Bir şygyryň teswiri

BIR ŞYGYRYŇ TESWIRI

Magtymguly, şükür, şirin til berdi,
Şejerler gögerip, semer gül berdi,
Görogly Reýhana niçik ýalbardy,
"Amandyr '' diýene diýanat ýagşy.

Magtymguly, şükür, şirin til berdi - diýen setirinde özüniň ylham şerabynyň tünüň ýarynda ýatan wagty alandygynyň beýanyny açyp görkezýär. Munyň şeýledigini şahyryň «Turgyl diýdiler», «Oýan diýdiler», «Uçdym ýaranlar» diýen şygyrlarynda has aýdyň görmek bolýar. Şahyr şu goşgy setirinde Allanyň ynsana ýetmiş iki dil berýändigi üçin Alla şükür kylýandygyny goşgy setiriniň üsti bilen beýan edýär. Ynsanyň biri-biri bilen düşünşmegine ýardam edýän dil ynsanyň durmuşynda esasy orny eýeleýär. Pars dilinde terjime edilende bolsa dil köňül diýen mana eýedir.
Şejerler gögerip, semer gül berdi – Şu goşgy setirinde getirilýän şejer sözüniň manysy agaç bolup dursa, semer –sözüniň manysy miwedir. Şejerler gögerip, semer gül berdi diýmegi bolsa ynsanyň durmuşy ýoly beýan edilýär. Şejer sözünde Oguz han atamyzdan gelýän şejere daragtynyň asyrlara sary uzap gidýändigini görmek bolýar. Semeriň gül bermegi,gülläp miwe getirmegi bolsa berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwründe nesillermiziň irginsiz zähmet çekip halal zähmetiň miwesini ýygnaýandygy beýan edilýär. Bu goşgy setiri türkmen halkynyň durmuşy bilen beýan edilip, agaçlary, gülleri, miweleri bagtyýar durmuşa meňzedýär.
Görogly Reýhana niçik ýalbardy - şahyryň şu goşgy setirinde Görogly şa dessanynyň baş gahrymany Göroglynyň Arap Reýhana ýesir düşende oňa ýalbarýanlygy barada aýdylýar. Şahyryň şu goşgy setirinde halk döredijiligi bolan Görogly dessanyna ýüzlenýär. Göroglynyň hem ýesir düşen wagty pespälligini şahyr setirlerinde açyp görkezýär. Şeýlelikde, Magtymguly Göragly suratyna bütinleý täze, öz manysyny berýär.
Amandyr diýene diýanat ýagşy – diýen setirinde bolsa şahyr aman sözüniň manysy howpsuzlyk bolsa ,diýanat sözüniň manysy dine uýmak bolup durýar. Halk rowaýatlarynda, tymsallarynda getirilýän birnäçe wakalar ynsanyň durmuşynda diniň esasy orny eýeleýändigini görmek bolýar. Nuh pygamberiň döwründe Alla ynanan ynsanlaryň suw joşgunyndan halas bolandygy hakynda rowaýat «Amandyr diýene diýanat ýagşy» diýen setirleri has hem aýdyň tassyklaýar. «Amandyr diýene diýanat ýagşy» diýilmegini şu rowaýat esasynda Haka ynanmagyň ynsabyň öndäki borjuňdygyny şu sözler bilen beýan edýär.
Şahyryň «Delalat ýagşy» şygry tematikasy boýunça edep terbiýe, ýagşy gylyk, süýji dillilik barada aýdylýar.Şahyryň bakylygyň tesbiri bolan beýik, syrly hem täsin sözleri şygyrlaryň içinden eriş-argaç bolup geçýär. Magtymgulynyň «Delalat ýagşy» şygry metaforiki, allegoriki, hem-de simboliki sözlere diýseň baýdyr. Magtymgulynyň döredijilik tematikasy giň we hertaraply. Onda türkmen halkynyň geçmişi, geljegi we şol wagtky ýagdaýy göz öňüňe gelýär. Magtymguly ýaramaz häsiýetlere garşy göreşmek temasyny edebiýatda giň möçberde beýan edýär. Şahyryň şygry çeperçilik bilen diýseň ajaýyp beýan edilýär. Bize gündogar edebiýatynyň beýik şahyry Magtymguly Pyragynyň şygyrlaryny düýpli öwrenmäge, giň mümkünçilikleri döredip berýän Arkadagly Serdarymyzyň jany sag tutýan tutymly işleri mundan beýläk hem rowaç bolsun.

Gulistan BADAMOWA,
Türkmenistanyň telekommunikasiýalar we informatika institutynyň talyby.