Meşhur ýazyjylaryñ durmuşyndan: Wirjiniýa Wulf

WIRJINIÝA WULF
(25.01.1882-28.03.1941)

Wirjiniýa Wulf ýaly eserleriniñ ölmez-ýitmezligini gazanan ýazyjy az-azdyr. Wulfyñ nesil daragty bir söz bilen aýdanda ýokary gatlagyñ dokuzy bitin adamlarydy. Onuñ kakasy ýazyjy we redaktor, ony çokundyran atasy (azan atasy) amerikaly şahyr Jeýms Rassel Lowel, ejesi bolsa Mariýa Antonettanyñ nedimelerinden (freýlina) biriniñ neslinden. Wulfyñ çagalygynda onuñ öýlerine Genri Jeýms, Jorj Eliot, ejesiniñ fotosuratçy daýzasy Žuliýa Margaret Kameron ýaly sungat we döredijilik dünýäsiniñ dürli-dürli wekilleri gelipdirler. Elbetde, onuñ durmuşy hemişe gülala-güllükde geçmändir. Wirjiniýa we onuñ gyz jigisi Wanessa çagalygynda öweý doganlary Jorj we Jerald Dakworzuñ jynsy zorlugyna uçraýar. Ejesi 1895-nji ýylda dümew keseline ýolugyp, bimahal aradan çykýar, yzysüre (1897) uýasy Stella Dakworz hem aradan çykýar. Wulf muny soñ-soñlar "Bu urgy - ikinji ölüm urgusy meni halys lagşatdy. Ylla gozanyñ içinde ganatlarymy ýygryp, titrewük we bürüşik halda galan ýaly boldum'' diýip ýazypdyr. Stellanyñ ölümi Wulfyñ durmuşynda başyndan geçirjek köp sanly ruhy näsazlyklaryñ (нервный срыв) başyny başlaýar.
Wulfda dörän maniakal depressiýa (маниакально-депрессивное расстройство) şol wagtlar hiç kimde gabat gelmedik näsaglyk eken. Yzygiderli gaýtalanyp duran psihiki näsazlyklar esasanam kakasynyñ 1904-nji ýyldaky ölümi ýa-da önelgesizlik derdi onuñ ruhy dünýäsini çepbe çöwrüp taşlady. Özi aýtmyşlaýyn, ol her ýazýan romanynyñ soñuna gelende dälireýärdi. Näsaglygy maniakal derejä ýetende ol dygysyz köp gürleýän eken. Bir gezek ol kyrk sekiz sagatlap dynman gürläpdir.
Wanessanyñ dik duran ýerinde surat çekişinden ruhlanan Wulf döredijiliginiñ giçki döwürlerine çenli ähli eserlerini dik durka ýazypdyr.
Wulf haýwanlary gowy görüpdir. Ol ýaşlygynda daş-töweregini senjap, maýmyn, Ýakobi atly syçandyr we başga-da birnäçe geñsi jandarlardan doldurypdyr. Ýakynlaryna-da haýwan atlaryny dakypdyr. Meselem, ol jigisi Wanessa "Delfin" diýýän eken. Wulfyñ ýazan ilkinji makalasy-da maşgalasynyñ saklaýan itiniñ ölümi üçin ýazan gynanç ýazgysy eken. Wulfyñ 1933-nji ýylda ýazan "Flaş. Terjimehal" kitaby çap edilýär. Ýüz sahypadanam gysga bolan bu kitapdan özi hernäçe hoşal bolmasa-da, Wirjiniýa Wulf dirikä onuñ iñ meşhur kitabyna öwrülýär. Şeýle-de bolsa, edebiýaty öwrenijiler onuñ eserini gözden salypdyrlar. Kitapda gürrüñi gidýän ispan güjüjegi iñlis şahyry Elizabet Barrett Brauninge degişli eken.
Wulf Flaş hakyndaky maglumaty Brauningiñ adamsy Roberte ýazan hatlaryndan edinipdir:
“Itleriniñ suratlandyrylyşy meni şeýle bir güldürdi welin, onuñ obrazyny döretmän durup bilmedim. Flush’ı adaty bir itiñ terjimehaly hökmünde okasak, onda Wiktoriýa döwrüniñ ysyny berýän kesgitli teswirini gözden sypdyrarys”.
Wulf erkekler bilen romantiki gatnaşyklarda bolanam bolsa, turuwbaşdan zenanlar bilen ýakyn gatnaşykda bolanyny gowy görüpdir. Ol baryp ýaş gyzka özünden ýedi ýaş uly Wioletta Dikinsony däli-diwanalar kimin söýmäge başlaýar. Ýazyjy hemişeki jynsy meýilleri oýaryjy hatlarynyñ birinde Wioletta "Käşgä sen kenguru bolup, kiçijik kengurulary göterýän torbañ bolsa bolmaýamy..." diýip ýazypdyr. Soñky ýyllarda ol "Orlando" romanynyñ ýazylmagyna sebäp bolan Wita Sekwil-West bilen uzak wagtlap pynhan gatnaşykda bolýar.
Wirjiniýa Wulf ýewreýleri we erkekler bilen jynsy gatnaşykda bolmagy ýigrenýändigine garamazdan ýewreý ýazyjysy Leonard Wulfa durmuşa çykýar. Olaryñ durmuşy är-aýallyk gatnaşygy bolmazdan, edebi dostlugyñ çäginde dowam edipdir. Leonard bilen Wirjiniýanyñ biragyzdan deñ gelen duýgularynyñ biri-de öz janyna kast etmeleri bolupdyr. Dünýäniñ gutulgysyz betbagtçylyga tarap barýandygyna ynanan är-aýal gap-gara gurumy içlerine çekip özlerini çalt öldürmeleri üçin garažlarynda ätiýaçdan benzin saklapdyrlar. Şeýle-de ölüm howply dozada morfin hem gizläp goýupdyrlar. Ikinji jahan urşunyñ başlamasy we nemes faşistleriniñ Londony bombalamagy Wulflaryñ ölümine sebäp boljak başagaýlygy döredipdir. "Arakesme" ("Between The Acts") eserini soñlajak bolup durka, onuñ öýi iki gezek bombalanýar. Är-aýal 1941-nni ýylyñ gyşynda Londonyñ daşyndaky öýüne göçýär. Wulfyñ ruhy ahwaly mazaly bulaşýar. 28-nji mart güni ir bilen adamsyna we uýasyna hoşlaşyk hatyny ýazyp, golaýdaky Aus derýasynyñ gyrasyna barýar. Agram berer ýaly biline uly daş dañan ýazyjy suwa girýär... Onuñ jesedi üç hepde geçensoñ özüne kast eden ýerinden tapylýar.

Robert ŞNAKENBERG.

Terjime eden: Has TÜRKMEN.