IÑÑÄNIÑ GÖZÜNDE DÜÝE GEÇENDE... Meniñ bir tanşym maňa bir sorag berdi: — Näme üçin köne döwürler gudrat diýen zat kän bolýardy, indi welin gudrat diýen zat asla bolanok? Jogap ýönekeý däl, ýöne jogap bar. Köne döwürler adamlar gudrata ynanýardylar, indi welin hiç kim gudrata ynananok. Orta mekdepleriň çagalaryň aňynda gurýan dünýäsinde, gudrat diýen zada döremäge mümkinçilik ýok. Başga gürrüň medreseler, medreselerde berilen ylym, Magtymguly Pyragy ýaly filosoflaryň döremegine getirýär. Şäherde ýaşaýan adamlar, üýşip bilelikde "hakykatyň" bir görnüşini, modelini döredýärler. Eger şäherde ýaşaýan adamlaryň aglaba bölegi gudrata ynanmaýan bolsalar, diýmek şol şäherde gudrat ýok. Şol sebäpden jyn-arwahlar hem adamlaryň az ýerinde göze görünýär. Şäherlerde olara hiç kim ynananok. Kurany Kerimiň 7-nji süresiniň 40-njy aýadynda, Hudaý şeýle diýýär: "Hudaýyň alamatlaryna ynanmadyk adamlar, Düýe iňňäň gözünde geçinçä, Jennede girmezler". Gepiň gysgasy, jennede girmek üçin, adam gudrata ynanmaly, has dogrysy, fizikaň kanynlaryny we başga kanunlary bozýan hadysa ynanmaly we diňe şondan soň jennetiň gapylary açylýar. Edil şu ýerden azajyk pikir ýöretseň, mekdep programmasy bizi gös göni dowzaha alyp barýan ýaly bolýar. Bolýa, dowzah entek daşda we oňa çenli ýaşamaly we ýaşamaly. Entek diri wagtyň näme etmeli? Kurany Kerimde ýene bir gowy mysal bar: Bibi Merýeme sereden bir garry adam, ady Zakirýa bolmaly, Hudaýdan perzen dileýär, Hudaý bolsa oňa bolýa, perzent berjek diýýär. Zakirýa bolsa geň galýar, men we meň aýalym garry, çaga dogurar ýaşdan biz bir eýýäm geçdik diýýär. Hudaý bolsa Men seni hiç zat ýok ýerde döretdim, saňa çaga bermegem başararyn diýýär. Bu ýerde ýene gudrat temasy orta çykýar. Adamyň ýüreginde ynam ýok, adam fizikaň we biýalogiýaň kanunlary bozulmasyzdyr öýdýär, başgaça söz bilen aýdaňda Hudaýyň Kuwwadyna ynananok. Eger adamyň ýüreginde, öz dileýän zadyna ynam ýok bolsa, Hudaý näme üçin ony bersin? Meň özüm hem şeýle bir çykgynsyz ýagdaýlarda Hudaýy çagyrýan, emma oň meň üçin fizikaň kanunlaryny bozup bilmezdir öýdýän, bu bütinleýin ters dünýägaraýyş. Bu dünýägaraýşyň fundamendyny orta mekdepler guýýar. Azym işanjan türmede oturan wagty, zyndanyň ähli gapylary öz özünden açylypdyr diýip biz köp eşitdik. Eýsem bu gudrat nireden peýda boldy? Bar zat ýönekeý, Azym işan, düýäň iňňäň gözünden geçip biljegine ynanan adam, şeýle adam üçin fizikaň islendik kanuny bozulyp bilýär, sebäbi şeýle adamlar fizikaň kanunlaryna ynananoklar, olar diňe Gudraty Güýçli Ýaradyja ynanýarlar. Gudratly pirler, gaýbana Käbä baryp gaýdyp bilýän adamlar, bularyň barsy geçmişde galdy, entek medreseleriň ylym berýän döwründe galdy. Eger maňa Allah, seni şu duran ýeriňden Käbä teleportasyýa etjek diýse, meň birinji kelläme geljek pikir "nädip?" Bu mümkin däl, bu fizikaň kanunlaryna gabat gelenok we şoňa meňzeş. Şol sebäpden ylym bilen meşgullanýan adalaryň ykbaly agyr we gözleri kütek bolýar. Ylym kitap köp okasaň gözleriň kütelýär, çeper edebiýat köp okasaň gözleriň ýitelýär. Göräýmäne ikisi hem kitap ýaly bolsa-da? "Meniñ alamatlarymy görmeýän bolsaň göz saňa nämä gerek?" diýýär Hudaý. Ylym bolsa ähli gudraty öz meýdanyna geçirmäge synanşýar. Fantastiki edebiýat adamlarda gudrata bolan ynamy artdyrýar. Fantastikanyň iň ösen ýeri bolsa Amerikanyň Birleşen Ştatlary. Nämäň hasabyna amerikaň ýaşaýjylary baý başaýarlar? Hudaý hiç bir halky ýöne ýere gowy ýagdaýda saklanok. Eger ýurt garyp bolsa, diýmek halkda günä bar, men asalatsyzlyga ynanamok. Içiňde näme bolsa, daşyňda hem şol. Bu dünýäniñ ähli kanunlaryny bozup bolýandygyny, Hudaý her bir adama görkezýär. Biziň ählimiz, adatdan daşary gabat gelme, ýa-da şoňa meňzeş bir zatlar bilen köplenç gabat gelýäs, ylym düşündirip bilmeýän zatlary bilen. Hudaý bize bu dünýäniñ hakyky däldigini düşündirjek bolýar, ýöne bizde ynam diýen zat diýseň gowşak. Synçy adamlar, wagtyň geçmegi bilen, bu dünýede bir zatlaryň tersdigine düşünýärler, ähli zatlar fizikanyň kanunyna boýun egenok, kimdir biri biziň durmuşymyzy dolandyrýar. Şeýle netijä her bir adam iň soňunda gelmeli, esasanam ýaşyň geçdigiçe. Emma şeýle adamlara garşy, matrisa çeper filmi düşürildi. Diňe bir düşürilmedi, eýsem bir giden ylmy çaklamalar we teorýalar döredildi. Biziň barymyz kompýuter similýasyýasynsa ýaşaýas, şol sebäpden islendik matrisaň ýalňyşlyklary bolup bilýär. Saňa Hudaý bir kiçijek gudrat görkezdi, seň kelläňdäki ýalňyş sütinleri ýykmak maksady bilen, sen bolsa telewizorda müň gezek gaýtalanan sözleri aýdýaňda geçiberýäň, hamala hiç zat bolmadyk ýaly: Bu matrisaň ýalňyşy, —diýýäň sen. Elbetde Matrisa ideýasy iňlis we rus dilinde gürleýän halklar üçin nýetlenensoň, bizi känbir ol zatlara düşümmersem welin, ýöne ähli zat meň aýdyp otyran teorýamyň çäginde dogry ýaly eşdilýär. Biziň döwrümizde, entek dowzahdan we jennetde öň, her bir adama gudrata ynanmak diýseň zerur, sebäbi Hudaý hem adama, diňe oň ynamynyň çäginde kömek edýär. Öz çaga doguryp bilmejegiňe ynanyp, Hudaýdan çaga diläp bolanok, çaga dogurmajagyňy bolsa, lukmanlar aýtdy, ýa-da rak keseliň bejerip bolýanyna ynanman, Hudaýdan şypa diläniň hem peýdasyz. Garaz ýene bar zat, iňňäň gözünden geçýän düýä barýar.
Ynam bu sözüň özünde ullakan gudrat bar. Ynam köp bela beterleri gaýtaryp bilýan güýç. Ynam daş töweregiňdäki bolup geçýän hadysalary öz peýdaňa ( bu söze dogry düşünmegiňize umyt baglaýan) çözülmegine ätlän ädimiň. Ynamyň bar ýerinde umyt bar. Ynamyň ýok ýerinde umydam ýok, söýgem ýok, adalatam ýok, arkaýynçylygam ýok .... garaz hiç zat ýok. Ynam şu günüňe söýgi ,ertiňe umyt döredýän duýgy.
Ýöne iň esasy zat ynamy nädip döredip bolýar? 18-19 ýaşlarymda ynam bilen bagly ýadymda galan waka. Tebigy aryň balyny her gün açöze süýt bilen içseň ganyňy köpeldýär diýdiler, bir hepde içdim. Allergiýama erbet täsir etdi, arkama gijilewük ördi, gijilewügi söz bilen düşündirer ýaly däl gaty erbet. Dermahana bardym, düşündirdim elime 5 manatlyk derman tutdurdy, şuny iç kömek eder diýip. Çagalygymdan ejem, dädem dermanyň kömek etjegine, şypa boljagyna ynanmasaň dermanam kömek edenok diýýärdi. Her sapar dermany içenimde şonuň şypa boljagyna özümi mejburlap ynandyrmakçy bolýan, her tabletkany içenimde-de üç sapar "em bolgaý" diýip dileg edýän. Ýöne içimde bir ses "özi 5je manatlyk derman heýem bu kömek edermi" diýýär. Gysgasy ýaňky derman kömek etmedi, gijilewük aýrylmady. Soňra ýene-de ýaňky dermanhana bardym öňki beren dermanyň kömek etmedi diýdim. Bu gezek elime 20 manatlyk derman berdi. Munuň kömek etjekdigine mende ynam döredi, çyndanam kömek etdi, gijilewükden halas boldum. Şondan bäri tebigy aryň balyna ýakynlaşmaýan boldum.
Ynamy döretmek üçin diňe Hudaýa döredip ber diýäýmeseň başga wariýant ýok. Süleýman Pygamberiň Hudaýdan bir zat diläp, yz ýanyndanam dilän zady üçin minnetdarlyk duýgusynam dileýşi ýaly.
Adam jennete girmek üçin GUDRATA ynanmaly. Gudrata ynanmak üçin bolsa IMAN bolmaly. Häzirki döwürde gudrat seýrek görülýär, belki asla görülmeýär. Öňki zamanlarda hem ol seýrek duş gelipdir. Sebäbi IMAN umuman seýrek görlen, häzirki döwürde bolsa, belki, düýbünden ýok zat. Imanyň köki Allatagala şertsiz-sowalsyz teslim bolmak. Her hili ýagdaý bolanda-da Allatagalanyň Halykdygyna (hemme zady ýaradandygyna), Kadyrdygyna (hemme zada güýjüniň ýetýändigine) we Adyldygyna (hemme zatda adalatlydygyna) ynanmak. Emma bulary kabul etselerem, adamlaryň arasynda bu hakykatlara çyndan uýýanlar az-az, belki asla ýok, şonuň üçinem gudratam ýok. Allatagalanyň Halykdygyny (hemme zady ýaradandygyny) ertekileriň başynda aýdylýan şu jümle has gowy suratlandyrýar: “Bir bar eken, bir ýok eken, bir wagtlar Allatagaladan başga hiç zat ýok eken”. Emma indi gözüňizi ýumup, şol ýagdaýy göz öňüne getirjek bolup görüň: entek hiç hili jisim-ä däl, howa hem ýok (howa hem jisim), energiýa hem ýok, giňişligem, wagtam ýok (olary soň Alla ýaratmaly), hatda boşlugam ýok (jisim bolmasa boşluk bolmaz). Allatagala bar, emma ol lamekan, ýagny ýeri ýok. Adamyň aň-paýhasy hem, hyýaly hem beýle zady göz öňüne getirmäge, garbamaga ukyply däl. Çünki adamdaky pikir-paýhas we hyýal ukyplary adama daşky dünýäde ugur almak, tebigaty we dünýäni özleşdirmek, umuman, öz ýaşaýşyny üpjün etmek üçin niýetlenen gurallar. Olar adamy imana getirmeýär. Adamy pygamberleriň mukaddes kelamlarynda getirýän dinine ynandyrýan güýç – kalpdaky iman. Ol hem Allatagala ýalkap berse nesip edýär. Adama bu ugurda hiç zat bagly däl. Ol ýa öňden ýalkanan adam, ýa-da iman berilmedik betbagt. Allatagalanyň Kadyrdygyna (hemme zada güýjüniň ýetýändigine) we Adyldygyna (hemme zatda adalatlydygyna) ynanmak hem gaty kyn, köplenç mümkin bolmaýan zat. Dünýäde görýän reallyklarymyz munuň garşylygyny görkezýär. Allatagala ynanmaýan, ony inkär edýän jemagatlar (ABŞ, Ysraýyl...) güýç-kuwwata, üstünlige we dabara beslenýärler, musulmanlar bolsa hemme taraplaýyn iflas. Onda şu ikisinden biri: 1) Allatagala adyl, emma kadyr däl (güýji ýetenok); 2) Allatagala kadyr, emma adyl däl (adalaty ýok).
Allatagala iman getirmek üçin şu hili ynsan paýhasyna mahsus pikir ýöretmelerden ýokary çykyp, Oňa diňe uýmaly. Şonda gudratam, belki, bolar, emma muňa ukyply adamlar häzir ýok bolsa gerek. Olar köpden bäri ýok. Geçen müňýyllykda eýýäm ýokdy öýdýän. Meselem, ýokarky getiren dilemmamyzdan (“Kadyr dälmi ýa-da adyl dälmi”) adamlar nähili çykalga tapypdyrlar? Tapan çykalgalary yslama ters gelýär: induizmden we gadymy grek pagan dininden alnan. Nämemiş: Allatagaladan öň we häzirem PELEK diýilýän güýç dünýäni dolandyrýarmyş. Ähli adalatsyzlyklar Allatagala bagly bolmadyk we ondan üstün şol güýjüň erki bilen bolup geçýärmiş (“pelek işi” diýilýäni). Mysalmy? Magtymgulynyň we beýleki şahyrlarymyzyň diwanlarynydan beýle ynanjyň ýüzlerçe mysallaryny taparsyňyz. Ine, iman diýilýän zat bolsa şol hili çykalglary talap edmeýär. Allatagalany “aklamak” (estagfyralla) üçin öz nadyllygyňy “pelek”, “keç pelek”, “gahba pelek” diýen bir güýje gönükdirmegi talap edmeýär. Iman diýen zat akyl-paýhas, adalat, ahlak diýen soň çykan zatlara mätäç däl. Iman bolsa akyl-paýhas, adalat, ahlak diýen zatlaryň özi boýar, GUDRATAM şonda bolýar. Galan zat – imanyň ýetersizligini aklamak üçin takallar. Gürrüňi bir tymsal bilen jemläýin. Bir welaýatda uzak wagtlap gurakçylyk bolýar. Adamlar üýşüp sadaka we doga okaýyş guraýarlar. Müňlerçe adam jem bolýar. Şunça märekäniň içinde bir oglanjygyň elinde saýawan barmyş. “Munyň näme? Bu gurak wagt saýawanyň näme?” diýip soraýarlar. Oglanjyk geň galyp: “Biz ýagyş üçin doga okamaga gelmedikmi? Häzir ýagyş ýagmazmy näme?” diýip soraýar. Märeke gyzyl-pakyrda berýär. Ine, şeýle. Adamlaryň özleri öz dindarlygyna beýle çynlakaý garap ýörenoklar. Edilýän ybadatlar köplenç il gözüne. Ýaňky oglanjyk ýaly bu zatlara çyndan ynanýanlar bolsa diňe gülkini tutdurýar. Şonuň üçinem Allatagala hem GUDRAT görkezmeýär.
Düýäniň (diňe düýäniňem däl, düýedenem uly, düýedenem gymmatly zatlaryňam) iňňäniň gözündenä diýmäýin welin "tüýdükden" geçenin-ä gördük...Hudaý saklasyn! Indi görmeli etmesin! Ynam barada bolsa biz "Hudaýa ynansaň ynan welin eşegiňi berkje duşa!" diýen adamlaryň neslidä...
Menem şol meseläni ( tüýdükli, ) gozgasym geldide ýenede sesimi çykarman oturdym. Sebäbi tutuş bir arkany( pokoleniýany) zaýalan belany ýatlasymam gelmedi, ýatladasymam. Müşdükden geçen kerwen- kerwen baýlykdan beter, gör näçe maşgalanyň ojagyny ýykdy, näçe çagany ýetim goýdy, näçe gelinlerimiz dul galdy,(azanlary hakynda gürrüňem edesim gelenok). Geçdigi bolsun, beterinden gorasyn.
"Şol sebäpden ylym bilen meşgullanýan adalaryň ykbaly agyr we gözleri kütek bolýar. Ylym kitap köp okasaň gözleriň kütelýär, çeper edebiýat köp okasaň gözleriň ýitelýär."
Meniň pikirimçe, ylym bilen (ynsan ylymlary ýa-da ş.m ylmy ugurlar däl-de, tebigaty ýagny fizika, biologiýa, himiýa) meşgullanýan adamlar has ýiti intellekte eýe bolýarlar. Çeperçilik bir ýere çenli, çeperçilik bilen diňe ruhy höwesiňi, lezzetiňi, islegiňi kanagatlandyryp bilmek mümkin, şeýle-de çeperçilik, sungat, bu zatlar adamy ruhy taýdan üpjün etmek işini ýerine ýetirýär.
Din soraglamak, tankytlamak, üýtgeşme girizmek, teswir goşmak (bir ýere çenli) ýaly zatlara ýapyk bir ulgam, din metafiziki (fizikanyň kanunlaryna ters bolan, fizikany geçýän) müňlerçe tassyklanyp bolmajak maglumatlardan ugur alyp, hereket edýändigi üçin tebigy taýdan dogmatiki bolmaga mätäç, bu onuň tebigaty, şol sebäpli dinleriň dogmalara eýe bolmagy adaty zat. Din saňa diňe bir ýere çenli soraglap, çintgemäge rugsat berýär, "seniň diniň özüňe, meňkem özüme" diýýär, hawa, emma kän öte geçip ugrasaň welin derrew seniň temmiňi berýär. Din saňa soraglamaga rugsat berýär, ýöne öz islän ýerine çenli.
Şol sebäpli din diýlen zat soraglanmaýar, tankytlanyp "şu şeýlemikä?" diýilmeýär, göni bütinleý tabyn bolup, ynanylýar. Dindäki esasy zat şol, diňe ynanç, ynanmak, hemme zadyny soraga tutman ynanmak. "Gudrat" diýlen zadyň özi eýýäm diniň özi bilen çolaşýan zat, ýagny haýsam bolsa bir kişi "gudrat gördüm" diýse, aslynda dine ters geljek zat diýýändir. Edil "ýa bar bolsa, onda sen näme ederdiň?" dialogy ýaly. Ýagny, logiki taýdan ýalňyş, hatalyk. "Gudrat" diýlen zat bolubam biler, belki geçmişde bolandyr, belki häzirem bardyr beýle adamlar, nädip biljek? Emma, iň azyndan häzirki aň-paýhasymyz bilen beýle zatlaryň bolup bilmeýändigini aňýarys. Ýa-da uly pirler, weliler ýaly özümizi 24 sagat ybadata bagyşlap, haka ten berip, "aýdyňlanmak", "hidaýata ýetmek" ýaly zatlara düşünmäge, ýa-da iň azyndan pikirlenmäge synanyşmaly.
“Iňňäniň gözünden geçen düýe” diýilse, onsoňam suraty görüp, men bu ýerde şol mikroskopik sungat eserini döreden ussa hakda (ol barada okapdym) gürrüň barýarmyka diýip okamandym, soň okap teswir ýazdym. Çünki bu gaty uly mesele.
Göz öňüne getiriň: göräýmäge barymyz bir dine uýýarys, emma iki hili ýol bilen uýýandygymyzdan köplenç habarymyz ýok, çünki muňa üns hem bermeýäris.
1-nji ýol bilen uýýanlar (oňa “ybraýym ýoly” diýeliň, çünki ol ybraýym dinleriniň asyl ýoly) ynsanyň aklyna sygmajak, emma diniň öňe sürýän bir şertine – ähli zady Allanyň ýaradanlygyna ynanýarlar. Göreýmäge ýönekeýje hakykat. Emma iş ýüzünde aňsat-aňsat ýetip bolmaýan hakykat.
2-nji ýol (oňa “eflatun ýoly” diýäýeli, çünki gadymy grekleriň täsirinden gözbaş alýar) bilen uýýanlar ähli zady Allanyň ýaradandygyna ynanýandyklaryny ykrar edýärler, emma muňa akyllary bilen hiç haçan ynanmaýarlar.
Aslynda muňa akyl bilen ynanmak mümkin hem däl, diňe iman bilen ýetip bolýar. Şonuň üçinem men olaryň diniň düýp talabyna ters gelýän takallaryny millionlarça gezek eşidenime geň galmaýaryn. Emma şol takallaryň hiç bir dindarda diýen ýaly üýtgeşik reaksiýa döretmeýänine geň galýaryn.
Diýmek, eflatun ýoly bilen uýýanlar has köplük, belki 99 göterim bolmaly.
Bular Allatagalanyň bir emri barada gürrüň edilse, dessine ýa akyl-paýhas, ýa ylym, ýa ahlak delilleri bilen şony tasa getirmäge çalyşýarlar, ony aklamaga, zerurdygyny subut edmäge çalyşýarlar. Hakykatda bolsa munuň çigit ýaly zerurlygy ýok. Allatagalanyň emirleri bu zatlardan azat, ol dünýäniň, durmuşyň hakykatyna laýyk gelmäge mätäç däl. Allatagalalanyň erki paýhasyň, ylmyň, ahlagyň daşynda.
Mysal üçin, “doňuz eti haram” diýilse, onuň adam bedenine zyýany barada kitap ýazýarlar. Hamala diýersiň, doňuz eti ozalbaşdan adama zyýanly bolup, has dogrusy doňuz Allatagaladan öň bar bolup (estagfyralla), Allatagala soň onuň etiniň ynsanlara zyýanlydygy üçin haram diýip yglan eden ýaly. Hakykatda bolsa, Allatagala doňzy ýaradanda haram ýaratdy, ozalbaşda haram ýaradylany üçin ol haram, zyýanlydygynyň-peýdalydygynyň bärde nä dahyly bar? Allanyň emri seniň ylmyňa mätäçmi? Edil şonuň ýaly, Allatagalanyň “ýagşy” diýen işleri onuň ozalbaşda “ýagşy” diýeni üçin ýagşydyr, “ýaman” diýen işleri onuň ozalbaşda “ýaman” diýeni üçin ýamandyr, olaryň biziň ahlak hakdaky düşünjelerimize laýyk ýa-da ters gelýändigi üçin däldir.
Doňuz meselesinde, Kurana ynansaň, Ýewreýleriň bir taýpasyny Allah doňuza öwürýär, ýene bir taýpany bolsa, maýmyna. Eger ýalňyşmasam, diňe doňuz diýilýän jandar, oň gözüniň arynda, ýoldaşyny başga bir doňuz "münýän" bolsa, lezzet alýar. Doňuz sözünde "swinger" diýen söz gelip çykýar...
Munuň üçin Allatagalanyň emirlerini aklyň, ylmyň we ahlagyň galybyna salmak üçin tom-tom kitap ýazyp oturmagyň geregi ýok. Şeýle häsiýetdäki eserlere Günbatarda “teodiseýa” (“Hudaýy aklamak”) diýilýär, olar Hudaýyň şol bir wagtyň özünde hem alymdygyny (hemme zady bilýän), hem kadyrdygyny (hemme zada güýji ýetýän), hem adyldygyny (hemme zatda adalatly) subut etmek üçin ýazyldy. Indi bizde hem şeýle kitaplar kän ýazylýar. Şeýle ýol bilen adamlary din-imana getirjek bolýarlar. Adamyň akyl-paýhasyna, ylmyna we ahlagyna daýanyp, şolaryň kömegi bilen dini delillendirjek bolýarlar.
Ybraýym ýoly bilen dine uýýanlara bularyň bary artykmaç, hatda hakyky imana garşy. Ýüregiňizde daryň dänesi ýalyjak iman bar bolsa, ol size bu tom-tom kitapardan, akyl-paýhasyňyzdan, ylmyňyzdan we ahlagyňyzdan kän kömek eder. Hakykatda, bularyň barysy Allatagala ýakynlaşmagyň ýolunda duzakdyr.
Näme üçin? Bir tymsaly bilýänsiňiz: oglanjyk meýdanda barýarka, kebelegiň pilesini görýär. Onuň içinde kebelegiň çagasy deşiginden çykyp bilmän urunýar eken. Oglanjyk oňa dözmän, çakgy bilen deşigi giňeldip-giňeldip, ony çykarýar. Emma ol şeýle-de uçup gitmän, süýrenip-süýrenip ölüp galýar. Çünki ol piläniň içinden öz güýji bilen çykmalydy, şonda bedenine gan ýöräp, ganatlaryna güýç gelýärdi.
Şonuň ýaly, ol kitaplardaky ynsan akyl-paýhasynyň, ynsanyň tapan ylmynyň, ynsanyň ahlak düşünjeleriniň kömegi bilen zoraýakdan emele getirilen ol iman hem edil şol göýdük kebelejik ýaly ganat ýaýyp bilmän, süýrenip ýören başga bir zat bolar. Çünki “sen nämä daýansaň, şoňa hem garaşly bolarsyň” diýilşi ýaly, beýle ynanç ynsan akyl-paýhasyna, ynsanyň tapan ylmyna, ynsanyň ahlak düşünjelerine bakna bolup galýar. Olaryň gözünde dünýä ozaldan bar bolan akyl-paýhasyň, ylmy kanunlaryň, ahlak kadalarynyň üstünde gurlan ýaly, Allatagalanyň özi hem şolara laýyklykda dolandyrýan ýaly. Ýagny Allatagala dünýäniň bir bölegi bolup, şonuň kanunlaryna görä hereket edýän ýaly. Iki ikiň öňden dört bolup, Allatagala hem ony üýtgedip bilmejek ýaly, diňe şonup ýaly gutulgusyz düzgünleri berjaý edýän ýaly.
Bu, elbetde, batyl garaýyşdyr. Iki ikini dört eden Allatagaladyr, şonuň üçinem ol ynsanlar üçin mydama şeýledir. Emma Allatagalanyň özi üçin iki ikiniň dört bolmagy hökmany düzgün däldir. Islän mahaly iki ikini üç hem edip biler, bäş hem.
Ine, şeýdibem biz gürrüňiň “döwli ýerine” gelip ýetdik. Imana diňe kalbynyň ynamy bilen ýetenler keramata ynanýarlar. Olar üçin dünýäde gudrat bar, keramat bar, Allatagalanyň tebigatyň, jemgyýetiň we ynsan aklynyň kanunlaryny kör köpüge saýmaýan erki bar. Ynsanlaryň öz döreden akyl-paýhas, ylym we ahlak kadalarynyň çäginden daşarda bir zada ýol bermegi hyýalyna getirip bilmeýän göýdük imanly bendeler bolsa, elbetde, keramata çyny bilen hiç haçan ynanmazlar.
Teswiri diňe saýta agza bolan ulanjylar goşup bilýär. [ Agza bol | Saýta gir ]
0
