Ýañramasana! / satiriki hekaýa

ÝAÑRAMASANA!

Ol 1915-nji ýylda dünýä indi. Ony öýde aglatmadylar. Çaga aglaberjek boldugy ejesi barmagyny çommaldyp:
- Häýt bedasyl, gap sesiñi! - diýip haýbat atýardy.
Gülmek hem gadagandy, aglamagam gadagandy, kakasy:
- Ýuwaş boluñ! - diýip buýurýardy.
Öýlerine myhman gelende-de:
- Ýuwaşja otur, galmagal etme - diýip, ony geplemez ýaly edýärdiler.
Ejesi öýde ýeke galanda oña:
- Wah, geplemesene, ýüregime-bagryma düşdüñ. Bir salym bir ynjalykly oturaýyn-la - diýýärdi.
Tä ýedi ýaşaýança şu hili gürrüñ dowam etdi.
Mekdebe gitdi. Sapak wagty bir söz aýtdygy:
- Gepleme diýilýär saña! - diýip, mugallym gygyrýardy.
Klas tagtasyna çagyryp:
- Soralýan zada jogap ber. Kän ýañrama - diýip, öñünden duýdurýardylar.
Şeýdip on iki ýaşady.
Orta mekdebe gitdi. Çala agzyny açdygy:
- O senden soralanok - diýdiler.
Direktor oña: "Söz kümüş, dymmagam - altyn" nakylyny ýatlatdy.
Türk dili mugallymy:
- Iki sapar diñläp, bir gezegem jogap ber. Adamyñ iki gulagy, birem agzy bardyr - diýdi.
- Ýuwaş!
- Gap sesiñi!
- Ýañrap oturmasana?
Tä on bäş ýaşaýança şu hili dowm etdi.

◆ ◆ ◆

Liseýe gatnap başlady. Bu ýerde-de onuñ ilki eşiden gürrüñi:
- Ýañrandan dyman gowy! - diýen gürrüñ boldy.
- Kän gepleme?
- Dymyp otur!
- Bes ediñ gürrüñiñizi!
On dokuz ýaşaýança şeýle boldy.

◆ ◆ ◆

Uniwersitete girdi. Öýde oña:
- Uly adamlar gepleýärkä, kiçiler diñlemelidir - diýip, pent berdiler.
Ejesi:
- Söz ~ ulyñky, suw ~ kiçiñki! - diýip öwretdi.
Professor bir sapar:
- Diliñi dişläp gezgin! - diýdi.
Şeýdip ýigrimi üç ýaşady.
Goşun gullugyna gitdi. Bölümiñ komandiri:
- Gepleme, eşşek ogly! - diýip buýruk berdi.
Seržant:
- Bes et samahyllyñy! - diýdi.
Kapitan:
- Tükediñ gürrüñiñizi - diýdi.

◆ ◆ ◆

Polisiýa çagyrdylar. Polisiýa gullukçysy gahar bilen:
- Kim senden zat soraýar! - diýdi.
Komissar bolsa:
- Diliñi damagyña goýbererin - diýdi.

◆ ◆ ◆

Işe girdi. Ýanyndaky ýoldaşlary barmaklaryny dodaklaryna ýetirip:
- Ýuwaş-ş! - diýdiler.
- Jan dogan, diliñi saklaweri! Bir belañ üstünden barýañ.
Sem bol!
Başlyklar hem:
- Gören ýere burnuñy sokup ýörme! - diýdiler.
- O seniñ işiñ däl!
- Seniñ ne işiñ?
- Ugruñajyk gez, bolmasa-da...

◆ ◆ ◆

Öýlendi. Aýaly:
- Başyña döneýin, sen gatyşma - diýdi.
Çagalary dünýä indi, ulaldylar.
- Kaka, bu zatlara seniñ akylyñ çatmaz. Goşulma-da, arkaýyn oturyber! - diýdiler.

◆ ◆ ◆

Bi adam ~ belli bir derejede men, belli bir derejede ~ siz, belli bir derejede-de biziñ hemmämiz.
Öñ zamanlarda aýallar ärleriniñ dilini lal açdyrmak üçin nahara garamandalak atar ekenler. Bize-de, görýän welin, şony beren bolmalylar, hany, serediñ, diliñiz ýerindemi? Dilimizi ýuwdan bolmaly biz. Agzymyz bar-da, dilimiz ýok.

◆ ◆ ◆

Indi şol ~ hem maña meñzeş, hem size meñzeş adam söz azatlygynyñ berilmegini talap edýär. Onuñ gepläsi, aýdasy gelýär.
Emma oña:
- Gepleme! - diýýärler.
Meniñ bolsa oña:
- Aýt! Içiñi dök! Bol, aýdyber! - diýesim gelýär. - Ýöne näme aýtjak? Nädip aýtjak? Hany, seniñ diliñ hany ahyryn?..

Terjime eden: Kemal YKLYMOW.

Eziz NESIN,
türk ýazyjysy.