Şygryýet melekleri / makalajyklar toplumy –Bežan Matur

BEŽAN MATUR

Bežan Matur (Bejan Matur) 1968-nji ýylyň 14-nji sentýabrynda Kahramanmaraşda doglan, türk şahyra-hanymydyr. Bežan hanymyň gelip çykyşy kürt-alewitlerden bolandygy sebäpli olar öýlerinde kürtçe gepleşselerem, türk dilinde Gazantipdäki internat-liseýi tamamlaýar, soňra Ankara uniwersitetiniň Hukuk fakultetini okaýar.
Bežan hanym ilkinji goşgularyny talypka žurnallada neşir etdirip başlaýar. 1996-njy ýylda ilkinji şygyrlar kitabyny çap etdirýär. Bežan hanym türk dilinde ýazýar we öz makalalaryny “Zaman” gazetinde hem-de onuň “Şu günki Zaman” atly iňlis dilindäki görnüşinde yzygiderli çap etdirýär. Ondan başga-da Bejan hanym teleýaýlymda Atlas gepleşigini alyp barýar. Köp syýahat edýär. Stambulda ýaşaýar.
Bejan hanymyň kitaplary:
1. Öýlerde uwlaýan ýel/ Rüzgär Dolu Konaklar (1996, 2006-njy ýylda nemes diline, 2011-nji ýylda hytaý diline terjime edilen);
2. Onuň çölünde/ Onun Çölünde (2002, 2012-nji ýylda katalan diline terjime edilen);
3. Aýda terbiýelenen ogullar / Ayın Büyüttüğü Oğullar (2002, 2011);
4. Sabyrly Hudanyň ybadathanasynda / In the Temple of a Patient God (2003);
5. Ybraýymyň meni terk etmesi /İbrahim’in Beni Terk Etmesi (2008, 2012-nji ýylda iňlis diline terjime edilen);
6. Gündogaryň gapysy: Diýarbekir / Doğunun Kapısı: Diyarbakır (2009);
7. Ykbal deňiz / Kader Denizi (2010)
8. Dagyň aňyrsyna bakmak / Dağın Ardına Bakmak (2011).
Bežan Matur birnäçe milli baýraklaryň eýesidir. Onuň goşgulary 17 dile terjime edilen.

Bežan hanymyň “Ybraýymyň meni terk etmesi” atly ýygyndysyndan goşgularyň rus diline terjimesi:

ТЬМА, УКАЗУЮЩАЯ ПУТЬ.

Наклонись над колодцем
Наклонись и услышь шелест крыльев архангела Джабраила.
Их не видя.
Но узришь там
Ты живые слова
И то, как один человек переходит в другого.
Может быть это тьма, что укажет нам путь
Между мной и тобой
А, возможно, всего только взгляд.
И куда ты идешь,
Ища перстень с Всевышнего именем
И возможно твой поиск любви- в обретении шанса
Предстать пред Аллахом.

МИРНЫЙ РАССВЕТ

Час за часом идет
Утро мирное
Полное роз и фонтанов.
С теплотой встречает творение все
Опоздавшее выйти с обители сна.
И в рассвете забрезжившем, руки
Разомкнулись на каменной статуе
Найдя в темноте человека.
Желанного.
Обладавшего чем-то, что больше, чем слово.
Тем, что зовется — любовь.

Bejan hanymyň türk dilindäki şygry:

Allahın Duvarında Bir Harftir Kadın

I

Allahın duvarında bir harftir kadın
Siyah kuğuya benzer
Beklemeyi öğrenmiş

II

Ölüm
Zamana
Bekleme git dediği gün
Bildim.
Gün vurmadı yüzüne çinilerin
Çinilere yatırdım oğlumu
Boğdum.
Karnımda büyüdüğü gün bildim
Siyah bir kuğu gibi,
Allahın harflerinden süzülüp
Avluya giren kadın
Su sesinde kendini diledi.

III

Gölgesinde şadırvanın
Günlerce bekledi.
İnsan olmak istiyordu
Kanatlarından kurtulmak.
Şadırvanda aktıkça su
Kanatları inceldi.
Ve kaldırınca kanadını
İçinde bir yılan gördü.
Değişmiş kabuğu
Zarı incelmiş.
Boynunu uzatıp derine baksa
Çürümüş bir oğul görecekti
Bakmadı hiç.

IV

Avludaki dilenci
Allahın harflerini bilmeyenler
Günaha girecek diyordu şarkısında
Sela sesiyle su
Karıştı kadında

V

Ölüm zamana bekleme git derken
Bekledim avluda.
Allahın harflerini bilmiyordum
Zaman bendim
Günah da.

Ayak İzleri

Bir kuyuya eğildiğinde
Yüzünü görecek su yoksa
Çekil
Öldürse de su seni
Görerek öldürür
Susuz kuyudan kork

Kuru düşünme cehennemi
Nemlidir
Ve ayak izleri vardır
Önceden
Gidecek olan herkesin

——

Aýak yzlary

Bir guýa egileniňde
Ýüzüň görünjek suw ýok bolsa
Çekil o ýerden.
Öldürse-de suw seni
Ýüzüňe garap öldürer.
Sen suwsuz guýydan gork.

Jähennem gurudyr öýtme -
Çyglydyr.
Hem o ýerde barjaklaryň
Öňünden basylan
aýak yzlary bardyr.

Goşgyny terjime eden: @mango.

ONUÑ ÇÖLÜNDE

Onuñ çölüne gitdim.
Düşledim,
Diwaryñ gan lagtasynda.
Oñ tapan damary meni çagyrdy.
Ruhumy köne gana ýuwdy,
çöwürdi.

Onuñ çölüne düşdüm,
oturdym çadyrynda.
Gadym kowmuñ duşuşugy, şowhuny.
Uçup barýan guş deý gonup pudaga
Diýdi maña "ölmersiñ sen"
Müdimi,
Müdimisiñ sen.

Onuñ çölünde gije gymyldar.
Ýylan-içýanlaryñ tümlügi bilen.
Ýaşaýyş zähere bukular ýatar
Köpeler çar ýana şumlugy bilen.

Ol taşlady meni.
Çölüñ gyzyl suwunda
Balyklara gararyn
Nepesimi tutaryn
Uka giderin.

Onuñ çölünde her gije
Pyşyrdaryn gumlara.
Çölüñ nädip ýaradylşyn soraryn,
Üstün aldyrmanka goýunlara.

Onuñ çölünde maslyk men.
Geliñ, göteriñ meni.
Giden ýolunda buluda degen kölege
Taşlap gidilen ýaly.

Bir ses oýandyrar meni
Gahara gan eýlenen aldaw bilen ýalbarar.

Hudaýa ýüzlendim.
Nädip zalym göwrede barlygy onuñ.
Gözellik hasrata gowşanda ýadar
Mydam ýasyn tutup gezjek gözüniñ
Nury bilen ýene roýumy idär.
Her bir ýüz alamat Haktagaladan.
Muny bir ýaşuly aýdan wagtynda
Jyda düşen eken goşa dideden.

Ejem oña juda ynanan borly,
Ýüzümi gussa bilen dyrçanaklady.
Hudaýa el serip mynajat etdi:
"Ynha, ejem dünýä indi täzeden
Ejem ýene barlygyma dolandy".

Gije pasly kapasada dur öñde
Doga etdim, wagt soradym Hudaýdan.
Oñ barlygna örkün baglajak hiçlik
Düyş üçin,
Ol jadyda kalbyma sanjylan yza bilen
Gygyrdym;
Başga adamlar başga-başga dillerde
Biziñ üçin doga-dileg etsinler.
Ölümi tananymyz we dymanymyz üçin
Mübäreklesinler.

Öli ýapragyñ galgaýşy deý şemalda
Göwräm ýitirdi öz ýerini.
Agyr uky bilen gizlendi tohuma barlyk.
Agyr isleg bilen.
Gyzyl gan lagtasy.
Mahmal saba.
Ört üstümi.
Agyr güýjün ýüzüniñ nädip çeken bolsa Hak
Hem nädip gizlän bolsa buýrasyna gülşüni
Gördüm men.

Mahmala oralyp çöl-beýewanda,
Ýatyryn ölmüme garaşyp,
Rahat.
Ýok-la, bir gije bu.
Ertir turup söýgüden söz açarys.
Ne uzaga çekdi diýer ol maña
Ne beýle köp garaşdyrdy ýaşaýyş.

Şol uzyn günüñ ertesinde
Sesin duýdum gündiz bilen gijäniñ
Jarkyldysyny.
Mahmal örülen dek aralarynda
Gowuşdylar bir-birine
Usullyk bilen.

Ukla,
agyr ukyñy
Daşlañ astynda we suw ýaly islegleñ bilen gal.
Gin howluda gije ýapylan gapylaryñ
agyrlygy.
Şemal dyrtmalaýar gapyny
Söýgi alysda.

Ne täsin, ynanamok.
Arkamy sypadyñ we ol ýerde aý bilen nur saçýan
çyzgylaryñ
Bir gussadan çykan bigünälikdigine geñ galdyñ.
Gitjekdigiñi aýtdyñ
Ynanmadym saña.
A men muny dogulmankam bilýärdim
Gamly ruhda gaýmalaýan göwre bu.
Sa:p hem çaga ýaly oýlan düşegiñde.
Gan we dymmak bilen ýatan ten, nätjek
Ylalaşar ýene agyr bolsa-da.
Ak mahmal düşekde,
başujuma
Çüýşe gözi goýup gidipsiñ.

Oña pyşyrdan sözleriñ
Söýgi bolan barlygy
Ol gidensoñ garaldy.
Ýüzünde gök asmanyñ
Akja bolup, hereketsiz ýatyryn.

Atylyp turdum gaýgydan
Garaşmak düşeginden.
Içimde bir gara daş.
Atlary gördüm.
Gapynyñ öñünde duran adamy,
sözüni.
Köpi gören perýat bilen ýaşaýyş.

Bir syryñ maña berilmedik ýerinden
Ýüzlendim oña
Maña näme sözläp biljek?
Çölüñ aýtmadyk zady näme?

Ruhumy ol ýerde saklan güüç bilen
Gijäden ilteşdi tenim.
Çagyrmady hernä çöli barlygym
Şondan soñra.

Aýna seredýärin
Üýtgäpdir gözlerim.
Çölde çägelere sereden zenan
Takdyra garan
Indi meñ özüm.

Gördüm çyzyklarny owuçlarynyñ
Çöl hemme zady aýtdy maña.

Düşündim, nirede soñlandy söýgi
Gan lagtaly otagyñda oýanan göwräm
Nämüçin sygmady barlyga.

Kölgeli ýapraklañ ýalñyzlygyna
Seni goýup gidýändigimi duýawer.
Gün doganda gözün açan nepesiñ
Hem saña dolanan nerkes gözleriñ
Ýalbaryşdan doly halkalaryna.
Çölden alanyñy çöle berewer
Durmuşdan alanñam ýene durmuşa.
Indi garaşamok
Gal, öñki ýeriñde.
Yzda, depeleriñ yzly-yzyna
Düzlüp bar eýlegen dünýäsiniñ hiçlik ähti ýaly.
Hiç zat. Hem kölege.
Gije aý
Goje mahmal we ýokluk.
Ýok gije.

Çölden alanyñy çöle berewer
Durmuşdan alanñam ýene durmuşa.

• Onun Çölünde

Onun çölüne gittim.
Konuğum,
Duvardaki kan pıhtısında.
Onun bulduğu damar beni çağırdı.
Ve ruhum eski bir kanla yıkandı.

Onun çölüne düştüm, oturdum cadırında.
Eski bir kavmin buluşması ve töreni.
Bir yaban kuş gibi tüneyip kıyıya
Dedi ki bana “ ölümsün sen “
Mutlak
Mutlak olan.

Onun çölünde gece kımıldar.
Yılan ve akrep karanlığıyla.
Hayat bir zehre gizlenir
Çoğalır sabırla.

O bıraktı beni.
Çöldeki kızıl sularda
Balıklara bakacak
Nefesimi tutarak
Uyuyacağım.

Onun çölünde her gece
Fısıldadım kumlara.
Sordum nasıl yaptıklarını çölü,
Boğmadan koyun koyuna.

Onun çölünde ölüyüm ben.
Gelin ve kaldırın beni.
Gittiği yolda bulutlara değen bir gölge bırakılmış sanki.

Bir sesle uyandıracak beni
Kahra kan olan bir aldanışla yakaracak

Tanrıya söylendim.
Nasıl da zalim gövdede varlığı onun.
Güzellik acıya kavuştuğunda yorulur ve
Hep yaslı kalacak gözün ışığıyla bakar;
Her yüz bir işarettir tanrıdan.
Bunu yaşlı bir adam söylediginde
Gözleri yoktu.
Annem öyle inanmış olmalı ki ona,
Yüzümü kederli çizdi.
Ve uzayıp tanrıya
“işte” dedi
“ benim annem yeniden doğdu
annem varlığıma döndü”

Gece paslı bir kafesle durdu önümde
Dua için zaman istedim tanrıdan.
Onun varlığına adanacak hiçlik
Düş için,
O büyüde kalbime saplanan acıyla
Bağırdım;
Başka adamlar, başka dillerde dua etsinler. Bizim için.
Ölümü tanıdığımız ve sessiz olduğumuz için
Kutsasınlar.

Ölü bir yaprağın sürüklenişi gibi rüzgarda
Gövdem yitirdi yerini.
Ağır bir uykuyla gizlendi tohuma varlık.
Ağır bir istekle.
Kızıl kan pıhtısı. Tül sabah. Ört üstümü.
Koyu gücünü yüzünün nasıl cizdiyse tanrı
Ve ne gizlediyse kıvrımına gülüsünün.
Gördüm ben.

Tüllere sarılmış çölde ölümümü bekliyorum. Sakinim.
Yok bir gece bu.
Sabah uyanacak aşkı konuşacağız.
Ne çok sürdü diyecek bana.
Ne uzun sürdü hayat.

O uzun günün sabahında
Sesini duydum gün ve gecenin çakışmasının.
Bir tül işleniyormuş gibi aralarında
Kavuştular usulca.

Uyu ağır uykunu
Taşların altında ve su isteğinle kal.
Geniş bir avluda gece kapanan kapıların ağırlığı.
Sürecek olan dilsizlik.
Rüzger tırmalıyor kapını
Aşk uzakta.

Ne tuhaf inanmaman.
Sırtıma dokundun ve orada ayla ışıyan çizgilerin
Bir acıdan artan masumiyet olduguna şaşırdın.
Gideceğini söyledin
İnanmadım sana.
Oysa ben daha doğmadan biliyordum.
Acılı bir ruhta oyalanan bir gövde bu.
Saf ve çocukça bir düşün yatağında.

Kan ve sussusla dinlenen ten kabullenir.
Beyaz tül yatağında başucuma
Camdan bir göz bırakıp gittin.

Ona fısıldanan sözlerin
Aşk olan varlığı
O gidince karardı.
Yüzeyinde göğün
Beyaz ve kıpırtısızım.

Acıdan bir okla çıktım
Bekleyiş yatağından.
İçimde siyah bir taş.
Atları gördüm.
Kapı önlerinde oturan insanı, sözü.
Çok yaşanmış bir çığlıkla hayat.

Bir sırrın bana verilmediği yerden
Sordum ona
Bana ne söyleyeceksin?
Çölün söylemediği ne?

Ruhumu oarada tutan ağırlıkla
Geceye ilendi tenim.
Ve çağırmadı çölü varlığım
Ondan sonra.

Aynaya dönüyorum
Değişmiş gözlerim.
Çölde kumlara bakan kadın
Kedere bakan
Artık benim.

Gördüm çizgilerini avuçlarının
Çöl her şeyi söyledi bana.

Anladım nerede bitti aşk
Kan pıhtılı odanda uyanan gövdem
Neden sığmadı varlığa.

Seni yaprakların gölgeli yalnızlığına bırakıyorum.
Gün doğumunda uyanan nefese ve sana dönen gözlerin
Yakaran çizgisine.
Çölden aldığını çöle ver
Hayattan aldığını hayata.
Artık beklemiyorum
Kal orada.
Geride, tepelerin art arda dizilmekle
Var ettikleri dünya bir hiçlik ahti gibi.
Bir hiç ve gölge.
Gece ay
Gece tül ve yokluk.
Yok gece.

Çölden aldığını çöle ver
Hayattan aldığını hayata.

Goşgyny terjime eden: @Gökböri.

Makalaň alnan çeşmesi: https://riataza.com/2020/02/24/kurdskaya-poetessa-bedzhan-matur-poeticheskoe-tvorchestvo-chast-moej-dushi/. 18.10.2021ý.