Hataryñyzy belli ediñ

HATARYÑYZY BELLI EDIÑ

Özüne çepçidirin öýdýänler nädip iñlis ýapjasy feodal Şeýh Saidi öwüp bilýär?
Bu soraga dürli nukdaýnazardan jogap berip bolar. Bir düşünje arkaly bu soraga jogap bermäge synanyşaýyn: Imperializm!
Çünki, Seýh Saidi we şoña meñzeşleri aklajak bolýanlar imperializm diýen adalgany bireýýäm ýatdan çykardy. Käbiri-hä, munuñ nämediginem bilenok. Belkäm şoñ üçindir, ykdysatçy professor Mehmet Altan imperializm teoriýasynyñ Karl Marksa degişlidigini aýdýar! Ýogsam bolmasa:
Iñlis ykdysatçysy Jon Atkinson Hobson (1858-1940) kemter sarp ediş teoriýasy bilen çepçi gatlaklarda çekişme döretdi. 1902-nji ýylda zamanabap kapitalizmde ösüşiñ mejbury netijesi hökmünde kesgitläp, Lenin, Troskiý, Roz Lýuksemburg ýaly sosialistlere ýiti täsirini ýetirdi.

Wagtyñ geçmegi bilen imperializmiñ analizi Türkiýedäki ideologik bölünişigiñ düýp sebäbi boldy. Kimsi imperializm teoriýasynyñ aldawaçdygyny aýdyp, bu düşünjäni ret etdi. Şol sanda Mustapa Kemalyñ anti-imperialistik göreşine-de agyzlaryny gyşartdylar. Bu boluş olary feodal han-begleri götergilemäge iterdi...

* * *

Dogan Awjyogly, Mihri Belli ýaly awtorlaryñ "Milli Demokratiýanyñ rewolýusiýasy" tezisleriniñ oñurgasyny anti-imperializm düzdi.
Imperialistik diýdimzorlukdan halas boluşyñ ýoly ugursyz düzgüne garaşly feodallaryñam köküni köwlemekden geçýärdi. Çünki feodal agalyk düzgüni dünýewilik ýaly demokratik öwrülişiklere garşy çykýandygy üçin imperializm bilen "saman aşagyndan" bile hereket edýärdi...
1971-nji ýylyñ 12-nji mart harby döwlet agdarlyşygyndan gözüniñ ody çykanlaryñ bir bölegi "Birikim" ("Tejribe") žurnalyny çykardy!
Murat Belgeden Ömer Laçinere çenli uzaýan bu gatlak "Birikimiñ" çykyş maksadyny syýasy hereketleri özgertmek däl-de, olara guramaçylykly goldaw bermek diýip düşündirdi!
Birinji eden zatlary-da, "Milli Demokratik rewolýusiýanyñ" tezislerine garşy çykyp, imperializm çekişmesini guramak boldy. Olar imperializmi we garaşlylyk gatnaşyklaryny ähmiýetsizleşdirdiler...

Meselem, Ömer Laçiner "Sowuk uruş" döwrüniñ iñ erbet günlerinde "Türkiýäniñ NATO-dan çykmagy kapitalistleri hijem ürküzmez" diýip ýazdy: "Häzirki hökümet harby bazalary ýapaýanda-da NATO-nyñ ýitirjek zady ýok". ("Sowuk uruş" beýle-de dursun, şindizem kapitalistleriñ NATO babatda nämeleri edip ýörendigini görýärsiñiz. Ukraina-Russiýa urşy turdy!)
Häzir nasionalistleriñ faşist ýaly görülmeginiñ sebäbem "birikimçiler" boldy:
"Anti-imperializm" we "garaşsyz Türkiýe" şygarlarynyñ birmeñzeşiniñ ýa-da juda meñzeşinin şu wagtlar faşistler tarapyndanam ulanylmagy diñe pikir bulaşdyrýan aldawaç diýip düşünmek dar düşünjelilikdir..."
Olaryj pikiriçe, anti-imperializm nasionalizme tarap gyşarmakdy.

* * *

"Birikime" görä, sosialistler anti-imperialistik nasionalizm baýdagynyñ ýerine öz baýdaklaryny pasyrdatmalydy. "Birikim kellesi" soñabaka munyñ yzyny ekstremistik komplimasiýaçylyga ýazdyrdy. Ýewropada togsanynjy ýyllarda orta çykan NATO ýapjasy "Gladio" toparynyñ barlygyny-da ýetmişinji ýyllarda hemişe inkär edip gelipdiler.
"Gündogar meselesi" diñe adam hukuklarynyñ we demokratiýalaşmagyñ meselesidi, onuñ añyrsyndan imperializmi gözlemegiñ manysy ýokdy! Aý garaz, nämeleri samramadylar...

Ikiýüzliligi çepçi liberal tezisler bilen düşündirýän "Birikim" sferasyndan çykanlar ýokary okuw jaýlarynda, metbugat organlarynda "işledi". Ýurtda "düşünje tiranlygyny" gurdular.
"Yeni Yüzyıl", "Radikal" ýaly neoliberal gazetler "Birikimiñ" pikitlerini ýaýratdy. Bu pozisiýa "Taraf" gazetiniñ "raýatlaşmak" ýalany bilen intelligeniýanyñ wekillerine, žurnalistlere, harby gullukçylara garşy gurulan duzaklaryñ, jady awlarynyñ merkezi bolmagyna çenli baryp ýetdi...
Türk çepindäki iki esasy liniýa - doly garaşsyzlykçy anti-imperialistleriñ we neoliberal çepçileriñ arasyndaky göreş häzirem dowam edýär.
Şu müddetde "ulalan" käbir çepçi syýasatçylaryñ Şeýh Saide çaşy bakmagynyñ we onuñ añyrsynda "iñlis barmagyny" gözlemezliginiñ sebäbi-de şudur.
Diñe Şeýh Saidli meselede däl...
Bular Siriýanyñ demirgazygynda amerikan jonynyñ däl-de, mehmetjigimiziñ barlygyndanam birahat. Bular Azerbaýjana, Kipre berilýän goldawa-da garşy!
Atatürk duşmançylygynyñ sebäbi-de şular...
Hataryñyzy belli ediñ.

Soner ÝALÇYN.

"SÖZCÜ" gazeti, 15.12.2023 ý.