Ýurdum ýene Talibanyñ eline düşdi...

ÝURDUM ÝENE TALIBANYÑ ELINE DÜŞDI, JÜMLE-JAHANDA OWGANLAR ÖZÜNI ALAÇSYZ DUÝÝAR...

Onlarça ýyla çeken uruşyñ, ýer-ýurdundan jyda düşürilmegiñ, dert-elemiñ we garyplygyñ yzyndan owgan halky gowy gün görmedi...

Taliban liderlerinden Wahidullah Haşimi Owganystanda aýal-gyzlaryñ roluny Yslam ulamalary şurasynyñ kesgitlejegini aýdypdy. (AFP)

Owganystana iñ soñky gezek ýedi ýaşymdakam gidipdim. Agamyñ meni şäherdäki iñ gowy gamburglary iýdirmäge äkidişi şu günki ýaly ýadyma düşýär. Dymjyk benzin ysyna garylyp gelýän täze çöregiñ ysyny şol pursat öýümde alýan ýaly bolupdy. Watanymy görmäge mümkinçilik tapanymda kiçijik gyzjagazdym, şondan bäri ýeke gezegem ýurdumy görmek nesip etmedi.
Onlarça ýyla çeken uruşyñ, ýerinden-ýurdundan jyda düşürilmegiñ, dert-elemiñ we garyplygyñ yzyndan owgan halky gowy gün görmedi. Dünýäniñ Owganystany üznüksiz uruş ýagdaýyndaky ýurt hökmünde görmegi gatlaklaryñ owgan halkynyñ çeken külpetleriniñ öñünde biperwaýlyga sebäp bolýar.
Taliban soñky ýyllarda has çalt ulaldy: Häkimiýet boşlañlygyny doldurdy, ýurdy gysyp-gowurdy, gysga wagtyñ içinde welaýatlary ýekän-ýekän eýeledi. ABŞ-nyñ prezidenti Jo Baýdeniñ duýdansyz ýagdaýda amerikan goşunlarynyñ ýurtdan çykjakdygyny aýtmagynyñ yzyndan dartgynlylyk möwjäp, Owganystandaky birnäçe adamyñ arasynda gahar-gazap döretdi. Emma Baýden az wagt öñ amerikan goşun bölümlerini yzyna çagyrandygyna ökünmeýändigini aýtdy: "Özleri üçin uruşsynlar!" Munuñ özi köp sanly owgany gahar-gazaba atlandyran näsag düşünjedi.
Talibanyñ ideologiýasy we ekstremistik pikirler geçmişde birnäçe bilim ojagynyñ ýapylmagyna, aýdym-sazyñ gadagan edilmegine, aýal-gyzlaryñ sesiniñ we hak-hukuklarynyñ garaşylmadyk formada basyp ýatyrylmagyna getirdi. Talibanyñ täzeden janlanmagynyñ döreden howatyry häzir dünýäniñ çar künjündäki köp sanly adam tarapyndan duýulýar.
Owgan zenanlary guramasynyñ dolandyryş toparynyñ agzasy Mahbuba Seraj "TRT World" teleýaýlymyna beren reportažynda dünýä liderlerini gazaply aýyplady: "Owganystana edenleriñizden utanyñ! [...] Şu günki gün Owganystanda bolup geçýänler ýurdy 200 ýyl yza tesdirer". Onuñ bu sözleri sosial mediýada we owgan diasporasynda ýañ saldy.

Mahbuba Seraj

Kabuldaky ýagdaý hakda has jikme-jik maglumatlary almak üçin bir maşgala bilen habarlaşdym. Onuñ sesindäki argynlygy duýanymda, ýakyn hossarlarym we tanyş-bilişlerim Owganystandaky haosyñ içindäki biçäre halda näme etjeklerini bilmän ýören hallaryny özümiñ asudalukda ýaşap ýören günüm bilen tapawudyny deñeşdirmän durup bilmedim. Gürleşen ildeşim "Öýümiñ daşynda ýer-ýurdundan jyda düşürilen müñden agdyk maşgala, ýurduñ çar künjünden gelen adamlar bar" diýdi. "Gijelerine ot açmaga we raketa atmaga başlaýarlar. Bärleri mazaly bulaşdy, ýöne mesele däl..."
"Mesele däl" sözi hiç añymdan çykanok, bu söz maña owgan halkynyñ onlarça ýyllap näderejede sabyr-takatly we şeýlekin basyşlaryñ astynda-da nähili sabyrlydygyny ýatladýar.
Owgan hökümetiniñ durnuksyzlygy Talibana höwes edýän güýjüni berdi. Emma esasy sowal şu: Mundan yza gaýdyp bilerismi? Taliban uly welaýatlary eýeledi we men ýaly köp sanly adamy çalt-çaltdan üýtgäp durýan gorkunç wakalary synlap durka howatyr içinde goýdy.
Diaspora çuñ dert-eleme, çetlenmek duýgusyna we añ bulaşyklygyna düşdi. Şu sowaly bermän bilemzok:
Mundan soñ näme bolar? Munuñ özi bize we owgan halkyna nämäni añladýar?
Şu pursatlarda enem görgüli ýadyma düşýär. Ol 80-nji ýyllaryñ sowet okkupasiýasy döwründe uruşdan gaçmak üçin öýüni-ilini taşlap gaýdyşyny we onlarxa ýyldan soñ taryhyñ gaýtalanşyna ýene şaýatlyk etmeli bolandygyny pikir edýärin. "Haçan soñy gelerkä?" diýen enemiñ sesi saññyldaýardy. Bular indi meniñem, ogabyny bilmeýän, owgan halkynyñ jogap tapma umydyny ýitiren sowalarymyz.
Dünýäniñ owgan halkyny ýarpy ýolda ýeke taşlandygyna şek-şübhe ýok...

Faiza SAKIB.

Penşenbe, 26.08.2021 ý.

https://www.independent.co.uk/voices