Ölen günüm hakynda oýlanýan

ÖLEN GÜNÜM HAKYNDA OÝLANÝAN

Sözi nädogry alaýdym öýdýän. Aslynda-ha dop-dogry. Yok, dogry däl. Öljek günüñ hakda oýlanyp bolar. Ölen günüñ hakda oýlanyp bolmaz-la. Bir garrynyñ gözüni bir nokada dikip, he-eý, adam pahyr dogulduñ-öldüñ diýýäni hergiz gözümden gitmeýär. Çünki içimde ynjaldyrmaýan gorkumy, umytsyzlykmy bir azar bar.
Takyk aýdyp bilemok, pygamberimizden söz bardy. Adam ölmek üçin dogulýar. Dünýä geldiñmi, bir gün gitmelisiñ, gutjeksiñ. Şonuñ üçinem doglup-dogulmankañ gulagyña öljek wagtyñ okaljak jynaza namazyñ azanyny gygyryp, kamat getirip goýýalar. Bardy-geldi haçan amanadyñy tabşyran badyña tekbir alyp derrew jynazañy okayarlar. Ol namaz hem anyk gatnaşyp bilmejek namazyñ.
Ölen günüm. Men ölen wagtym, ölenimden soñ. Geñ eşidilýär, walla. Gülkiñem gelýä kädaýym.
Adam atadan bäri ynsan ölumiñ nämedigine, belli bir jogap tapdymyka?! Ýene ylahy kitaplar ýardama ýetişendir. Kän pikir, garaýyş bar. Geçen müñläp asyrlarda. Adamlaryñ tür-tür bolşy ýaly. Çaklama az däl. Öldüñ-gutardyñ diýip ýörenem köp. Ölüm başga bir älemiñ gapy-işigi diýip, bu ynanç bilen ýaşap ýörenem sanardan kän. Haysydyr bir mânada bu dogry bolmaly. Men muny ynam-many bilen kebşirläp aydýan.
Emma men bular barada aytjak däldim. Gep ters yola sapdy. Meñ dogulmak hakda aydara gepim bardy. Barlyk bizi ene bedeninde janlandyryp, ýaşadyp ugraýar-a, ana şol hakda aytjakdym. Gowy zat hä? Bir bedende, bir göwrede ýaşap ugramak.
Soñam dogulmak. Senden öñki ýaşap ýörenleriñ loly we ýalançy pany diyen dünýäsine gelmek. Ene garnynda dokuz aý ýatanyñdan soñ, biçäre eneñe ölüm horlugyny berip, ahyr dünýä gelýärsiñ.
Ýene dogulduñ-öldüñ diýen ýaşuly geliberýär göz öñüme. Ýa şu ölündigimikä? Meniñ bu dünýä gelen günüm-ölen günüm. Bi dünýä geldiñmi ahyr gitjegiñ belli. Görogly beg dogan günüm ölmüşem diýýämi? Görogly pakyr nâme diýsin? Özi-hä lahat içre saganada, tümüstanda doglan bolsa, dünýä getirmeli ene biçäre, ony merhum halyna dogdy. Çynmyka şu?! Häzirki medisina bolmagy gaty ahmal hadysa diýýä.
Doglan gününi asla bellemeýänlerem bar eken, hatda ýatlaryna hem getirenoklar diýdiler. Nämüçin. Sebabi her bir bellenen doglan gün seniñ eýýäm bir ýaş ulalandygyñy, garrylyga tarap barýandygyñy gorkezýärmiş. Adam onsañ ölümini tiz-tiz ýatlap başlaýar. Garrap başlaýar.
Senden soraman seni şu dünýä getiren Barlyk, ýene bir gün seni bir ýere alyp gidýär. No comment. Diýen ýaly. Seniñ hem gidesiñ gelenok. Kerim aga "Ölüm hakda oylansañ, ömür ynjaýarmyşyn" diýýär. Emma ynsan ölümi çykalgasyz bir zat diýip kabul etmeli däl-de, bolaýmaly zat hökmünde garşylamaly.
Bulañ bary meñ aytjak zadym däl. Bir zat aytjak bolýan, çemini tapamok. Edil bir zat hi-iç ýadyña düşmän durýar-a, wah dilimiñ ujunda dur diýýäs biz şiwede. Şonuñ ýaly, gepiñ tümmegini tapamok.
Ynha, şumal ýazyp otyryn, kelle oylanmany bes edenok. Kyrkdan öten zaññar ajalyñdan gorkup was-wasa düşýän bolma. Ýok, Şastokowiçiñ ölümden gorkmazlyk häsiýetini özüñde terbiýelemek hakynda aydanyny okapdym, halapdym. Dyrjaşýan, az yazjak bolýan näler. Hä-ä, tapdym öýdýän.
Rimleriñ pelsepeçisimi bir-ä aydýar "Batyr bir ölýär, gorkak ýüz gezek". Belki bu mert-namartlyk temasyndan, ýa harby şygar ýaly bolup görünmegem mümkin. Emma men batyr-gorkaklygy orta sokman ynsan ömründe näçe gezek ölümdenem beter agyr ajy hasratlary gynançlary çekmeli bolýa şony aýdaýyn. Ýokarky söz bolsa oña ugurgörkezer, azimut.
Mähelläniñ ortasynda Sirseýanyñ ýalañaç galdyrylyşy ýaly erbet masgaraçylyklar bolýar. Bir ömür saña wepadar bolan dostuñy bir topar melgunlaryñ toruna düşüp, heläk bolan wagty sen näme ot-elek bolmadyñ?! Seni dogany saýan naçaryñ alaçsyzlygyndan azgynlyk etjek bolmadyñmy? Bir gezek keselbent ejeñi agyr halynda galdyryp, bozuk aýallaryñ ýanyna gidipdiñ. Şonda içiñden bir zat sogrulan ýaly bolup, ýaman horlapdy. Merhum goñşyñ çagalary karz sorap gelende, möhümini bitirmediñ. Oñi-soñy berip bilmezler-ow diýip, oýlanypdyñ. Soñ puşman boljagam yaly etdiñ. A has soñ unutdyñ öýdýän. Bergä batan wagtyñ yagşylyk edip, soñam ol ýagşylygynyñ ýerine seni baý kösän bir ülpetiñ barda, kän ýalbarýardyñ-aý şoña. Mundan-a ölenim hem gowudyr diýmediñmi nâçe gezek. Belki şol günler ölen günüñ bolmasyn?! Beý-bä, eý-hoo, adam şu dünýä geleni gününden şol ölüp-ölüp, ölüp ýörmelimikä?!
Alys ýurda, agyr durmuşda, bir garnyñ aç, bir-de garnyñam gam bilen dolduryp ýörsüñ. Aýazly şemala mañlaýyñy ýardyryp barýarkañ Saramaganyñ Aýralyk hem nähilidir bir manyda ölüm ýalydyr. Yeke-täk tapawut, aýralykda umyt bar diýýän sözleri añymda köwsarlayar. Ýakyn adamlaryñy küýsän her demiñ hem ölen ýaly sen.
Barlyk öz ýaradan bendesiniñ haýsy tarapa barýanyny biler ýaly beýni beripdir diýýäler. Diñe şolmy? Beýni, añ, ýene bir zat beripdir. Dagow oýlarymy jemläp bilmän, pyşyrdap aýdýan sözlerimi sörtük şemala pytradyp goýberýän:
- Amentu billähi... kutubuhi... rasuluhi... ahyry, bil kaderi, haýryhy we şerrihi... min Allahu tagala. We bagdel möwt
Soñky kelime "we bagdel möwt" ölmek hak diýilip aýdylan ýaly eşidilýär. Eger ölmek hak bolsa, direlmek hem hakdyr. Emma bir gowy gün-direlmeli eýýamymyz gelende nähili direleris?! Belki bu dünýäde ölen günlerimiziñ köp-azlygyna görä dirileris. Men...
... Men ölen günlerimi hasaplap otyryn.

Sylapberdi MUHAMOW.

12.01.2022. Moscow. Klin