Stambuldan hat

STAMBULDAN HAT

Ezizim,
bu haty ýatyp ýazýaryn.
Ýadaw men. Aýnada gördüm ýüzümi.
Göm-gök men.
Özüme meñzeş däl özüm.
Sowuk.
Ýeriñ-gögüñ gaçdy gyzgyny.

Hepdede otuz lir oduna gidýär.
Ýangyjyñ bahasy galdy ýokary.
Koridorda ojuk-bujuk iş etdim,
iş etdim egnime atyp ýorgany.

Yzyna gulak sal, aýnalar döwük,
ramalar bolsa gidipdir çişip.
Diwarda jaýryk kän, potolok çüýrük,
indi açylmaýar könelen işik.

Bu jaýda ýaşamak asla mümkin däl,
agtarmaly boljak başga bir tünek.
Emma pul kän gerek.
Eý, waý, bagyşla, bu gürrüñler saña näm üçin gerek!

Keýpiñ gaçar. Emma özüñden başga
kime aýdyp bereýin men derdimi?
Ezizim, bu ýerik bahym ýaz gelip,
aýazlaryñ beräýsedi merkini.

Afrika tiz-tizden düýşüme girýär.
Alžirde boldum men. Howa yssydy.
Gülle degdi meniñ çat mañlaýymdan,
ganym köp akdy-da, gaçdy ysgynym.

Şonda ölmän galyşyma haýran men.
Garradym öýdýäein, galmandyr eñkam.
Entek men ýetemok kyrk ýaşyma-da
Garradym öýdýärin, aşypdyr añkam.

Şeýle diýsem, gatyrganýar adamlar.
Adamlar berýärler öwüt-nesihat.
Bagyşla, gutardym, keýpiñi bozar
bu ýakymsyz habar, bu ýakymsyz hat.

Çehowyñ "Ýeñlesi" boýunça film
edenmişler, okadym bir gazetde,
Parižde köp adam gowy görüpdir
film şowly çykandyr-da, elbetde.

Kim günäkär? Şol ýeñlesje heleými?
Doktor gowyn ony söýýärin örän.
Emma doktor eşek. "Kim iñ betbagt,
kim günäkär?" diýip, men sorag berýän.

Paragwaý ýurdunyñ aýdymlaryny
eşitdim arada men hem efirden.
Tikenli kagyza ýazylanmyşyn,
döredilip yşkdan, günden hem derden.

Olar ajy, ýöne umytdan doly.
Paragwaý aýdymy gelýär hoşuma.
Bir hat iberipdir maña Adwiýe.
Men-ä haýran bu aýalyñ bolşuna.

Göresi gelýärmiş, unutmaýarmyş.
Ynanmak mümkin däl diýýän zadyna.
Köp ýyl bäri - seniñ gideliñ bäri
men düşmedim Adwiýäniñ ýadyna.

Öýüme gelmedim, göýä ikimiz
tanyş däl dek. Diñle, ýene-de bir zat.
Bir baýram ertiri köçede duşdum,
beýlesine öwrüläýdi bada-bat.

Gördi ol, görmedik bolan bolsa-da,
joradyk bie mahal, aýtsam aýygyn.
Dostluk bir daragtdyr, eger gurasa,
gaýdyp gök öwüsmez, bilip goýaýgyn.

Men jogap ýazmadym ýazan hatyna.
Näm üçin ýazaýyn? Eger ol öýe
gelse, näme hakda gürrüñ edeýin!
Bir ýat adam bolup gitdi Adwiýe.

Duşmany däldirin, bagtly bolsun,
äre çykanmyşyn bir barly kişä,
ýöne keselmişin, was-wasmyşyn ol.
Adwiýäniñ äri sagalsa käşgä.

Hat ýazyp otyrkam, ýerimden turup,
görüp geldim ýatan perzendimizi.
Uklapdyr, derläpdir, çala hor çekýär.
Üstüni-de ýapdym. Gyzylja ýüzi.

Radio ýaramaz habar getirdi,
Öläýipdir Iren Žolio Kýuri.
Bu gyzyñ ejesi Mariýa hakda
okamaga kitap beripdi biri.

Kitapda iki gyz hakda diýilýär:
aksowult sarysaç iki sany gyz
antik heýkel ýaly gelşikli närse,
bu sözler ýadymdan çykjak däl hergiz.

Indi bolsa şol gyzlaryñ biri ýok,
uly adam, alym, jahana meşhur.
Onuñ şol aksowult sary saçlyja
gyzy janly ýaly göz öñümde dur.

Bu ölüme öten agşam gynanyp,
azajyk agladym, bu bir täsinlik.
Eger-de bir adam şeý diýse oña
takdyry-geljegi öñünden bilip:

"Iren, sen öläýseñ, Stambuldaku
tanamaýan bir aýalyñ eñrärdi".
Şonda Iren gözlerini giñ açyp,
bu söze, elbetde, geñirgenerdi.

Ärine hat ýazyp, onuñ derdini
paýlaşmakçy bolmak... beýtmek ýagşymy?
Nirä ýazjak? Pariž. Köçesi haýsy?
"Žolio Kýuri" diýsem gowşarmy?

Olardan ýene bir ýazyjy adam
ölüpdir. Sen ony tanaýan dälsiñ.
Gojalan egoist, tüýs garasöýmez,
(bu adam hem milletiñ bir dälisi).

It hem pişik eken halaýan zady,
Eger özüniñki bolsa olar-da,
Interwýu beren eken ölmänkä,
diýenmişin: jynym ölüm-gabyrda.

Goja ölüminden gorkan bolarly,
Gazetde çap edilipdir suraty.
Mamamyza telpek geýdiräýseler,
şol goja ýazyja meñzejek gaty.

Ýalñyz özi, gurap sap-sary bolan.
Görgülä heý biri aglaýarmyka?
Mamamyza meñzeş bolany üçin
ol goja ýüregim awaýarmyka?

Dünýäde bir özi bolany üçin
ýüregim awaýar garry ýazyja.
Emma Iren Kýurä gynanyşym dek
gynanamok men-ä ýazyjy goja.

Irene ýüregi awan adamyñ
ýüregi awaýar onuñ ärine,
çaga-çugasyna, tutuş jahana.
Gitdi gözel adam gabryñ törüne.

Seniñ üçin bir ýakymly habar bar:
ýalta ogluñ indi okaýar oñat,
galtaman sözleri saýgarýar gowy:
jaý, ber, agaç, daýy, suw, möjek, ýel, at.

Bir zat bilen deñeşdirýär her harpy,
"A" harpy jaýmyşyn, "T" harpy palta.
"W" harpy garynmyş, ýöne gorkym köp,
oñatja bolsa-da, azajyk ýalta.

Iş tapjak bolýaryn oglumyz üçin,
Gyz bolan bolaýsa, gaýgy etmezdim.
Özlerine mydam iş tapýar gyzlar,
Nämä güýmenmeli ogul perzendim?

Tomus bir gelsedi. Tomus geler-le.
Hatym uzyn boldy tamam edýärin.
Saglygyña seret, hata jogap ýaz.
Köşeşdirme meni, mährihan ärim.

Sensiz haraba men, şony bilip goý,
saglygyña seret, bolýar, hoş onda.
Nalyşymy unut, meni unutma.
Hökman hat ýaz, şu hat saña gowşanda.

1956.

* * *

Gara basan tokaýjyk. Garañky gije.
Berýozalar bolsa otyr irkilip.
Men gadam urýaryn, kalbymda gaýgy,
dostum nirede sen, eliñ ber gelip?

Aýyñ nury düşýär garyñ üstüne.
Barha agyr bolýar keçe ädigim.
Kalbymdaky aýdym nirä çagyrýar?
Barha haýal bolýar ädýän ädimimm

Alnymda näme bar? Watan, ýaşlykmy?
Ýa şu ýyldyzlaryñ şöhlesi barmy?
Bir ýyly äpişge ünsümi çekýär,
Berýozalar ap-ak, äpişge sary.

Şol öýden bir adam meni çagyrsa,
diýse: "Daýy, üşäp ýörme, gel bäri".
Barardym, öýdäki adamlara hem
hormat bilej egerdim öz kellämi.

Şu gün köne hasap bilen täze ýyl.
Bakýaryn tokaýyñ garly ýazyna.
Ogluma iberen oýunjaklarum
gowuşmandyr, şu gün geldi yzyna.

Ýük maşyny dur stoluñ üstünde,
towlanmansyr onuñ pružinasy.
Ak gämi legende ýüzüp bilmändir.
Kalbymyñ öñküden artdy gussasy.

Gar päkize. Basgylasam owranýar.
Ýumşaklyk bar täze ýylyñ garynda.
Öten agşam öldi tanyşym Berut,
pahyr öldi on ikiniñ ýarynda.

Bir kitaby bilen halyçasyny
maña sowgat berip gitdi görgüli.
Elden ele geçer durar kitaby,
Halyça başyndan geçir ýüz ýyly.

Bir şäher bar ýedi baýryñ üstünde,*
Ol ýerde ýarym bar meniñ, elbetde.
Ölüm hakda pikir etmek utanç däl,
utanç däl ölümden heder etmek-de.

Adamyñ kalbynda bir täsin güýç bar,
ol täsin güýç hemmämize bellidir:
bilip irde-giçde öljekdigiñi,
ýaşap ýörmek edermenlik dälmidir?

Alnymda näme bar? Watan, ýaşlykmy?
Ýa şu ýyldyzlaryñ şöhlesi barmy?
Ölümden añyrda hiç bir oba ýok?
Baýram ogly,** seniñ sözleriñ dogry.

Gar basan berýoza tokaýjygyndan -
ukuly tokaýdan men ýöreýärin.
Gijäniñ bir wagty, özüm hem ýalñyz.
Tümlük, ýöne hemme zady görýärin.

Beýläme dolansam, tokaýdan çyksam,
ýol bardyr. Ol ýerde ýagtydyr howa.
Ýigrimi bäş kilometr daşlykda
nur saçyp durandyr, ägirt Moskwa.

1956.

Nazym HIKMET.
___________________________
* Ýedi baýryñ üstündäki şäher - Stambul.
** Baýram ogly - Azerbaýjan işçi rewolýusioneri Aly Baýramow, ony 1919-njy ýylda interwentler atyp öldürdi.

Terjime eden: Allaberdi HAÝYDOW.