Sanly ykdysadyýet sansyz mümkinçilik

SANLY YKDYSADYÝET SANSYZ MÜMKINÇILIK

Globallaşma prossesini dürli görnüşde emele getiripdirler. E.Meddisonyň “Dünýä ykdysadyýetiniň kontorlary 1-2030 ý.ý.” diýen kitabyna esaslanyp adamzat siwilizasiýasy öz ösüşinde 6 sany globallaşa etabyny geçiripdirler. Globallaşmanyň 5-nji etabynyň esasynda halkara ykdysady gatnaşyklar giňap başlapdyr, halkara guramalar döräpdir, integrasion birleşmeler giňäpdir. Adamlaryň ykjamlygy güýçlenipdir.
Globllaşmanyň altynjy etaby 70 ý.ý başynda başlap dünýä ykdysadyýetinde integrasion birleşmeleriň we transmillikompaniýalaryň emele gelmegi bilen baglanşykly. Bäşinji we altynjy etaplaryň iň bir esasy gazananlaryna halkara guramalar bolan “Bütin dünýä söwda guramasy”, “Halkara pul gaznasy” hemde global derejede töleg ulgamlary bolan SWIFT, VISA, Europay-dyr.
XXI asyryň çäginde adamzat siwilizasiýasynyň ösüşinde ýurtlaryň we halklaryň dünýä derejesinde tor arkaly işjeň öz bilimleri, tehnologiýalary bilen alyş- çalyş etmäne täze ymtylyşlar göze görünip başlady.
Dünýä derejesindäki maliýe krizisinden soňra (2008-2009 ý.ý) ýurdyň daşyna kapitaly çykarmak peseldi we ABŞ-nyň Prezidenti D.Trampyň birnäçe baglaşan halkara ykdysady şertnamalaryndan çykany (pozany) we gümrük päsgelçilikleri ykdysady globallaşmanyň durup galmagyna (pese gaçmagyna) getirendikleri barada ýazyp başladylar. Emma hyýaly harytlaryň, kriptowalýutalaryň giňden ýaýramagy transserhet derejesinde, globallaşmanyň täze derejesini – “sanly globallaşma” geçmek.
Sanly globallaşma diňe bäsleşige ukyplylygy ýokarlandyrman, eýsem dünýä bazarynda täze kanallary açmaklyga bahalaryň global derejede elektron zynjyrlarda emele gelmegine getirýär.
Häzirki zaman sanly tehnologiýalary diňe bir dünýä boýunça biziň nädip haryt we hyzmat öndürýändigimize täsir etmän, eýsem biziň nähili edip işimizi ýöredýändigimize, nädip boş wagtymyzy geçirýändigimize, nädip özimiziň jemgyýetçilik hukugymyzy amala aşyrýandygymyzy, nädip çagalarymyzy
terbiýeleýändigimizi hem täsir edýär. Adamlar global derejede sanly platformalary okuw, boş işýerlerini gözlemek, öz döredijilik ukybymyzy aýan etmek we sosial torlar arkaly bir-birleri bilen gepleşmek üçin peýdalanylýar.

Merjen SERBAŞOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň talyby.