Şu döwür "Alma biş-agzyma düş" diýýän nesliñ döwri

ŞU DÖWÜR “ALMA BIŞ-AGZYMA DÜŞ” DIÝÝÄN NESLIŇ DÖWRI

Sabyr käsäm püre-pür dolansoň, durmuşymda äden ilkinji ädimlerimi ýazmaga durdum, ýöne muny beýtmesem-de bordy. Ýüz ýaşajagmy bilsemem, dagy-duwara beýtmerin. Adam irmän özi barada ýazjak bolsa, ilki özüne özi aşyk bolmaly. Meni-de özgelerden tapawutlandyrýan, özümi bagyşlap biljek ýeke zat bar bolsa - olam okyjynyň söýgüsini gazanmak üçin däl-de, tutuş durkum bilen başga maksatlaryň ugrunda ýazmagymdyr. Geçen ýyl başymdan geçenleri oturdym-da, birin-birin ýazmaga başladym. Emma bolan zatlar meni şeýle bir haýrana goýdy welin!.. Muny göni ýürekden çykýan täsiriň astynda indi-indi edip ýörün. Iş bilen baglanyşygy ýok zatlardan, has köpem edebi gözelliklerden bar güýjüm bilen gaçyp diňe bolan zatlary ýazýaryn: edebiýatçy hökmünde tegelek otuz ýyllap ýazyp-çyrşap gezip, ahyrynda nämüçin şunça ýyl ýazandygyna özü-de düşünmez. Men edebiýatçy däl. Duýgularymyň nepis ýazylyşyny, olaryň edebi bazara çykarmagy gelşiksiz hasaplaýaryn. Ýöne muňa garamazdan her näçe gaharym gelse-de, duýgularymy, düşünjelerimi, hatda iň baýakylaryny-da kagyz ýüzüne geçirmezden gitmäýmesem. Diňe özümiz üçin ýazýanam bolsak, barybir edebiýatyň täsirinden sypyp bilmän, adama täsir etjek bolup çyr-çytyr bolýarys. Düşünjeler babatda aýdanda bolsa, bular baýaky zatlar bolubam biler. Çünki seniň halaýan zadyň başganyň gözüne manysyz zat bolubam görünmegi mümkin... emma bulary birýana goýalyň, sözbaşy-da boldy gitdi, gaýdyp muňa meňzeş zatlar bolmaz. Ýör bakaly, her kim işli-işine – hakykatda haýysydyr bir işe, belki-de ähli işlere başlamak ýaly ýaly kyn zat ýok.

* * *

Häzirki döwür – hamaýyl adamlaryň döwri. Duýgusyzlygyň, terbiýesizlige hormatyň, ýaltalygyň, iş başarnyksyzlygyň, “alma biş – agzyma düş” diýip, hemme zadyň üstüne gelmegini isleýän nesliň döwrüdir. Hiç kim belli bir zadyň üstünde ymykly oýlanyp-ölçerip ýörmeýär, özüne belli bir maksat (ideýa) tutunyp ýaşaýanam seýrek.
Häzir Russiýa göýdükleşdirilýär, ýeri tapsyzlaşdyryp, ýurdy çöle öwürdiler. Kimdir biri ýagşy arzuw-umytlara beslenip, agaç ekse, geçip barýanyň biri: “Bäý-bää, sen şu agaç ulalýança ýaşaryn öýdýäňmi?” diýip gülýär. Başga bir ýandan adamzadyň hatyrasyna hakykatdanam ýagşylyk isleýän adamlar müň ýyl soň näme boljagyny aladasyny edýärler, adama güýç-kuwwat berýän “ideýa” doly ýok bolupdyr. Hemmesi “şu günüm – hoş günüm” diýip ýaşaýar, ýykýar-ýumurýar, hamana ertir Russiýadan çykyp gidäýjek ýaly diñe şu günlerini bilýärler...

# Fýodor Dostoýewskiniň “Ýetginjek” (“Подросток”) romanyndan alyndy.

* * *

Roman heleýbaz rus pomeşiginiň binika doglan on dokuz ýaşly ogly Dolgorukiniň Sankt-Peterburgda gabatlaşan kakasy Wersilow bilen arasynda bolup geçen goh-galmagallary gürrüň berýär. Ataly-ogluň romantiki, ideologik, ahlak-moral çekişmeleriniň çarçuwasynda suratlandyrylan oňuşmazlyklar Dolgorukiniň gapma-garşylyklar bilen doly durmuşyny açyp görkezýär. F.Dostoýewskiniň soňky romanlarynyň biri bolan “Ýetginjekde” ýazyjynyň beýleki romanlaryndaky filosofiki we syýasy meselelerden daşlaşylyp, adamlaryň özara gatnaşyklaryna üns berýän psihologiki seljermelere aralaşylýar.

Aleksandr Solženisyn: “Dostoýewskiniň hemme romany bir ýana, “Ýetginjek” bir ýanadyr. Uly meseleleri we çaprazlyklary orta goýup bilýän ýazyjynyň ownuk gündelik meselelerden we giňden ýaýran adama mahsus bilesigelijilikden düzülen bu ajaýyp romany inçelik bilen yzarlanýan dartgynlylykdan doly bolansoň bir demde okalýar.”