Goşgynyñ birinji setiri şahyr Kakamyrat Rejebowyñky. Aýdymam edip aydypdylar maryly bagşylar. Soñky döwur maña bir zad-a bolýar, Düşüp ýörmükäm ýa yşga beýlekä...
Emma, Sylapberdi, goşgynyň birinji setiriniň alynmagy entek bize awtory plagiatda aýyplamaga esas bermeýärmikä diýýän. Eger, seniň aýdyşyň ýaly, goşgy şeýle meşhur we aýdymy ýaýran bolsa, ýaş awtorlar halypa şahyra çuňňur hormat bilen onuň setirini öz goşgusynyň badalgasyna öwrüp bilýärler. Şeýle däp gündogarda-da, günbatarda-da bar. Şunda original setir we onuň awtory görkezilibem, görkezilmänem bilinýär. Mysal üçin Puşkiniň "Elden gelmez ýadygär men özüme döretdim" diýen goşgusynyň şu ilkinji setiri hem, umuman, esasy ideýasy hem gadymy rim şahyry Gorasiýe degişli. Onuň original awtorynyň görkezilen ýerlerini hem gördüm, emma köplenç görkezilmeýär. Edebiýata belet adamlar bilýändir diýip hasap edilýär we, Gorasiden tutuş bir fragmentiň we goşgynyň motiwiniň alnandygyny garamazdan, ol Puşkiniň Göreşiniň däbine laýyk döreden original eseri hasaplanýar.
Şeýlelikde, "Soňky döwür maňa bir zad-a bolýar" diýip goşgy ýazmagyň indiden beýläk däp bolmagy mümkin :).
Yöne ýene bit zat bar. Hökman tâsirlenen ýeriñden alybermeli däl, aldyñmy hiç bolman goşa dyrnak içinde görkez. Bolmasa bolmaz. Plagiatda aýyplamak niýetimiz ýok, emma läkin awtorlaryñ wurdumşalyk etmesem okyjylaryñam haýryna dâl, hiç kime-de peýda däl.
Şol setir goşa dyrnaga alynypdyr ýalyla. Ýöne goşa dyrnaga alynmadyk ýagdaýynda hem şol setiriri başga adam ulanmaly däl diýen kanun ýok, sebäbi bu setirler diñe maňa degişli diýip patent alan adam ýok. Öň biriniň diýen sözüni (sözlemi hakynda da şeýle) gaýtalamaly däl bolsa adamzat dymyp gezmeli bolardy, ýada täze täze bize düşnüksiz sözler döretmeli bolardy, Atam pahyryň çagakam maňa beren öwütlerini, men başga biriniň atasy agtygyna öwretýänini eşidip ,ony atamyň sözlerini ulandyň diýip günäkärläp bilmerinä.
Exegi monumentum Gorasiyden Ya wozdwig pamyatnik. Bilýän bu odany. "Gurundym men elden gelmez bir heýkel" Puşkin. Halypasy Derźawinde hem bar. Olam Gorasiden erkin terjime edyami tasirlenýami. Yöne bu awtorlar Derźawin Gorasiy Puşkine denâp bolmaz. Alýanam ýazýanam olardan on müñ metr deniz derejesinden tapawutly.
Ol dogry-la. Biz geniýe geniý diýeris, hakyny bereris.
Ýöne şöhrat diýen zadyňam beýle absolýut ölçegi ýok. Puşkin öz ruhy ýadygärligi hakynda şu goşgyny ýazan mahalynda ol özüne heýkel ýadygärlik dikilmäge mynasyp adam hasaplanmaýardy. Liseýde okaýarka ýoldaşlarynyň arasynda şahyrlykda beýlekiler öňe saýlanýardy, liseýiň uçurymyka şahyrlykda ol birinji boldy. Ýigit wagtynda bütin Russiýada şöhrat gazandy. Soň okyjylar ondan daşlaşdylar, ýazanlaryna kän düşünmediler. Ölen mahalynda ol "tamany ödemedik", "şowsuz" ýazyjy hasaplanýardy. Ýaňky "özüme ýadygärlik diktim" goşgusy ölenden soň tapyldy we birnäçelerinde oňa garşy gaharly nägilelik döretdi, "dogry aýdypdyr" diýen welin tapylmady.
Soň Belinskiý ýaly tankytçylar we Dostoýewskiý ýaly ýazyjylar onuň döredijiligini ýaňadan öňe çykaryp, mynasyp baha berilmegini gazandylar.
Şeýlelikde, Puşkiniň ilkinji ýadygärligi 1880-nji ýylda, öleninden 40 ýyldanam soň haýyr-sahawat serişdeleriniň hasabyna dikipdi.
Elbetde, bulary siz bilýänsiňiz, ýöne şol goşgynyň döredilen mahalynda özüniň deňiz derejesinden müň metr beýikdigini şahyryň bir özüniň bilendigini, hatda şol goşgyny ile görkezmän gidendigini ýatlamak isledim.
Şahyryň "Meniň sütünim Aleksandryň sütüninden beýik bolar" diýmegi (soňky wagtda originalyny berýärler "Napoleonyň sütüninden" diýen eken) döwürdeşleri üçin kowahada sygyşmaýan zatdy. Aleksandr patyşadan ýokary bolmak!
Häzir welin Aleksandryň diňe adyny bilseler bilýärler, Puşkiniň bolsa her şäherde heýkeli bar.
"Soňky wagt maňa birzad-a bolýar, Ýüregim çalt urýar, neçün beýlekä?..." diýen aýdymyny diňläp, aglanlar köp boldy, ýaş aýdymçy biwagt aradan çykanda. Ýaş gitdi beter pahyr, ýatan ýeri ýagty bolsun! Adagly aýdymy bilen meşhur bolupdy ilki. Bu goşgy Toýly pahyry ýatlamak üçin ýazylan ýaly bolupdyr.
«Eşek eşekden galsa, gulagynam kes, guýrugynam» diýipdirler. Menem onda «soňky wagt» özüme «bir zad-a» «bolýa»-ndygyny başardygymdan aýdan bolup galaýyn :-).
“Soňky wagt maňa bir zad-a bolýa...”, Kisede pul ýok, kellede pikir. Saga ätsem-de, çepe gidilýä, Ýa düşüp ýö:mükäm, göze-beýlekä? Sözle, janym, şeýle halda nädip nädilýä? Neçün beýlekän?!
Fantaziýanyň jylawyny hasam goýbereli onda büçe bolanyna görä: "Soňky döwür bize bir zad-a bolýar", "Soňky wagt saňa bir zad-a bolýar", "Sözle, ikimize näme bolup ýör?".... и т.д. и т.д....
Hemme kişä bir zatlar bolmagynyň sebäbi durmuşdan hiç kim islänini alyp bilenok-da. Ýönekeý mysal 60 million dollar baýlygy bilen Türkiýänyň iň meşhur aktýorlarynyň biri Burak Özçivit hem durmuşyndan närazy eken..
Sebäbi onuň lezzet alyp biljek zatlary gaty azalan, muňa şöhrat hassalygy diýýärler, öňler Burak Özçiwidiň hem şu şöhrat hassalygyna sezewar bolandygy barada köp zat paýlaşyldy, sebäbi özi aýdypdyr lukmanyna "gezdim isledim gezdim emma indi hiç bir zatdan lezzet alamok" diýip, kim bilýär aýdylanlar nä derejede dogry.
Men seni söýäýdim, söýäýdim öýdýän, Bolmasa-da söýmeklige hakym, gyz. Ýa şo güni didelerňe baglandym, Ýa bilmedim çenim bilen çakym, gyz.
Men seni söýäýdim, söýäýdim öýdýän, Söýgim seň ýoluňa badak atýan däl. Gamly günüň, ýowuz günüň ýada sal, Bagtly günüň ýatlamagam hökman däl.
Men seni söýäýdim, söýäýdim öýdýän, Nazarňa nazarym düşen halaty. Eýsem göreçlerde ýerleşip bilýän Dünýäň geldi-geçerlerine agladym.
Men seni söýäýdim, söýäýdim öýdýän, Baglar öňküsinden juda enaýy. Bir pursatlyk duýgulara berildim, Günämi öt, gara gözli humaýym.
Men seni söýäýdim, söýäýdim öýdýän, Aýlar —günler bakýan ýaly soragly, Kä göwnüme uly ýaly bu dünýä, Kä göwnüme neçüýn dünýä daraldy?!
Bu ýollardan eňip barýan çyrpynyp, Birdenem joşýaryn, birdenem gaýdýan. Bilemok nämüçin, nämüçin beýle, Men seni söýäýdim, söýäýdim öýdýän Atamyrat Atabaýew
0
