Gündelik: Ýazyjy ýalan sözlese...

ÝAZYJY ÝALAN SÖZLESE...

Şeýle bir ýagdaýlar bolýar. Kimdir birine eliñden gelenini edýäñ. Baryñy-ýoguñy orta goýýañ. Ony goldamak üçin iñ gowy bähbitleriñden geçýäñ, salama sataşmajak adamlaryña ýüz tutýañ, kakmajak gapylaryñy kakýañ. Emma bolanok. Näme etseñem, näçe janyksañam bolanok. Hemme zat, tutuş dünýä seniñ garşyña ör-boýuna galýar. Deñziñ ortasyna gaýyp düşen saman sypaljygy ýaly hiç zat eliñden gelenok. Ahyrsoñy, owarrama urýañ, näme bolsa şo bolsun edýäñ. Säginýäñ. Şeýdibem ýerden galdyrjak bolup çyr-çytyr bolan adamyñ gözünde dünýäniñ iñ ýalançy adamy bolup galyberýäñ. Beýdeniñden, beýle bolup galanyñdan, onda şeýle pikir döredip-onuñ gözünde şeýlekin dereje peselip başgalara-da ýalñyş tanalanyñdan-a, ilkibaşda oña goldaw goluny uzatmanyñ gowy boljak ekendigini oýlaýañ. Ýöne iş işden geçensoñ, giç-dä... Goldaw goluny uzatdygyñça özüñem betbagtlyga iterýäñ, ony-da.
Hawa, käýerde, käwagt, kä adama etjek ýagşylygyñ dünýäde oña edip boljak iñ ýowuz ýamanlyk bolubam bilýän eken. Kä kişi el uzadan adamyñ durky bilen ýalana, galplyga bürenip gelse şeýle bolýandygyny aýdýar. Bilemok, belkäm şeýledir, belkäm däldir... Ýöne bir zady-ha anyk bilýän: Hiç haçan "sen sag, men salamat" edip her kim öz ýoluna gidende, hiç kim ynjamaz ýaly özgeleri-de içgin tanamajak bolmaly, özüñi-de içgin tanatmaga ýol bermeli däl. Ýogsa, käbiri seniñ bar bähbidiñi, at-abraýyñy orta goýup eden ýagşylyklaryñy, şol sanda özüni saña ýalan tanadanyny hasaba alman, oturan-turan ýerinde adyñy garalamaga dyrjaşýan eken.
Şeýle ýagdaýlary gördügem, eşitdigem, başdanam geçirdik. Gürrüñ bu hakda däl. Ahyrky aýtmak isleýän pikirimi umumy akaba syrykdyrmakçy bolýanam bolsam, aşakda aýdyp berjek zadym başga.

* * *

Her döwrüñ bir pişesi. Biziñ çagalygymyz kitap bilen geçdi. Indiki çagalaryñ telefon elinden düşenok. Çagalykda ilkinji okan eserlerimiñ käbirini häzirem atlandyryp biljek: "Mýunhauzeniñ başdan geçirenleri", Kaýum Tañrygulyýew "Padymanyñ ýodasy", Ata Gowşudow "Dordepel", "Gandym aganyñ maşgalasy", Berdi Kerbabaýew "Yhlasa-myrat", "Japbaklar", Lew Tolstoý "Kawkaz ýesiri", Naryman Jumaýew "Syrly gala", Çary Aşyrow "Ganly saka"...
Meñ şonda beýle kitaplary ýazýan nähili adamlarka diýip oýlaýanym ýadyma düşýär. Olary dünýäniñ iñ arassa, iñ dogruçyl... pygambersypat adamlar hökmünde göz öñüne getirerdim, şeýle adamlary görmegi arzuwlardym.
Ýyllar ýyllaryñ yzyny kowalap geçdi gitdi.
Ykbal dartyp, şol birmahalky göz öñümde janlandyran "pygambersypat" adamlarymyñ köpüsini ýakyndan tanamak, gatnaşmak miýesser etdi. Gynansak-da, durmuşda hemme adamyñ deñ bolmaýşy ýaly, ýazyjy-şahyrlaryñ dünýäsinde-de hemmesi gyradeñ gowy bolmaýan eken: içinde hakykatdanam pygambersypat bahasyna mynasyp - eteginde namaz okabermelisi-de bar, ýüzüni ýeke gezek görmän, tanaman, diñe eserini okap gezibermeli eken diýdirýäni-de bar.
Gazet redaksiýalarynyñ birinde ýolbaşçy wezipede işleýän ýaş şahyrlaryñ biri bir gezek "Kakam iñ hapa, iñ biderek, iñ ýalançy... adamlaryñ döredijilik we sungat işgärleriniñ arasynda bolýandygyny aýdypdy, men metbugata gelip munuñ añryýany bilen dogrudygyna göz ýetirdim" diýipdi.
Bu gürrüñleriñ barsy bir ýana. Kimiñ nähilidigine, kimdigine garamazdan, eýýäm giñ okyjylar köpçüligine tanyş bolansoñ hem-de köp soralyp durlansoñ, okyjysy-da az bolmaýar diýen pikir bilen esasan ýaşuly ýazyjy-şahyrlarymyzyñ eserlerini kitapçy saýtynda yzygiderli berip gelýäris. Olaryñ arasynda ýazýan söýgi hakdaku hekaýalary-nowellalary idegli, esasanam eserleri gyz-gelinler tarapyndan köp soralýan ýaşuly ýazyjymyzyñ birine saý-sebäp bilen şu ýylyñ başynda bir doglan gün üýşmeleñinde sataşyp, geçen maý aýynda-da öz doglan gününi gutlap, eger kompýutere geçirilen görnüşi bar bolsa hekaýalaryny sahypamyzda gaýtadan hak eýesine-okyjysyna ýetirer ýaly ýardam etmegi haýyş etdim. Elbetde, göwnaçyk we şadyýan gylykly, esentanyş ýaly ilkinji gören adamy bilen derrew-gepi sözi alşyp gidýän ýazyjymyz bu teklibimi uly höwes bilen kabul etdi we eserlerini iş wagty iş ýerine gelip, alyp biljekdigimi aýtdy. Ondan bäri bir aýa golaý wagt geçdi. Öññin gündelik iş hysyrdylarynyñ arasynda wagt tapyp onuñ ýanyna baryp gaýtmak üçin til kakdym. Almady. "Aý, iş-güýç bilen başagaý bolup gören däldir" diýip pikir etdim. Düýn birküç sagatlyk sypyndym-da, ýene til kakdym, üç-dört sapar jañ aýlasamam almady. Bäş minut çemesi wagt geçensoñ özi aýlady. Men oña eger mümkin bolsa sagat 11-12 töweregi barjakdygymy aýtdym. Begendi, hemişeki degişgenligini etdi, "hany, synanşyp gör, ýerimde tapyljak bolaryn" diýdi.
Sagadyñ dili 11:00-y tegeläp 12-den 15 minut gädende, G.Kulyýew köçesiniñ ugrundaky Metbugat merkeziniñ soñky salnan täze binasyna bardym. Gynansak-da, 5-6 gezek jañ etsemem, ol elini almady. Girelgede duran esgeriñem onuñ iş otagyna jañ etmesi peýda bermedi. "Ýañy jañlaşdym, baryp göräýin-le" diýip, gapydan geçdim.
Baryp görsem, iş otagy açyk dur, ýöne özi ýok. Gapdalky kabinetde oturan gyzlardan sorasamam, "ýañam şu taýda aýlanyp ýördi, ýokmy ýerinde?" diýip jogap berdiler. Telim gezek jañ etsemem almady. Ýene bir salymdan özi jañ edip, bir ýerik çykandygyny, kompýuterlere fleşka sokmaz ýaly edilendigini, şoñ üçin özi bolaýanda-da eli boş gaýtmaly boljakdygymy aýdyp, sözünde tapylyp bilmändigi üçin öýleden soñ meniñ iş ýerime gelip hut özüniñ eserlerini berip gitjekdigine söz berdi.
Ullakan adamyñ, ýaşuly ýazyjynyñ sypjyklap, ynanyp bolmajak bahanalary sugşuryp durşuna geñ galsamam, syr bildirmedim. "Öýleden soñ gels-ä geler, gelmese-de şuñ hekaýasam gerek däl, zadam" diýip, ýöräp ugradymam welin, öñümden redaksiýada işleýän birküç sany tanyş gyz-gelin çykdy, olaryñ hemmesi-de kimiñ ýanyna nämüçin gelendigimi bilip, "aý, pylanymy, ol hemişe şeýl-ä, ýüpüne odun goýarlygy ýokdur..." diýip gülüşdiler, yzyndanam "sen nämüçin olar ýalylañ yzyndan kowalap-kösenip ýörsüñ, goý, özi seni gözlesin, özi haýyş edip eserlerini goýdursyn" diýdiler.
Öýleden soñam ýazyjymyzdan habar-hatyr bolmady. Biri barada gutarnykly netijä gelmegiñ heran-haçan ýalñyşdyryp biljegini gowy bilemsoñ, giçlik öýe barandan soñ hernäçe aýlasym gelmese-de, iñ soñky gezek janymy barlap görmegi makul bildim. Ýene aýladym, ýene almady. Durup bilmedim. "Sag bol, agam. Tañryýalkasyn. Hökmançylygy ýok" diýip sms ýazdym. Şobada okaldy. Ýöne jogap bolmady. Diýmek, mesele ýazyjyñ özünde eken. Beýdenden, ilkibaşdan ýok diýäýmeli. Çagasy bilen deñ-duşam bolsam, ýalan sözläp birini jokrama yssyda entedip ýörmek ullakan adama muwapyk hereket däl.
Her hili ýagdaý bolup biler. Belkäm, gyssagly işi çykandyr. Ýöne iñ bolmanda jañyñy alyp, ýa jañ edip, şeýleräk bolandygyny aýdaýjak ýaly. Häzirki ýaşlaryñ köpüsinden bular ýaly hereketler garaşylmaýan zat däl, ýöne ýaşulylar beýtse geñ görülýär. Ýaşuly nesliñ her hili ýagdaý ýüze çykanda-da sözünde durýanlygy hakda soñ bir ýazgymda durup geçmekçi.
Men bu ýakymsyzlygy ýazjagam däldim, ýöne içime-de sygdyryp bilmedim. Tanalýan ýazyjymyzyñ düýnki bolgusyz sypjyklygynyñ döreden psihiki lapykeçligi gaty agyr degdi, hiç aýñalybilmedim. Ahyrynam şulary ýazyp, özümi özüm köşeşdirdim.
Hormat goýýan adamyñ ähli sylag-hormatyñy püçege çykaryp taşlasa, gaharyña başgarak zatlaram ýazasyñ gelýär. Ýöne beýtmek bize gelişjek däl.
Şeýle oý-hyýallar bilen soñky nokadymy goýjak bolup durkam, polisiýanyñ otstawkadaky podpolkownigi, şahyr Geldimyrat Seýidow jañlaşyp, özüniñ soñky ýazan goşgularyny gowşuryp gitdi. Pespäl, uçursyz gowy adam. "Bir geçiden ak owlak hem dogar, gara-da..." diýleni. Ýazyjy-şahyr diýeniñ şular ýaly bolaýsa.
Bir zada beter gynanýan: birmahal elimizden düşürmän okan kitaplarymyzyñ awtorlaryny bir görüp bolmazmyka diýip arzuw eden adamlarymyzyñ käbiriniñ bir apbasylyk gymmatynyñ ýokdugyna...