Generalyñ ogly

GENERALYÑ OGLY

Öññin... Partiýasynyñ ýygnagynda Erdogany diñledim. Onuñ Netanýahu hakdaky aýdýanlaryny el çarpyp makullasamam, her "Ysraýyl" diýende içimde "aý, goýsana" diýdim!
Bir ýurdy nyşanalamagyñ ýerine, sözüñi diñe jogapkärlere gönükdirseñ dogry bolmazmy? Çünki häzir (arasynda 1,5 milliony palestinaly 10 millionlyk) ysraýyl halkynyñ aglaba köpçüligi Netanýahuwa garşy...
Erdogany diñläp durkam ýadyma zol "generalyñ ogly" düşdi durdy...
Ilki general kim, şony tanadaýyn:
Mattitýahu (Matti) Peled (1923-1995)…
Haýfada dünýä indi, Ierusalimde önüp-ösdi.
Sosialistik sionist ýaşlar guramasyna gatnaşdy.
Basybalyjy nemes faşistlerine garşy göreşmek üçin gurulan "Palmaç" jöhit paramilitar gorag guramasyna goşuldy. Ol ýerde onuñ ýakyn dosty (Ysraýylyñ geljekki premýer-ministri) Isak Rabindi.
Ikinji jahan urşundan soñ Londonda hukuk ugrundan okap ýörkä, palestin bölünişiginiñ yzyndan ýüze çykan graždanlyk urşuna gatnaşmak üçin Ierusalime gaýdyp geldi.
1948-nji ýylyñ Arap-Ysraýyl urşunda gorag goşunlarynyñ oñurgasy bolan milisiýa otrýadlaryna goşuldy. Yzyndan professional harbylyga geçdi:

* * *

50-nji ýyllaryñ başynda (ýanynda ýene Rabin bardy) harby kolležde bilim almak üçin Angliýa ugradyldy...
Ysraýylyñ 1956-njy ýylda Gazany okkupirlän wagtynda sebitiñ harby serkerdesi we gubernatory bolup işledi. Şol döwürem onuñ durmuşynda öwrülişik sepgidi boldy:
Onuñ palestinalylar hakda bilýän zady, ýakyndan-daşdan gatnaşygy ýokdy, ilkinji gezek arap dilini öwrendi...
1967-nji ýyldaky Arap-Ysraýyl "6 gün" uruşlaryna brigada generaly bolup gatnaşdy. "Bürgütdi". Goşunyñ legal we legal däl kabul edişleri bilen gidişdi. Iki ýyldan soñ otstawka çykdy. Uly gahryman ýaly nepaga ugradyldy. Emma harby gullukdan daşlaşmady:
- Wýetnamda amerikan esgerlerine tälim berdi;
- Kongoda çepçi Lumumba garşy diktator Mobutu Sekonyñ esgerlerine tälim berdi;
- Eýranda Musaddyga garşy Pehlewi şanyñ esgerlerine tälim berdi.
Yzyndanam...
ABŞ-nyñ UCLA ýokary okuw jaýlarynda (geljekki dosty) müsürli ýazyjy Nejib Mahfuz hakda monofgrafiýa ýazdy. Tel-Awie uniwersitetinde Arap edebiýaty bölümini açdy, bölüme başlyklyk etdi. Arap dilindäki birnäçe eseri ibrany diline terjime etdi.
Soñlugy bilen Peled öz syýasy garaýyşlaryny derñew astyna aldy. Bir döwür agzasy bolan Işçiler partiýasyna berk tankydy bellikleri etdi...
Hem:

* * *

1975-nji ýyl. Peled Ysraýyl-Palestina Ýaraşyk geñeşini (ICIPP) esaslandyryjylaryñ biri boldy. Ysraýyly 1967-nji ýylda basyp alan ýerlerinden çekilmäge we bu ýerlerde garaşsyz Palestina döwletini gurmaga hem-de Ierusalimi özara paýlaşmaga çagyrdy. Ýagny, ol "iki döwletli" çözgüdiñ tarapdarydy...
Peled Palestinany Azat-ediş guramasy (PAEG) we onuñ ýolbaşçysy Ýaser Arafat bilen gatnaşyk açdy. (Ony tanyşdyran PAEG-li doktor Sartawiniñ we müsürli jöhit kommunist Anri Kurieliñ janyna kast edildi).
Bu gatnaşyklary we metbugatda eden çykyşlary sebäpli Peled egindeşleri tarapyndan "duşmanyñ ülpeti" hasaplanmaga başlandy. Ýan bermedi. 1977-nji ýylda Ysraýylyñ çepçi "Ak kepderi" partiýasynyñ deputatlygyna saýlandy...
Dosty Rabini Oslo ýaraşyk gepleşiklerine gatnaşmaga yrdy. Emma Rabini basylyp alynan ýerlerdäki gödek adam hukuklarynyñ bozulýandygy sebäpli berk ýazgarmakdanam çekinmedi. Şeýdibem aralary açyldy...
1982-nji ýylda Birinji Liwan urşunda gurulan "Ýeş Gwul" hereketiniñ turzan urşuna gatnaşmakdan ýüz öwren ätiýaçdaky harbylary goldady. (Şolardan 200 adam türmä salyndy).
Peled bir döwür egin-egne berip söweşen egindeşlerini "ýönekeý halky bombalaýan uruş jenaýatkärleri" diýip yglan etdi. Ykbal Peledi nireden nirä getirdi...
1995-nji ýylda aradan çykan Peled Ysraýylda şindizem uly hormat bilen ýatlanýar. Şeýle-de:
Onuñ gyzy professor Nurit Peled-Elhananyñ 14 ýaşly gyzy Smadar 1997-nji ýylda Ierusalimde bolan "janly bomba" teraktynda gurban boldy!
Muña garamazdan... Pelediñ ogly ("Ysraýyl-Palestina bir bitewi döwlet" bolup ýaşamagyñ tarapdary, sionizme garşy) Miko Peled kakasynyñ we özüniñ parahatsöýüjilikli göreş ýoluny beýan etdi: "Generalyñ ogly"...
Käşgä Erdoganam bir kitap okasa... Çünki owadan gürläniñ bilen parahatçylyk geläýenok.

Soner ÝALÇYN.

"SÖZCÜ" gazeti. 17.11.2023 ý.