Sen diñe aýlyk alýañ, ýitirjek zadyñ barmy!

SEN DIÑE AÝLYK ALÝAÑ, ÝITIRJEK ZADYÑ BARMY!

Dünýä taryhyna ser salanyñda, suwuñ töwereginde jemlenen jemgyýetleriñ döwletleşme prosesinde diýseñ üstünlikli netijeleri gazanandygyny görmek bolýar.
Akar suwlaryñ peýdalanmaga amatly ýagdaýyna getirilen ýerlerinde alysdaky halklar bilen gatnaşyklary güýçlendiren deñiz kenarlary jemgyýetleriñ özleri üçin gerekli önümçiligi artykmajy bilen üpjün edipdir. Bu artykmaçlyk daşarky söwda ýoly arkaly göze ilipdir. Turuwbaşdan heniz hiç kimiñki däl wagty eýelemek ýoly arkaly öz hasaplaryna geçirilwn edilen bu ýerler, başga halklar üçin ugrunda uruş turzup biljek ýerler hökmünde görlüpdir. Muña garşylyklaýyn, bu ýerleri elinde saklaýanlar olary goramak üçin goranyşa üns berip, bilelikde hereket etmegiñ we döwletleşme prosesine giripdir. Çünki kynlyk bilen öndüren önümlerini we özlerini goramak üçin käbir emel-tilsimleri oýlap tapanlarynda amatly ýerde şäher gurmaly we guran şol şäherlerinde bir ýere jemlenmeli boldular. Bu güýçlendirilen şäherler ähli taýpalaryñ bir ýere üýşüp, ýeke-täk merkeziñ goragy astyna girmegini üpjün etmelidi, şeýlelik bilen merkezi güýçlere garşy bir bitewi güýç ýaly bolup görünen taýpa serdarlary kem-kemden taryhyñ gatyna girmelidi. Umumy bähbitleri nazara alyp, bir bitewi millet hökmünde hereket etmegi öwrenen kowumlar güýçlenip şäherlerini gorapdyrlar, diñe ekerançylyk önümlerini däl, bazar ýerleri arkaly söwda-satyklaryny-da artdyrypdyrlar. Taryhda Ýewropanyñ bol suwly derýalary we uly portlary häzirem ähli at-owazasy bilen dowam edýän şäherlere ýer bolup hyzmat eden bolsa, ekerançylyga oñaýsyz Arabystan çölleri-de taýpalaryñ mekany bolup hyzmat edipdir.
Diýmek, jemgyýeti jemgyýet edýän iñ möhüm faktorlaryñ başyny önümçilik çekýär. Döwlet bolmagyñ düýp maksady bu önümçiligiñ dowamlylygyny üpjün etmekdir. Bärde birinji bolup ýada düşýän zat basybalyjy güýçlere we terrorçylara garşy ýurt bütewiliginiñ goralmagy, bolýan birtopar hadysalaryñ söwda-satyga ýaramaz täsirini ýetirmezligi üçin öñüni alyş çäreleriniñ geçirilmegidir. Önümçiligiñ dowamlylygy taýdan ýaragly goranyşa çenli möhüm bolan başga bir mesele-de ykdysadyýetiñ dolandyryşydyr. Ýagny ykdysady dolandyryş gorag dolandyryşynyñ bir parçasydyr. Döwletler harby çozuşlarlar bilen birlikde, ykdysady hüjümlere-de uçrap bilerler. Döwlet bolmagyñ maksady-da bular ýaly hüjümleri yza serpikdirmek, hatda özüni batyrynyp bilmezler ýaly derejä ýetirmekdir. Raýatynyñ öndürýän önüminiñ gymmatyny goramaýan hökümet milli goranyş manysynda emelsiz, geleñsiz hökümetdir. "Sen diñe aýlyk alýañ, ýitirjek zadyñ barmy?" diýen hökümet döwletiñ nämedigini bilmeýän hökümetdir. Raýatynyñ aýlygyny goramak, ýerini goramak hem şonuñ bilen bir zatdyr.

Aýşe SUJU.

"SÖZCÜ" gazeti, 20.12.2021 ý.