"Garşylygym bar" diýen çikagoly

“GARŞYLYGYM BAR” DIÝEN ÇIKAGOLY

Professor Jon Žozef Mirşaýmer …
Amerikan raýaty...
Çikago uniwersitetiniñ halkara gatnaşyklary fakultetiniñ mugallymy. Oña dünýäniñ esasy teoretiklerinden biri hökmünde baha berilýär.
"Çozuwçy realizmiñ" teoreriklerinden.
Ýagny... Dünýäni konkurentçi görýän Mirşaýmeriñ pikiriçe döwletler ýaşamagyna dowam etmek üçin güýjüni iñ ýokary derejä çykarýar. "Uly güýç syýasatlarynyñ tragediýasy" kitabynda-da ABŞ-nyñ Ýakyn Gündogar syýasatyny berk ýazgarýar. Ýagny... Mirşaýmer "Uly güýçler ýaşamak üçin güýçlerini artdyrmagyñ gerekdigini bilýärler, ahyrsoñunda bu güýç artdyrmalary-da olaryñ tragediýasyna öwrülýär" kesgitlemesini berýär. (Türk Akademiýasynyñ realizm synagy we realizmden peýdalanma gollanmasy", Jelil Ýigit, 18.03.2020 ý.)
Nämüçin Jon Mirşaýmerden mysal aldym? Çünki… Geçen hepde onuñ Youtube-de eden çykyşy “Günbatardan nägilelik” hökmünde diýseñ ähmiýetli. Çünki... "NATO-çylyk-Putinçilik” halkasynda Türkiýede gidýän jedelleriñ bütin dünýäde-de bolýandygyny görmegimiz gerek!

• Kuba raketa konfliktinde näme boldy?

Mirşaýmer Russiýanyñ Ukraina çozmagyna sebäpkärleriñ "ABŞ we onuñ ýaranlarydygyny" öñe sürýär:
“…Günbataryñ 2008-nji ýyldan bäri etjek bolýan zady Ukrainany Russiýanyñ serhedinde günbatarly gala diwaryna öwürjek bolmak. Bu syýasatyñ üç tarapy bar. Birinjisi we iñ esasysy NATO-nyñ Ukrainany-da öz içine alýan hem-de NATO-ny Gündogara bakan giñeltjek şekilde giñemegi. Strategiýanyñ ikinji tarapy Ýewropa bileleşiginiñ (ÝB) giñemegidi. Başgaça aýdanda diñe Ukrainany öz içine alýan NATO giñelmesi bolman, eýsem ÝB-ni hem giñelmek göz öñüne tutulýardy. Strategiýanyñ üçünji tarapy reñkli rewolýusiýalardy. Ukrainany hut Angliýa, ABŞ ýaly bir tüýsli liberal demokratiýa öwürme pikiri. Diñe liberal demokratiýa-da däl, ABŞ bilen soýuzdaş liberal demokratiýa. Günbatarly gala diwary strategiýasy."
Eýsem, bu ýalanmy näme?
ABŞ özüne ýaran liberal demokratiýa islänokmy?
Monro doktrinasy näme diýýär, serediñ-ä...
Monro doktrinasynda "Uzakdaky güýjüñ Günbatar ýarymşardaky bir ýurt bilen ýaranlyk gurmagyna rugsat berilmeýär. Hiç bir ýagdaýdq Günbatar ýarymşara ýerleşmegine-de ýol berilmeýär" diýilýär.
Kuba raketa konfliktinde (1962-nji ýylyñ oktýabr aýy) şeýle ýagdaý bolup geçipdi! Sowet Soýuzy ýadro raketalaryny Kuba ýerleşdiripdi. Mirşaýmer hem 1962-nji ýyla gaýdyp gelýär we şu kesgitlemäni berýär:
"...ABŞ munuñ kategoriki taýdan ylalaşyp boljak zat däldigini aýtdy. Harby güýçlere Günbatar ýarym şarynda rugsat berip bolmaz. Netijede raketalar aradan aýryldy. SSSR Kubada harby-deñiz bazasyby gurmagy orta atanda, ABŞ muña düýpgöter garşy çykdy. ABŞ Günbatar ýarym şaryny özüniñ mellek ýeri saýýar. Alysdaky uly güýçleriñ mellek ýerine girmegine garşy çykýar. Eýsem... Ruslar edil alkymynda ABŞ tarapyndan galkana öwrülen Ukrainadan biynjalyk bolan däldir öýdýärsiñizmi?"
Mesele “Ýok bolsun, uruş” diýip gygyrmakda bolsa, hemmämiz gygyrýarys! Emma... Ykdysady-syýasy dawany görmezlige salyp gygyran bolmak "ABŞ-nyñ Türkiýä hiç hili ýamanlyk etmändigine" çenli barýar, 6-njy martda "T24"-iñ žurnalisti Hasan Jemala "ABŞ, Ýewropa bileleşigi, NATO, Günbatar ýaranlygy bolmadyk bolsa... Demokratiýalaryñ öñi açylmazdy..." ýazgysyna çenli ýazdyrýar!
Dowam edeliñ…

• “Iñlisler akmaklyk edip, esmines gezdirdi”

Professor Jon Mirşaýmer "NATO-nyñ 2008-nji ýylyñ aprelinde geçen Buharest duşuşygy möhüm ähmiýete eýe. Bu duşuşygyñ netijesinde NATO Gürjüstany we Ukrainany bileleşigiñ düzümine aljakdygyny mälim etdi. "Hökman alarys" diýdiler, wessalam! Russiýa munuñ hiç bir ýagdaýda munuñ beýle bolmajakdygyny aýtdy" diýýär: "Ukrainalylara tälim berip, ýaraglandyrýarys. Hamana Ukraina ýaranymyz ýaly gürleýäris. Diplomatik we harby gatnaşyklarymyz berkeýär. Ukrainanyñ daşynda ruslary epeý bimaza edip biljek birtopar prowokasion hereketleri gurnaýarys. Iñlisler akmaklyk edip, 2021-nji ýylyj iýun aýynda rus deñiz çäginde esminesini (Эскадренный миноносец) gezdirdi. Amerikanlar bombalaýjy uçarlaryny Garadeñizdäki rus kenarýakasyna sürdi. Ruslar halys ýadady we indi gepleşik geçirjek bolubam duranoklar. Olar häzirki ýagdaýy üýtgetmek isleýärler."

• Eýsem munuñ çykalgasy ýokmy?

Mirşaýmeriñ pikiriçe "2014-nji ýylyñ 22-nji fewralynda Ukrainany NATO-nyñ agzasy etjek bolup toslap tapan zadymyz bolgusyz teoriýady. Çünki ylalaşmadyk bozuk syýasatymyzy görmegiñ ýerine ruslary günäkärledik" diýýär we sözüniñ üstüne goşýar: "…Ideal ýagdaý neýtro Ukrainany döretmek. 1991-2014-nji ýyllardaky ýaly. Russiýanyñ we NATO-nyñ arasynda tampon ýurtlugyna galmaly. Emma indi gijä galyndy.”
NETIJE: Kim uruş isleýär? Hiç kim islemeýär! Emma... Baryp-ha Çikagodan görülýän hakykatyñ Türkiýede käbirleri tarapyndan görülmeýändigi juda gynandyryjy!

Aýtunç ERKIN.

"SÖZCÜ" gazeti, 08.03.2022 ý.