ýeňňe: -Pyhy, seň durmuşda çydamadyk jebir-sütemiň az-az. Gel-gel indi, agyrýan dişiňi sogurtmaga welin gorkýaň. “Är garrasa gorkak bolar…” diýen gepem bar. Ýöne beýdip özüňi horlap ýörme! Gowusy, şol agyrýan dişiň peýdasyndan geç-de, mertlik edip, lukmana bar, dessine sogrup berer.-diýýär. Erkek adamyň mertebesi, mertlik-namartlyk ara düşeni üçin Pyhy däde ýüregini daşa baglap “Saglyk öýüne” gidýär. Sähel salymdan öýüne dolanyp gelýär. Owadan ýeňňe: -Pyhy, aýdanyma “hä” diýip, akyl etdiň! Nätdiň, dişiňi sogurtdyňmy?-diýip soraýar. Pyhy däde: -Diş lukmany iş ýerinde ýok eken. Ýene-de üç günden işe çykjakmyşyn. Oňa çenli diş agyrym-da galar-diýip, şadyýan ýylgyrypdyr.
Hemem 41-45 urşy döwründe transportirowka gyn eken. Daşoguzdan urşa ugran ýigitler Lawaga baransoňlar gämi bilen Gazagystan ondanam uruş bolýan ýere ugradylýar eken diýip eşitdim.
Teswiri diňe saýta agza bolan ulanjylar goşup bilýär. [ Agza bol | Saýta gir ]
0
