Главная » 2024»Awgust»12 » Türkiýeli alymyň türkmen edebiýaty baradaky kitaby neşir edildi
11:41
Türkiýeli alymyň türkmen edebiýaty baradaky kitaby neşir edildi
TÜRKIÝELI ALYMYÑ TÜRKMEN EDEBIÝATY BARADAKY KITABY NEŞIR EDILDI Golaýda Türkiýäniň paýtagty Ankara şäherinde ýerleşýän «Spicawork» neşirýaty tarapyndan tanymal türk alymy, türkmen edebiýaty boýunça birnäçe ylmy eserleriň awtory, edebiýat ylymlarynyň doktory, dossent Ahmet Gökçimeniň «Çagdaş Türkmen Anlatısı», ýagny «Häzirki zaman türkmen kyssasy» atly ylmy işi 500 nusgada çap edildi. Kitapda 20-nji asyr türkmen edebiýatynyň görnükli wekilleri Nurmyrat Saryhanow, Ata Gowşudow, Berdi Kerbabaýew ýaly halypa ýazyjylarymyzdan başlap, häzirki wagtda berkarar döwletimiziň waspyny edip, ajaýyp eserleri bilen tanalan Türkmenistanyň halk ýazyjylary Osman Ödäýewiň, Nobatguly Rejepowyň, Gowşutgeldi Daňatarowyň hem-de Hydyr we Ylýas Amangeldiýewleriň, şeýle-de Kakamyrat Ataýewiň, Sylapberdi Muhamowyň powestleri we hekaýalary hakynda uly göwrümli makalalar bar. Türkmen edebiýaty boýunça ýazan eserleri bilen daşary ýurtlarda hem giňden tanalýan alym Ahmet Gökçimen bize beren gürrüňinde Gruziýa döwletinde çap edilýän «Oriantal studies» žurnalynyň iýun aýyndaky sanynda «Türkmen kültüründe yedi, yedilemele» («Türkmen medeniýetinde täsin ýedilikler») atly uly makalasynyň, şeýle hem, şu ýylyň dowamynda Türkiýede türkmen şygryýeti we kyssa eserleri baradaky «Ana Çizgileriyle Türkmen Edebiyatı» («Türkmen edebiýatynyň esasy ugurlary») atly ylmy-derňew işiniň kitap bolup çykmagyna garaşýandygyny habar berdi.
85 million ilatly ýurtda bir kitabyň bary ýogy 500 nusgada çap edilmegi gaty geň galdyrdy. Bizde kitabyň tiražy 1000 ýetmese çap edip berjek çaphana tapmak kyn.
Kabul ederlikli ýagdaý. Geñlär ýaly zat ýok. Neşirýatlar hususy. Ýazyjylar neşirýatlar bilen şertnama baglaşyp işleşýär. Bir neşirýat bilen şertnamasy bar ýazyjy başga neşirýatda kitabyny çykardyp bilmeýär (kitabyñ awtorlyk hukugy, köpeltmek hukugy we gaýry işleri ony çap eden neşirýata degişli). Şertnamaly neşirýat kitapdan düşen girdejiniñ belli bir bölegini awtoryñ hasabyna geçirýär. Şonuñ üçin başga neşirýat şertnamaly neşirýatdan birugsat ýazyjynyñ kitabyny hem çap edip bilmeýär. Ýazyjynyñ özüniñem çap edilen kitabyny neşirýatdan bidin ýaýratmaga hukugy ýok. Ýagny, kitap söwdasy Ýewropanyñ bazar kanunlaryna kybap getirilen. Awtorlyk hukuklary doly güýjünde ýöreýär. Biziñkiler ýaly şama-şaýyrdy, alan-aldylyk ýok, ýa bolmasa bir saýt haýsydyr bir romany çap etdi diýip, hiç zadyñ anygyny bilmän (biz beýle adamlara meseläniñ anygyny düşündirmäge borçly hem däl!) ne terjimeçä, ne awtora, ne bu romana awtorlyk hukugy bar neşirýata dahylsyz başga biriniñ muny başga bir saýtda çap etdirjek bolma ýaly samsyklaç hereketleri hem etdirmeýärler.
* * *
Türkiýe hem kitap okyjysy az ýurtlaryñ biri. Şeýle-de, Türkiýede çap edilýän kitaplaryñ her neşiri 3000-5000-den geçmeýär. Alyjysy köpeliberse, soñ 2-nji neşir, 3-nji neşir diýip çykaryberýärler.
Tüweleme guwandyrjy ýagdaý. Kitaby okasym geldi. Nireden tapyp borka, elektron görnüşi barmyka? Meniň pikirimçe ýene-de awtorlaryň sanyny köpeldilse gowy bolardy. Bolmanda awtorlaryň sanyny ýigrimä ýetirmeli. Her awtordan bir hekaýa ýa-da goşgy goýulsa-da bolar. Awtorlar barada maglumat bermek gerek däl. Goý okyjylaryň özleri gyzyklanyp gözlesinler.
Ahmet Gökçimeniñ özi saýta agza. Köp hekaýalary kitapçydan alýar. Umuman gutlanmaly şowly synanyşyk. Birinji synanyşyk bolanlygy üçin şowly tarapyndan kemçilikli tarapy kän. Ýygyndyny düzüji türkmen edebiýatyny içgin bilenok. B.Kerbabaýewiñ, A.Gowşudowyñ, N.Saryhanowyñ eserleri türkmen edebiýatynyñ aýry döwri, N.Rejebowyñ, O.Ödäýewiñ, G.Dañatarowyñ eserleri aýry döwri, S.Muhamowyñ, K.Ataýewiñ eserleri bütinleý aýry döwri. Umumy ýygyndy etmän aýry-aýry üç bölüme bölse, has gowy bolardy, okyjy üçinem hemme zat açyk-aýdyñ bolardy.
* * *
Sana kowalaşyp halys öwrenişipdiris. Ýogsa awtorlaryñ sanyny ýigrimä ýetirmegiñ däl-de, okanyña degýän gowy hekaýalaryñ sanyny ýigrimä ýetirmegiñ pikirini ederdik.
* * *
"Guwandyrjy" hiç zat ýok bärde. Eger çykarylan kitap iñ köp satylan kitaplaryñ sanawyna dagy girip, azyndan dört hepde birinjiligi elden bermän duran bolsa, onda "guwandyryjy" diýip bilerdik. Türk, rus dillerine eseriñi terjime etdirip 500 däl, 500.000 ekzemplýarda hem çykardyp bolar, eger çykdajysyndan gaçmasañ. Ýöne çykartjak 500 nusgadaky kitabymyzy 500 türk eline alyp oka(ýa)rmyka? Ine, şol ýeri gyzykly, hem şübheli... (Belki-de, şonuñ pikirini etmeýändigi üçin türkmen ýazyjylary dünýä derejesinde okyjylar gatlagyny edinip bilýän däldir? Dünýä derejesi beýlede dursun, öz içimizde-de tanalyp baryberenok. Pikirlenip göreliñ, hany!) "Özüni tanan weli" diýipdirler.
Eger siz edebiýat saýtynyň moderatory bolup şeýle düşünýän bolsaňyz, beýleki adaty okyjylardan nämä garaşmaly? Türk doganlarymyz türkmen ýazyjy-şahyrlarymyzyň gadyryny köpräk bilýän ýaly. "Gülüň biten ýerinde gadyry ýok" diýeliňmi. Her näme-de bolsa üns berlipdir, birneme çykdaýjy edilipdir. Bu diňe başlangyç. Dowamam geler nesip bolsa.
Men pikirimi "edebiýat saýtynyñ moderatory" bolup däl-de, ýönekeý okyjy hökmünde ýazýaryn. Pikirimizi ýazanymyzda garşymyzdakyñ haýsydyr bir statusyna seredip ýa-da ony ýatladyp däl-de, özümiz ýaly biri hökmünde garap ýazmagy öwrenmegimiz gerek. Bu boýunça okyjylaryñ arasynda diñe bir tapawut bolup biler: "bilýän" we "bilmeýän". "Okaýan bilen okamaýan deñ bolarmy?" diýlenem bolsa, bilmezlik aýyp däl, bilmeýändigiñi bilmän bilensiremek aýyp. Ýöne muny ýazýanyñ özi bilmese, depesinden guýup bildirjek gümanymyz ýok.
* * *
B.Kerbabaýewiñ "Aýgytly ädim", B.Hudaýnazarowyñ "Gumlular", A.Gowşudowyñ "Perman", T.Jumageldiýewiñ "Gara ýyldyrym" romanlaryndan başgasy türk diline türk okyjylarynyñ islegi bilen däl-de, ýazyjylaryñ özara tanyşlygynyñ bardygy, meselem, Hydyr-Ylýas Amangeldiýewleriñ Hüdaýy Jan, S.Muhamowyñ Ahmet Gökçimen bilen salam-heliginiñ barlygy üçin terjime edildi.
0
