Duralga ýetip barýarka öldi. Ýöne munuň üçin säginmäge wagty ýokdy, sebäbi, awtobus eýýäm duralgada, sürüji diňe ylgaşlap gelýänler üçin säginýär. Hyýrsyz nazarlaryň, arzan atyr yslarynyň, wampirler ýaly yranjyraşyp duran ynsan bedenleriniň arasyna sümülip, rahadyrak bir ýerde durup bilen wagty özüni öňkülerden has ýeňil duýýanyny, ýa-da özüniň barlygyna ähmiýet bermeýänligini aňşyrardy. Gabadyndaky oturgyçda oturan, ýöne oturgyja has uly gelýän göwresi ep-esli daşa çykyp duran gelneje oňa "aňyrrak dur" diýýän närazy nazary bilen bakanda, öňküleri ýaly ýitip gitmek islegi döremedi, hatda hiç hili täsir döremedi. Asudalyk bilen, "menem saňa süýkenmäge höwesli däl, ýöne görýäň-ä dyklyşyk, süýşmäge ýer ýok" - kibtini gysdy. Gelneje örän tanyş görünýä... Binaň ýeňsesinde bukuja ýerdäki zibil gutydan baklaşkalary çykaryp duran özüme meňzeş biri, girelgeden girizmezlik üçin çekilen zynjyryň o başyndaky köne oturgyçda çilim çekip oturan garawul ýaşuly, ýasama mähirli şelaýyn tämizlikçi gelin... hemmesi gaty tanyş göründi. Hatda başlygam. Başlygyň bu gezekki iňirdileri o diýen täsirli däl. Bu igençler göýä ýyllar öň eşdilen igenjiň ýatlamasy ýaly, çalaja täsir edýär. Başlygam muny duýdy. Ýüzüme seredip biraz dymandan soň, geldiňmi - diýdi. - Geläýdim öýdýän.
2. Biparhlyk adamlaň janyny sorýar - Şoň üçinem olar hem-ä diri, hemem öli.
Indi sözler hakda:
1. Ara alyp maslahatlaşmak hökmünde: "wampiri "- sorgan diýip alsaň, ýagny "sor"-sorýan, sorujy sözleriniň gysgaldylan görnüşi, "ganam" gan bolýar - nähili bolarka? "Gansor" diýip alsaň-a, "ganhor" diýen söz bilen bulaşjak. Elbetde "ganhor" sözem "wampir" manysyny aňlatmak üçin bolýar. Sebäbi haýsydyr bir asyl sözüň yzyna "hor" goşulmasynyň goşulmagy, şol söz bilen aňladylýan jandaryň şol zada "horandygyny" aňladýar. Mysal üçin: ylaýhor - Görogly eposynda adam iýijini aňladýar ýa-da Magtymgulyň goşgularynda merdumhor - adam iýýän sözi, edil şoň ýaly, "adamhor", "buzahor — arakhor, çakyr içýän, şerap içýän", gamhor, hunhor, süýthor we ş.m.
2. Baklažka sözüni "düpbe" diýip alsaňam gelişmän durmazmyka diýýän.
3. "Ýüzüme seredip biraz dymandan soň, geldiňmi - diýdi." Şu ýerde säwlik gidipdir öýdýän. Bolmalysy: Ýüzüme seredip biraz dymandan soň: -Geldiňmi?-diýdi.
Gowy hekaýa. Gysga-da bolsa, diýesi gelýän zady diýmegiň hötdesinden gelen. Aslynda gysgajyk mazmuna "diýesiň gelýän zady" sygdyrmakda iş bar.
men-ä sorgandan gansory (gansorujy diýen ýaly) kem görmedim. dogry, gansor ganhor meňzeş aýdylýa. ýöne, gaýtam, meňzeş aýdylsa gowy dälmi? iň owadan dilleň biri hasap edilýän pars dilinde antonim sözleriň köpüsi kapiýalaşýalar. ast-üst, uçmah-dowzah... sorgan sözi birinjiden organ sözüne gaty meňzeş. ikinjidenem buýruk berýän ýaly äheňi bar.
düpbe sözüni birinji gezek eşidýän (okaýan :-)). öňler biziň töweregimizde baklažka pykyr (gaty seýregem bolsa "pykgy" diýýänem bady) diýerdiler. näme üçin beýle diýýänlerini bilemok. belki, tutaňda o närseden çykýan ses bilen baglydyr, belki, baklažka sözüniň birinji harpy bilen pykyryň birinji harpynyň aýdylyş meňzeşligindendir. belkem hiçisem däldir.
Elbetde "düpbe" sözi türkmen diliniň akademiki sözlüginde ýok. Ýöne ene dilimiziň käbir ýerli şiwelerinde bu söz "baklažkany" we mytara pisint beýleki suw gaplaryny aňlatmak üçin ulanylýar. Bütewi diliň baýlygy, çeperligi şeýdip emele gelýärmikä diýýän. Mysal üçin, daş asyry, heniz syýa, galam, kagyz ýok. Soň oýlanyp tapylypdyr. Aňy-paýhasy ýiti biri syýany "syýa" diýip, "kagyzy" "kagyz" diýip we ş.m. atlandyrypdyr. Bu sözler-aňlatmalar köpüň göwnünden turupdyr, ýarapdyr, olar ýörgünli bolup galypdyr. Şeýdibem "syýa" syýa bolupdyr, "kagyzam" kagyz... ...diýip çaklaýan :-).
"Düpbe" sözüni bolsa men oýlap tapmadym. Ýokarda aýdyşym ýaly, kän ýerde eşitdim. Şoň üçinem, öňünden gaçýan - "aňy-paýhasy ýiti biri" diýen aňlatma dalaş edemok :-).
Serdar akga, düpbe sözüni bir ýerden eşidip aýdýanyňyzy bilýän. onuň ulanyp ulanylmazlygynda-da dawam ýok. meňki bir, ýöne, bilesigelijilik. köplenç täze söz (halkyň arasynda öz-özünden) dörände ýa bir sözüň manysyny ýoýýalar ýa-da aýdylyşyny üýtgedip ýasaýalar. öňki manysynyň üstüne ýene many ýüklenýän gezeklerem kän (boş, bet, göräýdä, gyzykly däl...). şolaň haýsyka diýip pikir etdim. şoňçüýnem yzyndan pykyr hakdaky pikirimi ýazdym.
häzir ikimiz oturyp, şeýle idealnyý söz tapyp, onam halka "altyn tabakda hödürlesek" ulanylyp gitmejegine akylym çatýa :-)
nähili pikir edýäňiz? : mysal üçin ýaňky ýaly aktiw ulanylýan alynma sözleriň birnäçesiniň türkmençe wariantlary şiwelerde bar diýeliň. ikimizem şol sözleriň türkmençesini ulanmaklaryny isleýäs. hatda biz hem ýazyjy hem režisýor, hem animator... garaz elimizden-dilimizden gelmeýän zat ýok :-) onsoň aşakdakylaryň haýsyny edeňde başarnykly bolarys öýdýäňiz?
1. edebi saýtlarda öz sözlerimizi ulanmak hakda janygyp makalalar ýazsak 2. gysga filmler düşürip, şol ýerde-de gerekli sözleri ulansak 3. toýlarda, sadakalarda, ýaslarda (palatkalarda oturylýara), dost-ýarlar bilen oturanymyzda düşündirsek 4. multifilmler düşürip (ýa-da daşary ýurt multfilmlerini terjime edip) şol sözleri ulansak. 5. heran-haçan, kim bilen gepleşsegem, prinsipe gidip, şol sözleri ulanyp ýörsek 6. mollymçylyga işe girip, okuwçylara düşündirsek 7. içinde ýaňky sözleri ulanyp, gowy-gowy hekaýalar, powestler, romanlar ýazsak 8. kino düşürip (ýa-da daşary ýurt kinolaryny terjime edip) şol sözleri ulansak 9. gülküli gysga filmleri düşürsek 10. okuw kitaplaryna girizsek 11. seminarlar geçirsek 12. meşhur kişiler bilen wideosöhbetdeşlik geçirip, hem özümiz sözüň arasynda ulansak hem, "mukamlar sazlaşandaky ýaly", ýaňky meşhur kişiden söz sözleriň manysyny sorasak.
0
