Kuran ýakmak söz azatlygymy ýa-da yslam duşmanlygy?

KURAN ÝAKMAK SÖZ AZATLYGYMY ÝA-DA YSLAM DUŞMANLYGY?

Şwesiýada, Gollandiýada Kurany-Kerim ýakma wakalarynyñ yzy üzülenok. Hukukçylar we ylahyýetçiler munuñ görnetin namysa degmek we ýigrenç jenaýatydygyny aýdýarlar. Dine şek ýetirmegiñ gürrüñi gidýär. Şol sebäpli-de kanuny çäreler geçirilmeli.
Baýram güni Şwesiýanyñ paýtagty Stomgolmda Kurany-Kerimiñ ýakylmagy nägileliklere sebäp boldy / Fotosurat: AA

Soñky wagtlar musulmanlaryñ mukaddes kitaby Kurany-Kerime garşy äsgermezçilikli agressiýalar barha artýar. Şeýle biedepligiñ başyny Şwesiýadyr Gollandiýa çekýär.
Köp gezek gaýtalanan biedeplige düýn ýene biri goşuldy. Asly yrakly Salwan Momika Şwesiýanyñ paýtagty Stokgolmda baýram güni Kurany-Kerimi ýere zyñyp, üstünden basandan soñ ýakdy.
Munuñ özi Momikanyñ birinji hereketi däldi. Ol geçen fewral aýynda-da Yragyñ Stokgolmdaky ilçihanasynyñ öñünde Kurany-Kerim kitabyny ýakmaga synanşypdy.
Momikanyñ soñky edepsiz hereketi halkara jemgyýetçiligiñ öñem öwerlikli däl ýagdaýynyñ pulsuny üýtgetdi we ony ýazgarýan seslenmeler gelip ugrady.
Türkiýeden, ABŞ-dan, Pars aýlagy ýurtlaryndan köp sanly hökümet ygtyýarlysy onuñ bu agressiýasyny berk ýazgardy.
Köp sanly adam şeýle ýagdaýlaryñ mundan beýläk gaýtalanmazlygy üçin şwed hökümetinden haýdan-haý degişli öñüni alyş işlerini geçirmäge çagyrdy.
Hatda Marokko Kuranyñ ýakylandygy sebäpli Stomgolmdaky adatdan daşary we doly ygtyýarly ilçisini möhletsiz yzyna çagyrdy. Şwesiýa, Gollandiýa ýaly Ýewropanyñ birnäçe ýurdunda yslam diniñ gymmatlyklaryna äsgermezçilikli agressiýalary etmek ýoñ bolup barýana meñzeýär.
Dünýäde iki milliarda golaý musulmanyñ ynanýan Kurany-Kerimine biedeplik etmek söz azatlygymy ýa-da islamofobiýamy (yslam duşmançylygymy)?
Hukukçylar we ylahyýetçiler muña jogap berdiler.

• "Yslamyñ çalt ýaýraýanlygy kimdir birileriniñ jyzzygyna degýär"

Stambul uniwersitetiniñ ylahyýet fakultetiniñ öñki mugallymy, "Süleymaniýe" fondunyñ başlygy professor Abdyleziz Baýyndyr şeýle gabahatlyga söz azatlygynyñ çäginde baha berip bolmajakdygyny aýtdy.
Häzirki wagtda Ýewropa başlyklaýyn dünýäniñ çar künjünde iñ köp ýaýraýan diniñ yslamdygyny aýdýan professor Baýyndyr "Ýewropada buthanalara girilende borram-boşdugy görülýär. Bulam köp adamyñ jyzzygyna degýär we şular ýaly bolgusyz hereketler bilen özleriçe bir zatlar edýändiklerini oýlaýarlar" diýdi.

Abdulaziz Baýyndyr / Fotosurat: The Independent

Adam hukuklary ynsanperwer ýörelgeler we tebigy gurluş göz öñüne tutulanda hiç kimiñ başga bir adamyñ mukaddesligine dil ýetirmäge hukugynyñ ýokdugyny bilmelidigini nygtan Baýyndyr "Aslynda biriniñ öwretmegine hajat ýok, ýöne tebigy gurluş bozulup, adamlar ugruny ýitirende alajy şular ýaly hereketlerden gözleýärler" diýdi.

• "Bular ýaly hereketler gaýtam Kurana bolan gyzyklanmany artdyrýar"

Şeýle hereketleriñ ýene bir täsiriniñem halkara gurluşlarda bolýan üýtgeşiklikdigine ünsi çeken Baýyndyr "Günbataryñ geljeginiñ kepili bolan ynam ýitdi, çünki maşgala ýok, nesil ýok we dowamly garraýarlar" diýip, sözüniñ üstüni ýetirdi:
"Belli bir müddetden soñ bularyñ aýagynyñ üstünde durara ýagdaýy ýok we birmeñzeş hereketler bilen göwünlerini hoşlajak bolýarlar. Hiç waggam bular ýaly hereketleriñ soñuna çykyp bolmaýar, çünki Resulallanyñ (s.a.w) döwründen bäri, hatda Adam aleýhyssalamyñ döwründen bäri dogry diniñ garşysyna göreşilip gelnipdir. Şular ýaly wakalaryñ Kurana bolan gyzyklanmany artdyrjakdygyny pikir edýärin".

• "Ýigrenç jenaýaty"

Pelsepeçi-ylahyýetçi professor Janer Taslaman hem Baýyndyr bilen birmeñzeş pikirde. Şeýle hereketde söz azatlygynyñ däl-de, ýigrenç jenaýatynyñ alamatynyñ bardygyny aýdan Taslaman "Halkara jemgyýetçiligi hukuk kadalarynyñ çäginde gerekli çäreleri geçirmeli" diýdi.

Janer Taslaman / Fotosurat: Twitter

Ýewropada ýigrenç jenaýatlaryna garaýan düzgünleri täzeden gözden geçirmek gerekdigini aýdýan professor Taslaman "Hereket edýän hukuk kadalarynyñ çäginde bularyñ garşysyna derñew işini açdyrmak, şwed hökümetinden bularyñ durzulmagyny talap etmek gerek. Ýewropada hemmeleriñ hemme pikiri aýdyp bilmeýändigi belli" diýdi.

• "Kimdir biri nasistleri goldap çykyş edip bilýärmi?"

Ol "kimdir biri nasistler üçin ýöriş geçirip bilýärmi?" diýip, yzyndanam "elbetde, geçirip bilenok" diýen Taslaman sözüniñ üstüne şulary goşdy:
"Diýmek, aýdylýan käbir pikirler Ýewropada-da ýigrenç jenaýatlarynyñ hataryna girýär. Nasistlere goldaw bermek ýigrenç jenaýatlarynyñ hataryna girýän bolsa, Kurana garşy edilen şeýle biedepligem ýigrenç jenaýatlarynyñ hataryna girizmeli. Halkara hukugy gowy bilýän musulmanlaryñ gerekli kanuny kararlary kabul etdirmekleri gerek. Ýagny edilen ýalñyşlyga ýalñyş formada jogap berip zyýany artdyrmazlyga üns bermeli. Akylly we oýlanşykly jogap berip, hukugyñ çäginde gerekli işleri amala aşyrmaly".

• "Dine şek ýetirmegiñ gürrüñi gidýär"

Adam hukuklary we mazlumlar üçin raýdaşlyk jemgyýetiniñ (MAZLUMDER) başlygy, aklawjy Kaýa Kartal hem belli bir pikirden zyýada agressiw hereket arkaly musulmanlara we yslam dünýäsine yslam dünýäsine garşy gönükdirilen we mukaddes saýylýan Hezreti Pygamberimiziñ (s.a.w) üstünden dine şek ýetirmegiñ gürrüñiniñ gidýändigini aýtdy.

Kaýa Kartal / Fotosurat: Twitter

Edilen biedepligiñ raýat-köpçülikleýin hereketi däldigini, tersine degnaña degmäge we gaharyñy getirmäge gönükdirilen hereket hökmünde baha bermegiñ gerekdigini aýdan Kartal "Häzire çenli şuña meñzeş hereketleriñ örän gynandyryjy netijeler bilen gutarandygyny gördük. Garşylyklaýyn berlen jogaplarda emele gelen düýpli meseleler orta düşýär. Muña garamazdan şeýle hereketleriñ dowam etmegi degnaña degmekdenem beter gönüden-göni ekstremizmi öz içine alýan yslam duşmançylygyny edýän, musulmanlary duşman hasaplaýan hereketdir" diýdi.

• "Gerekli kanuny çäreler kabul edilmeli"

Hukugyñ adamlaryñ agzybirlikde parahat durmuşda ýaşamagyny añsatlaşdyrmak üçin bardygyny nygtan Kartal "Eger hukuk bular faly duşmançylykly hereketlere sessiz galýan bolsa hukuk bilen baglanyşykly ýene bir kemçiligiñ barlygydyr" diýip, sözüni şeýle jemledi:
"Hukuk şu zatlar üçin bar. Meselem, Ýewropada jöhitler bilen baglanyşykly esasly hukuk kadalary ýola goýlupdyr. Ol ýerde şular ýaly derejä ýetmezden iñ ownuk tankydy bellikleriñem öñi alynýar, kanunlar arkaly goralýar. Şular ýaly çökder, degnaña degiji we duşmanlaşdyryjy hereketiñ ilkinji nobatda hukuk taýdan öñi alynmaly. Döwletler we raýat-jemgyyetçilik edaralary munuñ üçin barýer bolup durmaly we gerekli kanuny çäreler kabul edilmeli".

Abdulhakim GÜNAÝDYN.

Penşenbe 29.06.2023 ý.