Ýagşylyk etmek kynmy?!

ÝAGŞYLYK ETMEK KYNMY?!

Adatça, aglaba köpümiz, ýakyn dostumyza sataşsak, hökman gürrüňiň bir ýerinde, adamlaň erbet bolandyklary hakda agzap geçýäs.
“Adamlaram gutardy-laý! Öň eýle däldiler-de, beýlediler”...
“Adamlaram ýaman nejis bolupdyrlar. Başarsalar biri-biriniň gözüni çokjak”...
“Adamlaram halys gara nebsiň guluna öwrülipdirler. Puldan başga gözlerine zat görnenok”...
“Adamlaram edil aç möjege dönüpdirler. Başarsalar, agzyňdakynam kakyp aljak”...
Dogrudanam, aglaba köpümiz adamlaň erbetligini görýän hem-de özümiz ýamanlykdan saklanýan, şumlukdan gaçýan, ýagşylyga ýaran bolmaga ymtylýan bolsak, onda bizi şeýle zeýrendirýän, biziň adamzatdan göwnümizi geçirýän, ýamangylyk ynsanlar nireden gelýärkä?
Aýdanmy?
Ýa-da Alfa Sentawradan?
Biziň hemmämiz “gowykak” näme üçin biziň hemmämiz “erbet”?
Ýa-da ýagşylyk etmek – şeýle hupbatly, edil asmany gerşinde saklaýan Atlant ýaly kuwwatly bolaýmasaň, her kese başartmajak işmikä?!
Aslynda biziň hemmämiziň “halamaýan” erbetligimiz nämeden başlanýar?
Meň pikirimç-ä biperwaýlykdan.
Adaty durmuşy ýagdaý.
Joralanyp ýagyş ýagýar. Howa sowuk. Ulaglyja, ýanymyzda keýwanymyz nirädir bir ýere barýas. Keýpimiz kök. Ýoluň gyrasynda biri kibtini gysyp, ezilip dur.
Näçämiz, saklanyp, ýöne keýpine, ýagşylyk etmegiň hatyrasyna, şol ezilip duran bendäni boşja ulagymyza mündüreris-de, ony ýolugra alyp gideris?
Jogap näbelli.
Indi, ýene-de bir öz-özümize sowal: “Näçämiz” diýmäliň, näme üçin şol bendäni alyp gitmeris?
Bahanasy milýon. Sebäbi şuny şeýtmezlik üçin bahanany öz ilgezik aňyň-a ýetişibildiginden bir tapyp berýär welin, şeýtanam gapdalyňdan aýagaldygyna aňyňa salgy berýär:
Eşikleri öl-myžžyk. Mündügi maşşynjygymyň salonyny musyra zyňaýmaly eder...
Kim bilýä, o nähili adamdyr? Eger-de bir ýerde bir bolgusyz bir zadyny edip, menem bigäne birini nirädir bir ýere äkidenim üçin oň edenine şärik hasaplanaýsam näme?...
Kim bilýä, belki o tükenen ýaňradyr! Barmaly ýerimize barýançak, lakgyldap gulak etimi guradar...
Kim bilýä, o kimdir birine ýamanlyk etmäge barýandyr? Menem oňa şol ýere gitmäge ýardam berip, oň günäsine şärik bolaryn?...
Kim bilýä, o bir-ä doglanda, birem ölende ýuwulýanyň biridir-de, aňkap durandyr. Onnoň ony maşşynjygyma mündürsem, öýdäk-ä ögäp başlar, menem gusup?!...
Kim bilýä, o ilki bilen-ä wäpşeňem wäpşesidir. Galyberse-de sarownoňam sarownosydyr...
Garaz, etmejegiň ýagşylyk, gaýyrjagyňam biparhlyk bolsa, oň delili tükeniksiz...
Durmuşda, başga-da şonuň ýaly, göräýmäge owunjak bolan gündelik hadysalaň müňlerçesine gabat gelýäs. Setanda-seýranda bolaýmasa-da, şolaň aglaba köpüsinde, şeýle seredeňde medete mätäç bendä delalat etmek “çep elimizden gelýänem” bolsa, şojagaz hemaýatly hereketi etmän, biperwaýlyk bilen şo hadysaň, has dogrusy ynsanyň deňesinden geçip gidýäris. Aglaba köp ýagdaýlarda bolsa, şeýle haraý hantama bendäni saýgaramzogam.
Sebäbi nä, biz “mat Terezamy”, her gabat gelenimiziň daşyndan: “bro, näme gulluk?” diýip pyr-pyr pyrlanyp ýörerimiz ýaly?
Onsuzam her haýsymyzyň müň derdimiz, müň aladamyz bar. Öz derdimiz özümize ýetik, iliňki artykmaç. Haýsy birine ýetişjek...
Biderek, bolgusyz filmleri görmäge, inetde bolgusyz ýaňka-ýaňkalardyr, bimany surat-klipleri synlamaga, kimdir biri bilen manysyz gep-gybat etmäge sarp edýän wagtymyz bolsa – hasap däl edýäs. Sebäbi ony biz boş-bihuda sarp etmeýäs. Şeýle ajaýyp, şeýle gowy, şeýle ýagşy özümiz janlara siňdirýäs...
Onda, näme, ynsanyň ýaradylyşy şeýle bolsa, hakykatdanam ýagşylyk etmek, şeýle kyn bolýar-da, şeýlemi?!
Ýa-da biz “kimdir birine ýagşylyk etmek” diýenimizde, diňe niredenem bolsa bir ýetimi tapyp, ony öýermegi, oňa jaý gurup bermegi ýa-da haýsam bolsa bir ýakyn dostumyza lamborjini :-) (ýa-da ýagdaýyňa görä "zaporožes") sowgat bermegi “ýagşylyk” diýip hasaplaýarys-da, gündelik durmuşda kimdir birini başardygymyzdan, iň bolmanda ujypsyzja-da bolsa goldamagy, kimdir birine mähirli sözleri aýtmagy özümize kiçilik bilýärismi?
Hamana, öz-özümize-de, daş-töweregimizi gurşaýan adamlara-da: “muň ýalyjak wiçjik zatlara agyz dolduryp: “ýagşylyk” diýen bolup, gaýryp-goparar ýaly, nä bu ýerde gutaran adam bamy?” diýip dodak çöwürýän-e çalymdaş...
Ýa-da ezilen, köne eşikli bendäni täzeje ulagymyza mündürip, ony barmaly ýerine mugt eltip, ýagşylyk edenimizden, şoňa dynnym ýalyjagam mätäçligi ýok dogan-garyndaş, dost-ýarlarymyzy üýşürip, öýümizde dürli-dümen tagamlar bişirip, nazy-nygmatlar bilen saçagymyzy bezäp, “aýdylan janly” ýa-da “sadaka” berip, “ýagşylyk” edenimiz, biziň üçin has abraýly, has küýseglimi?
Öwlüýälere zyýarata barýas. Gapyrjaklara göwnümizden çykaranymyzy hudaýýoly atýas. Öýmüzde süýji-köke, çörek-gant paýlaýas. Başardygymyzdan oraza tutýas, agzaçar edýäs. Gyssansak ýa-da begensek, ýa-da öte işimiz ugruna bolup, düşewündimiz köpelse janly aýdýas, hudaýýoly berýäs...
Gowy zat.
Hemme kişiňki kabul bolsun.
Ýöne, kimi aldajak bolýas?
Özümizimi?
Ýa-da bizi Ýaradany?
Jahylkak dostlammyň biri gülüp gürrüň beripdi.
Şo dostum, bir gün oglanlar bilen oýna gyzygyp, öýlerine gaty giç barypdyr. Gije sagat iki-üç töwerekleri. Onsoň ýatman garaşyp oturan kakasy, oňa käýýäp, şol pillä çenli nirede, näme işländigini anyklamak üçin ony gyssamaga başlapdyr. Olam gyssanjyna, şeýle diýse beter käýýelmen öýdüp, biziň birimiziň adyny tutup, şoňa ýatakdan boşanyp gaçan öküzini kowalap, tutuşmaga kömek edendigini aýdyp, özüni aklajak bolýamyş. Onsoň kakasy oňa: “Eý, ogul, inni gel-gel meň bilimden önen sen, meni – seň dünýä gelmegiňe sewäp bolan kakaňy aldajak bolýaňmy? Men bar-a, sen agzyňy açan badyňa Hywa tarapyňdan düşýän yşygy görüp durun-a!” diýipdir.
“Içiňi görýän” diýdigidir-dä, bendäň.
Bir hekaýat bar:
Öňde bir danadan biri nädip gowy adam bolmalydygy sorapdyr. Şonda ol akyldar säginmän jogap beripdir:
-Özüňe edilmegini isleýän zadyňy özgelere et!
Diýmek, ýagşylyk etmek beýlebir kynam däl bolmaly.
Onsoňam, belki her kim başardygyndan maýda-iri diýmän ýagşylyk etse, Ýeriň ýüzünde gowulyk artar. Bizem onsoň “adamlaň tükenendigine” geň galmagymyzy, dürli keselleň, betbagtçylyklaň bolýandygyny ýokuş görmegimizi “biraççygam” bolsa azaldarys...
Ýetip gelýän Täze ýylyňyz gutly-mübärek bolsun, adamlar!
Rugsat berseňiz, şujagaz oýlanmada agzalan zatlar bilen belli bir derejede äheňdeş gopýandygy üçin, Gurbannazar agamyzyň ajaýyp goşgusyny sözsoňy edineýin:

Täze ýylyň bosagasynda

Hany, geçiň giň saçagyň başyna!
Bäş minut galypdyr onki bolmana.
Döz geldik biz ýyllaň tomus, gyşyna,
Sarpa goýdyk bereketli ummana.

Döz geldik tupandyr tüweleýlere,
Guran binamyza söýenýär asman.
Görenler diýerler: «Baý tüweleme!»
Haýran galar rowaýaty gahryman.

Men, Täze ýyl, saňa kän haýyşym ýok,
Şatlyk hem bagtymyň öňküsem ýeter.
Gussa-gaýgym bolmasyn-a diýemok,
Ýöne köp bolmasyn öňküden beter.

Dostlarym ýyl-ýyldan azalyp gelýär,
Hemmäniň ýagdaýam bolmaly şeýle.
Doganymça bolsa, diýmek dostum däl,
Dogandanam eziz ýeke dost saýla.

Öz ýerinde bolsun ýagmyrdyr duman,
Öz ýerinde tomus bolsun, ýaz bolsun.
Toý gününde oturşykda oturan
Daş çykanda oň gybaty az bolsun.

Agşamara işden gaýdyp geliner,
Şonda öýde çäýnek-käse döwülsin.
Sögünmesin onuň üçin gelinler,
Onuň üçin çagalarmyz söýülsin.

Soňky sözüm: onki jaňyn kakanda,
Täze ýyl, ýoluňa sepilsin güller.
Men näm bolsam şo bolaýyn jahanda,
Saňa nesip etsin ajaýyp günler!

©Gurbannazar Ezizow
1970