Rus arhiwleri Leniniñ aslynyñ ýewreýdigini subut etdi

RUS ARHIWLERI LENINIÑ ASLYNYÑ ÝEWREÝDIGINI SUBUT ETDI

SSSR-iñ esaslandyryjysy we bolşewik rewolýusiýasynyñ serdary Wladimir Iliç Leniniñ aslynyñ ýewreýdigi hakyndaky gep-gürrüñleriñ soñuna Moskwa muzeýiniñ bu baradaky resmi maglumatlary aýan etmegi bilen nokat goýuldy.
Moskwanyñ döwlet taryh muzeýiniñ sergä açylan maglumatlarynyñ arasynda Leniniñ uýasy Anna Ulýanowa tarapyndan 1932-nji ýylda I.Staline ýazylan hat bar. Ol hatda A.Ulýanowa öz atalarynyñ XVIII-XIX asyr Russiýasynda ýewreýlere garşy ýöreden "göçüp gelmegi çäklendirmek" syýasatyndan halas bolmak we has oñaýly bilim almak üçin hristian dinine giren ukrainaly ýewreýdigini aýdýar.
Hat şeýle setirler bar: "Garyp ýewreý maşgalasyndan çykan garry atamyzyñ çokundyrma dessuryna görä kakasy Ukrainanyñ günbataryndaky Žitomir şäherinde ýaşaýan Moses Blank atly biri. Wladimir Iliç ýewreýler hakynda hiç haçanam erbet pikirde bolmandy. Meniñ has öñräklerdenem aslymyzdan şübhelenip, şejerämiziñ gelip çykyşy boýunça anyklan zatlarymy onuñ (Lenin) dirikä bilmändigine juda gynanýaryn".
Stalinden antiýewreý akymlara garşy Leniniñ döwründe başy başlanan göreşiñ dowam etdirilmegini haýyş eden Ulýanowa "soñky ýyllarda antiýewreýçiligiñ kommunistleriñ arasynda-da täzeden güýçlenýändigini, köpelýändigini duýýaryn. Bu hakykaty köpçülikden bukmak nädogry bolar" diýip ýazýar.
Patyşa Russiýasy döwründe ýewreýleriñ aglabasyna "göçüp gelmegi çäklendirmek" ady berilen programmanyñ çäginde Litwa, Belarus, Polşa, Moldawiýa, Ukraina we diñe Russiýanyñ günbatar oblastlarynda ýaşamaga rugsat berilýärdi.
Şol döwrüñ rus häkimiýetine garşy göreşiñ başyny başlan bolşewiklere köpsanly ýewreýlerem goldaw beripdir, 1917-nji ýylda bolşewikleriñ häkimiýete gelmegi bilen Kommunistik partiýanyñ ýokary wezipeli agzalarynyñ arasynda ýer alan ýewreýler barmak büküp sanardan köp bolupdyr. Kommunistik partiýanyñ tanalýan iñ belli şahsyýetleriniñ birem hakyky ady Bronştam bolan L.Troskidir.
Muña garamazdan 1870-nji ýylda doglan Lenin özüni rus diýip görkezipdir.
Leniniñ resmi terjimehaly onuñ jigisi Olga Ulýanowa tarapyndan ýazylypdyr. Ol terjimehalda maşgala rus, nemes we şwed kökli diýip görkezilýär.
Leniniñ döwründe ýewreý medeniýetiniñ ösmegi üçin alnyp barylýan işler  Staliniñ kommunistleriñ arasyndan ýewreýleri arassalamaga başlamagy we 30-njy ýyllaryñ başynda sowet ýewreýlerini Hytaý bilen araçäkleşýän oblasta göçürmek baradaky meýilnamasyny güýje girizmegi bilen öz-özünden togtap galýar.
Döwlet taryh muzeýiniñ işgäri Tatýana Koloskowanyñ aýtmagyna görä, Ulýanowanyñ bu haýyşyny Staliniñ kanagatlandyrmandyr we hatyñ gizlin saklanylmagy barada görkezme beripdir.
Ulýanowanyñ haty rus taryhçylarynyñ eline 1990-njy ýyllaryñ başynda düşdi. Ýöne hatyñ hakykylygynyñ üstünde taryhçylaryñ arasynda gapma-garşylykly pikir, dartgynly jedel döredi. 
Leniniñ körpe dogany Mariýa Ulýanowanyñ 1922-nji ýylda ýazan gündeliginde şol ýyl agyr ysmaza uçran Leniniñ Stalinden özüne awy getirmegini haýyş edendigi barada aýtmak bilen, "Ol bu haýyşyñ ýerine ýetirilmegi üçin keýpine Stalini saýlamady. Çünki ol Staliniñ edenli bolşewikdigine, iñ ýakyn ýoldaşdygyna ynanýardy. Eýse, şondan başga kim Leniniñ ömrüni soñlandyrmaga het edip bilerdi?" diýip ýazýar.
Gündelikde Staliniñ Leniniñ wesýetini berjaý etmäge söz berendigini, ýöne politbýuronuñ beýleki agzalarynyñ bu haýyşy kabul etmändigini ýazýar. Stalin tarapyndan sürgüne ugradylan Troskiý öz ýatlamalarynda Lenini Staliniñ zäherländigini aýdypdyr.
Muzeýde ilkinji gezek sergä çykarylan 111 sany resmi dokumentde SSSR döwrüniñ ýokary wezipeli döwlet işgärleri hakynda gyzykly maglumatlar bar.
Maglumatlaryñ birinde 1934-nji ýylda tussag edilen we hakyky ady Rozenfeld bolan Kommunistik partiýanyñ syýasy býurosynyñ öñki agzasy Lew Kamenýewiñ Staline ýazan hatynda "Durkum-düýrmegim partiýanyñ ýolbaşçylygyna we partiýa söýgi bilen dolup-daşýanlygymdan öwrenen bir zadym bar. Olam Merkezi Komitetiñ her äden ädimine we siziñ berýän her bir görkezmäñize tüýs ýüregim bilen ynanmakdy. Maña geñ görünen zat: ýigrenýän adamlarym bilen gatnaşýandygym baradaky aýyplamalar ýöñkelip tussag astyna alynmagym" diýen jümleler ýer alýar.
Muña garamazdan Stalin bu hata-da pitiwa etmändir we Kamenýewe 1936-njy ýylda atuw jezasy berilipdir.
Muzeýde sowet politbýurosynyñ agzalary tarapyndan çekilen karikaturalar hem bar.
Kommunistik ideologiýanyñ görnükli wekillerinden Nikolaý Buhariniñ çeken bir karikaturasynda Stalin ullakan we çişirilen burunly, agzy müşdükli şekillendirilipdir.
Buhariniñ çeken karikaturalarynyñ birinde bolsa başga bir ýokary wezipeli işgär Gyzyl Goşuna garşy 1917-1923-nji ýyllarda uruşan, ýöne şowsuzlyga uçran aklaryñ (menşewikleriñ) harby lybasynda şekillendirilýär. 
Sowet döwrüniñ görnükli ykdysatçylaryndan Waleriý Mežlaugyñ çeken karikaturasynda Troskini "başyboş entäp ýören ýewreý" we maliýe ministrini iş başarmaýan çöññe biri hökmünde sypatlandyrýar.
Maglumatlar Buharinuñ we Mežlaugyñ yzysüre ady mälim edilmedik maliýe ministrine 1938-nji ýylda ölüm jezasynyñ berilendigini habar berýär.
Döwlet taryh muzeýinde açylan sergi 3-nji iýula çenli köpçülige açyk.

2011 ý.

# http://www.bugun.com.tr/haber-detay/155936-babasi ...aberi.asp