Maşgalam baş galam

MAŞGALAM-BAŞ GALAM

Çaganyň dogulmagy bilen öýe tolgunma, şatlyk, arzuw, uly alada aralaşýar. Ata-ene öz çagasynyň her bir hereketine, ýylgyrmasyna, ilkinji aýdan sözüne çäksiz begenýär. Elbetde, ata-eneler öz çagalarynyň akylly, owadan, sagdyn, talantly, zähmetsöýer bolup ýetişmeklerini isleýärler.
Emma kä halatlarda ýaňy sözüni zordan düşündirýän çagalaryň gysganç, öz sözüni geçirjek bolup her hili hereketler bilen özüni däli ýaly alyp barýan çagalara duş geleniňde beýle sypatlar ýaňyja dünýä inen çagalarda nireden peýda bolduka? diýip pikir edýärsiň. Çaga şeýle ýagdaýlary nirede gördükä? Çaganyň özüni söýmekligi nämäniň esasynda ýüze çykdyka? Şu ýagdaýlaryň sebäplerini ata-eneler dürli ýagdaýlardan gözleýärler. Ata-eneler özlerinde şeýle häsiýetleriň bardygy bilen köp wagtlap ylalaşmaýarlar.
Dürli maşgaladaky çagalar gylyk-häsiýeti boýunça bir-birinden tapawutlanýar. Bir maşgalada çaganyň ähli talaplaryny ata-eneler ödemäge çalyşýar. Ýene birinde çagalaryň mamasydyr babasy olaryň tarapdary bolýar. Beýleki bir maşgalada bolsa eneler çagalaryň kemçiliklerini atalaryndan gizlejek bolýar. Käbir ata-eneler çagalary öz ugruna goýberýärler. Olaryň özüni alyp barşyna gözegçilik etmeýärler.
Gadymy Gündogaryň parasatly gürrüňleriniň birinde şeýle diýilýär. Patyşa bir ýaşyndaky ogluny terbiýelemäge akyldaryň ýanyna getirýär. Akyldar:
- Patyşa, ogluň näçe ýaşynda?- diýýär.
Ol:-Oglum bir ýaşynda-diýende, akyldar patyşa ýüzlenip:
- Sen bir ýyl terbiýeden gijä galypsyň. Çagany doglan gününden terbiýeläp başlamaly ekeni-diýipdir.
Diýmek, çagany terbiýelemek onuň dünýä inen gününden başlanýar. Çagalary terbiýelemekde maşgala agzalarynyň arasynda ýeke-täk talap bolmalydyr.
Umuman, çaganyň dogry terbiýelemeginde maşgalanyň ähli agzalarynyň roly uludyr. Bu bolsa çaganyň asylly adam bolup ýetişmeginde uly rol oýnaýar.
Çagalarda ýaşlykdan barlap Watana söýgini, uly adamlara hormat goýmagy, ýoldaşlyk we kollektiwizmi, özüni medeniýetli alyp barmagy, gözelligi duýmagy terbiýelemeli, her bir çagada bilesigelijilik höwesini we ukybyny, özbaşdaklygy, guramaçylyklygy hem-de düzgün-nyzamlylygy ösdürmeli.
Ahlak terbiýesiniň esasy ugurlarynyň biri bolan medeniýetlilik endiklerini terbiýelemek maşgalada ata-eneleriň ýolbaşçylygynda başlanyp, çagalaryň bütin ömründe amala aşyrylýar, ösdürilýär, kämilleşdirilýär. Soňra olar çagalar bagynda, mekdepde, ýokary okuw jaýynda, öz ýoldaşlarynyň, gurşap alan sredanyň, täsiri astynda terbiýelense-de, munda esasy orny maşgala tutýan bolsa gerek. Sebäbi ahlagyň düýbi maşgalada goýulýar.
Maşgalada terbiýäniň ähli görnüşleriniň düýbi tutulýar. Häzirki wagtda çaga terbiýesine degişli köp kitaplar ýazylýar. Telewizorda dürli gepleşikler görkezilýär. Bularyň hem terbiýede ähmiýeti uludyr. Emma diňe bular bilen çäklenmek bolmaz
käbir maşgalada ata-eneler çagalaryň terbiýesine uly üns berýär. Olaryň akylly adamlar bolup ýetişmegi üçin uly tagalla edýär. Käbir ata-eneleriň bolsa çagalary terbiýelemeklige kembaha garaýandygy ýüze çykdy.
Çagalary dogry terbiýelemeklige degişli taýýar, öňden dowam edip gelýän görkezme ýok, bolup-da bilmez. Çagalary dogry terbiýelemek üçin ata-eneleriň zähmetsöýer, talap ediji bolmaklary, kemçiliklerini özleriniň bilmegi, çaganyň her biriniň indiwidual aýratynlyklaryny öwrenip, olara çemeleşmekligi, çaga täsir etmekligiň ýollaryny bilmekligi, çagany gyzyklandyrýan zatlary öwrenmekligi zerur. Ata-eneleriň çagalary dostlarynyň we ýoldaşlarynyň kimlerdigini öwrenmekleri gerek.

Aýnur AKMÄMMEDOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň Gündogar dilleri we edebiýaty fakultetiniň koreý dili hünäriniň 3-nji ýyl talyby.