Antik Ysraýylda söweş gurallary

ANTIK YSRAÝYLDA SÖWEŞ GURALLARY

• Alternatiw ýaraglar

Has gowy zat bolmanda beýleki birnäçe närse ýarag deregine ulanylýardy. Şamgaryñ 600 palestinalyny öküzi saýgylaýan çybyk bilen urup öldürendigi aýdylýar (Häkimler 3:31).
Palestinalylar depäniñ üstünde görnen badyna, belki-de, öküzleri bilen ýer sürüp ýördiler. Öküzi ýer sürdürmek üçin ujy ýiti, käte metal uçly 2-3 metrlik (8-10 fit) daýhan çybygy bolupdyr.
Çybygyñ beýleki ujy azala ýelmeşen kesekleri çykarmak ücin gazyjy bilen şekillendirilipdir. Şamgaryñ gahrymançylykly ukyp-başarnygy, pes ýaraglar bilen ýeñiş gazanmagy "Sudýalar" kitabyndaky aýdylanlara gabat gelýär.
"Sudýalaryñ" 4-5-nji bölümlerinde Siseranyñ öldürilmekden ýa-da ele düşmekden gaça durmak üçin jeñ meýdanyndan nähili gaçandygyny görýäris. "Žaeliñ çadyryna geldi we howpsuzlygy teklip edýän ýalydy. Emma ýadawlykdan ýaña uklanda, bir çekiç bilen çadyrynyñ gazygyny aldy we gazygy ybadathanasyndan geçirdi. (Häkimler 4:21, 5:26). Onuñ ulanan çekiji megerem daşdan ýasalan we gazyk tagtadan bolmaly.

• Gideonyñ duýdansyz hüjümi

Gideon midýanlylar bilen uruşmaga borçly bolup galdy (Häkimler 7).
Aýallary, çagalary, sygyrlary, düýeleri, çadyrlary bolan uly lagerleri bolupdyr, bulam duýdansyz hüjüm bilen añsatja howsala düşýändikleriniñ iñ uly gowşaklyklardygyny añladýardy.
Gideonyñ ulanmagy makul bilen strategiýasy-da şudy, bulam nämüçin şular ýaly 300 adamlyk kiçi güýç ulanandygyny düşündirýär.
Güýç näçe kiçi bolsa, duýdansyz edilýän hüjümlerde anyklanma howpy şonça az bolupdyr. Gideon birliklerini üç topara bölüpdir we midýanly lageriñ üç tarapynyñ hersine bir topary ýerleşdirdi.
Iñ problemaly gündogar ýakany açyk goýdy, şeýdibem ölmän galanlar gaçsa, kyn döwri başdan geçirmelidi.

Gideon midýanlylaryñ hemmesi uklaýança garaşdy, garañkylyga we gijeki şertlere öwrenişmedik täze nobatçylar gelýänçä garaşdy.
Garaşylmadyk hüjümde koordinasiýa hökmany gerek bolansoñ, hiç kimiñ ýalñyş hereket etmezligini gazanmak üçin hüjüme başlamagy özi komanda bermelidi. Onuñ yşaratyndan soñ hemmeler golçasyny döwdi, surnaýyny çaldy we gygyrdy.
Goh midýanlylary howsala düşürdi, olar çadyrlaryndan çykyp daşaryk seredilende çadyrlary ýakmak üçin añsatja ulanylýan we howsalany artdyrýan otly kesewileri gördüler.
Uly duşman güýji tarapyndan gabalandyryn öýdüp gorkan midýanlylar aljyraññylyk bilen biri-birlerini gylyçlap gaçmaga başladylar. Duýdansyz hüjüm maksadyna ýetipdi. Gideon söweşi añsatlyk bilen gazandy.
Bir aýal Abimelege garşy öwrenişilmedik ýene bir ýarag ulanypdyr (Häkimler 9:50-54). Ol Thebeze hüjüm edende adamlaryñ barsy şäheriñ diñine gaçdylar.
Diñde howpsuz ýerde duran aýal Abimelek girelgä golaýlaşýança garaşdy, soñra ýokardan degirmen daşyny zyñyp, kellesinden agyr ýaralady.
Degirmen daşynyñ ortaça 5-8 sm (2-3 inç) galyñlykda we 50 sm (18 inç) ululykda bolupdyr.

• Samsonyñ ýaraglary

Samson ortadoks ýaraglary ulanmady. Arlap duran ýolbars bilen pete-pet gelende-de onuñ ýanynda ýaragy bolmandyr. Ol ýalañaç ellerini we gara güýjüni ulanyp, ýolbarsy hamana ýuwaja geçiden enaýy görmän bölek-bölek etdi (Häkimler 14:6).
Başga bir wakada palestinalylaryñ eline berilendigi üçin ýaragy ýokdy. Ol bir eşegiñ täze çekge süñküni aldy (täze süñk köne, guran çekge süñkünden has agyr we öl bolmaly) we şoñ bilen müñ palestinalyny öldürdi we ony bir kulüp ýaly ulandy (Häkimler 15:15).

Başga bir sebäp bilen Samson Palestinada bir jelebi görmek üçin Gazä gelipdir. Gijäniñ garañkysy bolandygy üçin palestinalylar şäheriñ gapysyny onuñ ýüzüne ýapypdyrlar (şäheriñ daşyna aýlanan galyñ diwary we diñe bir çykalgasy bar eken).
Gahryman aýrylmaga gidende gapynyñ ýapykdygyny görüpdir. Ol arman-ýadaman gapyny we direglerini özüne çekdi we şäherden gutuldy (Häkimler 16: 1-3).
Şäher gala diwarlary bilen buýsanmakçyka, onuñ bu hereketi ýaşaýşylary üçin ullakan masgaraçylyk bolupdy we bu ýeri wagtlaýynça goragsyz galdyrypdy.
Ahyry Samson ömrüniñ soñunda el-aýaklaryny palestin ybadathanasynyñ sütünlerini agdarmak üçin ulandy we şeýdip özi bilen bile üç müñ palestinalyny öldürdi.

Umut ATASEWEN,
gadymydünýä taryhçysy.

Şenbe, 28.01.2023 ý.