Goşgular

Çary ÝEGENMYRADOW

▶ GELINLER ÝAŞYNSA...     

Añam bolmandyryn soñky döwürde,   
Gelinler ýaşmagna ýetirse elin.   
Şu gün irden gabat gelip köçede,   
Uz ýaşynyp, geçip gitdi bir gelin.   

Kişi maşgalasy... sözüm ýer almaz,   
Ýaşynsa ýaşynsyn, gülmese bolar.   
Ýetişen bolsalar gelin bolmaga,   
Etjek işlerinem bilýändir olar.   

Çekinendir, belki, meni ýat görüp,   
Ahmal, meni garry adam saýmagam.   
Hormata, söýgä-de imrinemok kän,   
Onsuzam durmuşdan ýetdi paý maña.   

Dogrusy, süññüm-ä ýeñilem welin,   
Çalarak çal sepdi saçdyr gaşyma.   
Onda-da deñ gopýan oglanlar bilen,   
Ýañy otuz birden geçdi ýaşymam.   

Men kän zada zar bolmadym durmuşda,   
Şükür, az däl nesibäme ýeteni.   
Ýöne öñler söýgi joşýan ýüregim,   
Indi gaýgy-aladanyñ ketegi.   

Esasy aladam çagajyklarym,   
Şolar gowy geýsin, gowy iýsinler.   
Özüm-ä oñaryn tapanum bilen,   
Ilem näme diýse, şony diýsinler.   

Garrylygam, näme, ýaşlyk mysaly,   
Ölmese, her kimiñ başynda bardyr.   
Belki, menden ýüz öwrendir ýaşlygam,   
Öñ-ä hiç kim menden ýaşynmaýardy.    

▶ ALAMAT     

Gözüme bir ýagşy alamat ildi,   
Şondandyr köñlüme heser ýeteni.   
Maña kän zat wada berýän şekilli,   
Galgap gitdi al şapagyñ etegi.   

Belki, ýene alçy gopar aşygym,   
Egsilen göwnümem doldurar hyjuw.   
Egmerin hiç egilmejek başymy,   
Könelmejek tenha arzuwymdyr bu.   

Bilýän, ýogsa ykbal sähel salymda,   
Ilki saña, soñam özgä näz eder.   
Şol sebäpli durmuş oýna meñzeýär,   
Emma ony oýnap bolmaz täzeden.   

Bu oýna meñzeşden gözüm dokunmaz,   
Äleme aşyk men, baş egýän güle.   
Ahmal, ejir çekmen töhmet okundan,   
Bagtym irde-giçde çökmese küle.   

Gör, näçe ýyl horluk bary çekildi.   
Töhmetlerem berdi bizar-peteñi.   
...Maña kän zat wada berýän şekilli,   
Galgap gitdi, al şapagyñ etegi.  

▶ OJAK BAŞYNDAKY OÝLAR     

Käbir arzuwlarmyñ paşmany üçin, 
Göwnümde hiç kime saklamok kine.  
Joşgunly ýüregme rahatlyk hemem   
Ertirime ynam atypdyr şine.   

Açgöz hyjuwy hem wagşy islegi,   
Ugratdym, gardaşlar, gümüñ teýne men.   
Hoşal men durmuşdan, ynjalyk bilen,   
Nesip etse, halal çörek çeýneme.   

Ýogsam öñler il içinde gezemde,   
Durmuş meni bijaý ýowuz darady.   
Ýüregimde yza galanam bolsa,   
Ökünjim ýok geçen günler barada.   

Men ozallar şagalañy söýerdim,   
Boldum indi ynjalygyñ sermesi.   
Melul edýär, ynha, şirin saz ýaly,   
Ojakda gaýnaýan gazanyñ sesi.   

Kän oýlanýan, mal-garamyz barada,   
Hojalykçy boldum, biçak özgerdim.   
Öz köýnegim ýaly özüme ýakyn,   
Öz aladam, öz şatlygym, öz derdim.  

▶ GUTARYLMADYK GOŞGULARYM     

Ine, bu goşgymda ejem pahyr bar,   
Bu goşguda bolsa, galam gaşly gyz.   
Elim degen çagy elime alýan,   
Şol hem bular bilen salamlaşdygym.   

Bu ýerde şapagyñ altyn şöhlesi   
Ýowşan ysly ýaýla düşýär endigan.   
Bärde bolsa bir gul ~ azatlyk küýsän,   
Porsy ýerzeminde otyr bendiwan.   

Ony erkinlige çykarmalydym,   
Ýerzemini sowuk, çygly hem zeýli.   
Emma maña päsgel berdi hemişe   
Has ajaýyp zatlar döretmek meýli.   

Wah, ejeler ýagdaýyña düşünýär,   
Senem düşünjek bol, galam gaşly gyz.   
Meni örteýän zat, bu goşgularyñ   
Bir maýyp görgülä çalymdaşlygy.      

▶DOSTLUKDAN BÄHBIT GÖZLEMÄÑ!     

Dostlar bähbit gözläp, gitdi tirkeşip,   
Sag gitsin-de, aman bolsun, goý, olar.   
Barybir, günlerim garañkyramaz,   
Gijelerim altyn şöhlä boýalar.   

Hergiz gynanamok,  meniñ adymdan,   
Öz peýdasy üçin geplänlerine.   
Men gaýta: "Hormatdan nyşandyr" diýýän,    Naharyma zäher sepmänlerine.   

Bähbit bolsun, dostlar gitdi terk edip,   
Sähel zat üstünde bolduk agzala.   
Her kim her zatlara deñeselerem,   
Durmuş diýlen meñzeş eken wokzala.   

Aýlygynam telim sanap alardy,   
Olar biçak zordy hasap-hesibe.   
Gel, gowusy goýaýyn bu gürrüñi,   
Adam gider, çeken bolsa nesibe.   

Ýok, olar ýalñyşjak adamlar däldi,   
Hökman ýedi ölçäp, bir kesendirler.   
Belki, çyn bahamy añlamak üçin   
Şunça ýyl bialaç tirkeşendirler.   

Dostlar gitdi, bulaşypdyr hasaby,   
Emma dünýäm altyn şöhlä boýalar.   
Tabagyma zäher sepmäni üçin,   
Sag gitsin-de, aman bolsun, goý, olar.

▶ EŞEGE OT BERIÑ!     

Garrapdyr arkasy ýagyr bolupdyr,   
Mejaly ýok ýaly aññyrmaga-da.   
Janawaryñ taby agyr bolupdyr,   
Gidip bilenok  añyrraga-da.   

Dogry, eşet at däl, owadan kişñäp,    
Jylawyny çeýnäp, toprak peşemez.   
Emma göz öñümde, kiçiräjikkäk,   
Gaty kän ot ýüklärdik biz eşege.   

Indi birje gysym ot beriñ oña,   
Garny dagy meñzäp barýar hepbige. 
"Peýdasy ýok" diýip, harlamañ ony,   
Başdan sowmañ, bolar-bolmaz gep bile.   

Utanman diýýäñiz "Bize-hä şonuñ,   
asyl ugruna-da garamzok" diýip.   
Eşegem Allanyñ döreden zady,   
Mojuk gep tapýañyz haram zat diýip.   

Atlaryñ et üçin soýulýan döwri,   
Bu eşegi "çüw" diýip kän çapdyg-a. 
Gysganmañ ahyry bir gysym oty,   
Janawaryñ garny meñzeş gapjyga.  

▶ KÜÝKI OGLAN     

Küýkem bolsa, mydam ýalñyz başyny,   
Mümkin boldugyça dik tutup gezdi.   
Çagaka kän gülüpdiler üstünden,   
Içýakgyç gülküden ini bez-bezdi.   

Soñ kän gyzlar ondan ýüzüni sowdy,   
Ýeñlesleri nakys gülüp, gaş kakdy.   
Oglanyñ maksady söýgüsi bilen   
Görülmedim menzillere aşmakdy.   

Düşnüksiz üm bilen, yşarat bilen,   
Ýadyna saldylar küýküligini.   
Şol sebäpli oglan ýuwdandyr telim   
Şor gözýaşa garyp tüýküligini.   

Synasynyñ az-kem ýetmezi üçin,   
Gaharjañ hem dymma bolýar küýküler.   
Eger kimdir biri gyýa seretse,   
Paýyş söger ýa ýüzüne tüýkürer.   

Gyzlar, şol oglany, kalbyna garañ,   
Şonda söýmek üçin bolmaz päsgel-de.   
Arman çekýär söýgüsine şäriksiz,   
Agyr düşýär duýgularna bäs gelme.   

Emma kalby ýagty, niýeti düzüw,   
Duýgulary çeşme ýaly kireñsiz.   
Bagty çüwer ony söýen gözeliñ,   
Çüwmez diýip, pikir etmäñ birem siz.    

▶ ÖTENLERE HORMAT     

Bahar bu ýerdenem sowlup geçmedi,   
Garlawaçdyr gazlar bilen deñ geldi.   
Täze begres berip, serpaýlady ol,   
Sazakdyr sözenleñ sümme jeññelni.   

Şowhun-şagalañy artyp serçeleñ,   
Bu ýerleriñ oty-çöpem terlendi.   
Sedasyz tümmekler duýmady emma,   
Özlerine niçik bagtyñ berlenni.   

Ýöne dünýä giñäp, tukatlyk sowlup,   
Uçmaha çalymdaş boldy bu döwür.   
Sakgalyn mykrazlap, güneşläp otyr,   
Birçak bize ýagy bolan müjewür.   

Öñler kän gelerdik, geñ zat görmäge,   
Ol pahyram taýak zyñyp sögerdi.   
Soñ biz-ä ulaldyk, olam garrady,   
Hüjräñ daşynda-da ýandak gögerdi.   

Geñ zat ýoklugyna düşündik kem-kem,   
Göre-göre ykballara berlenni.   
Indi synlap durun, ýaş aýlap göze,   
Çagalykda gözüm ganan ýerlemmi.   

Bu işige ýene mañlaý direlip,   
Aýat bilen, töwir bilen giriler.   
Goý, köne tümmekler rahat ýatsynlar   
Hemem aman-esen gezsin diriler!    

▶ RAZY     

Durmuş maña sögünmegi öwretdi,   
Belki, söýgi sözlerinen öwreder.   
Emma, men razy ~ ýigrenmek hemem   
Söýmek üçin gurbat barka göwrede.   

Razy ~ bereketli baglary gördüm,   
Baharda ~ gül-pürçük, gyş ~ ýalañaçdy.   
Razy ~ olaryñ bişen miwesi   
Kämahal meniñem öñüme gaçdy.   

Razy ~ şunça ýyl guwanyp gezdim,   
Sährañ tamdyr ýaly burugsaşyna.   
Razy ~ dünýäde hatda ajalam,   
Garaşdy Allanyñ rugsadyna.  

Razy ~ kän zat ýitirmedim durmuşda,   
Sebäbi kän zadam tapmandym heniz.   
Razy ~ gursagma çenelse-de tyg   
Ýagşy perişdeler gorady meni.   

Durmuş maña sögünmegi öwretdi,   
Şoldur söýgi sözlerinem öwreden.   
Müñ keren razy ~ ýigrenmek hemem   
Söýmek üçin güýç bar heniz göwrede.      

▶ ÇAGALARY ZOR GÖRDÜM     

Enesi-atasy käýese-de kän,   
Çaga-çaga bolar, diýen etmezek.   
Köçe durmuşynyñ däbine görä,   
Dawalaşsa, çykýar olar ýekme-ýek.   

Çagalaryñ şol ajaýyp kanuny,   
Garşy bolýar ýykylany depmäge.   
Birem şugulçylyk ~ ýigrenilýän zat,   
Şeýle diýip öwredýändir mekdebem.   

Çagalar öz kanunyna tabyndyr,   
Dawalylar uruşdan soñ ýaraşýar.   
Görýän welin, ulular-a beýle däl,   
Käbirleri entäriñe garaşýar.      

▶ SÄHRANY KÜÝSEDIM     

Sährany küýsedim, ýüregim gysdy,   
Şonsuz dar gördüm men köñül mülkümi.   
Sährañ ýandaklaram gözüme yssy,   
Söýýän ony bir ajaýyp gül kimin.   

Öten-geçenleri görjegim hakdy,   
Çyksam Garamyklyñ alañlaryna.   
Depelere çykyp, ýokardan bakdym,   
Özgäniñ gybatdyr, ýalanlaryna.   

Ökünemok bu ýollara gaýdanma,   
Bir ýerde kän oturybam iripdim.   
Ýene-de bir sebäp, bäri gaýdanma,   
Agşam şu meýdanlar düýşe giripdir.   

Ýaz yşkyñ erkini alyp elinden,   
Ot örüpdir ýapylaryñ gerşine.   
Göwnüm göterildi, sazak-selinleñ   
Maña tagzym edip, salam berşine.   

Bu ýyl biçak bol bolupdyr selmeler,   
Süýgeşik gök şire siñýär köwşüme.   
Sähranyñ yşkynda boldum telbe men,   
Belki, duýgym aýdym bilen böwsüler.  

▶ ÝAZGYT             

"Gödeklere şatlyk bolupdyr hemra"                                   
S.Ýesenin.     

Gamly günler boldy,  şat günler boldy,   
Emma hiç bolmady göwün diýjegim.   
Şol sebäpli şu gün diýdim içimden:   
"Eý, ykbal, sen näme karam bijemiñ?"   

Asla, bagt diýlen zat, meniñ bilşimçe,   
Berilýär bagtyna begenmeýäne.   
Maña öñde-soñda kän kesek degdi,   
Ýeri, ýene biri degende näme?   

Dünýä bakmandym men tamakin bolup,   
Çünki çekinmändim muşakgatyndan.   
Söýýänim üçin däl, begensin diýip,   
Söýgä mätäçleri gujakladym men.   

Paýhas zerur eken (bildim men şuny).   
Kejir ykbal bilen darkaş gurjaga.   
Wah, öñ dünýä şowhun-şatlygy bilen   
Meñzeýärdi bir durşuna durjaga.   

Emma dünýä bir durkuna durmady,   
Yz-yzyna kän çalyşdy pasyllar.   
Indi giç,  barybir,  gark bolup ölmen,   
Ýazgytda bar bolsa, dardan asylma.   

Golsuz arza däldir ýazgyt diýilýän,   
Goý, bagty ýar bolsun begenmeýäne.   
Ine, maña welin, kän kesek degdi,   
Ýeri, ýene biri degende näme?  

▶ MEN   

Serhoşlukda gezip, gyşyñ möwsümi,   
Baharda başymy sämetmedim men.   
Hesret tygy paralanda göwsümi,   
Betbagt başymy näletledim men.   

Yşkyñ bazaryndan daşardadym men,  
Şeýdip, aý-ýyllaryñ deñinden geçdim.   
Sadany söýmegi başarmadym men,   
A ýeñles söýgini çekmedi keşdim.   

Men, köñli hyjuwdan doly kartbaz,   
Töwekgel oýnadym, soñun saýmadym.   
Ýeñles duýgularmyñ jylawyn dartman,   
Gijelermi meýlislere paýladym.   

Men çagakam öýkelekdim, kejirdim,   
(Hyýal sere ýatlamany äkelýär).   
Ýigitligim gülki bilen geçirdim,   
Ýadyma düşende aglasym gelýär.   

Onsoñ, hesret paralanda göwsümi,   
Öz ýeñles kellämi näletledim men.    
...Näme etdim, men bu gysga ömürde,   
Bu gysga ömürde nämetmedim men?!