0
Kerim hakda kelam agyz.
Kerim Hallyýew şahyrmy ýa-da goşgy ogrusy?! Beýle ýowuz daraşmagyma esas bar: ilki-hä ol ruslaryň meşhur şahyry Ýewgeniý Ýewtuşenkonyň iki bent goşgusyny "terjime etdi (ogurlady)". Üstüne ýedi bent goşaga-da öz goşgularynyň hataryna goşdy. Ondan başga-da ýoldaş Kerim Hallyýew özbek we garagalpak şahyry Ybraýym Ýusubowyň "Bir adamy bir adam" atly alty bentli goşgusyny gysgaldyp dört bende getirdi. Göni manysynda, hiç-hili üýtgeşme gizirmän terjime edip muny hem öz goşgularyna goşdy. Ine şol goşgydan bir bent:
Qanday yaxshi, birodar,
Odamzodning yuragi –
Bir odamni bir odam
Jondek yaxshi ko‘radi.
Ine-de Kerim Hallyýewiňki:
Öndürer öz ganyndan,
Bir adamy bir adam.
Gowy görer janyndan,
Bir adamy bir adam.
Ýa Ybraýym Ýusup Kerim Hallyň pikirini ogurlaýdymyka, beýle diýsek gülkünç bolara, sebäbi bu goşgy geçen asyryň segseninji ýyllaryna degişli. Kerim bolsa bu "goşgusyny" ýaňy ýakynda paýlaşdy. Beh, garagalpak edebiýatynyň meşhur şahyrynyň ýakasyndan tutaýypdyr bü-ýä. Ýene bir mysal getirmekçi:
Nätanyş özbek şahyry (awtoryny tapmadym):
Şundaý künlar keladi,
Çontak pulga toladi,
Omanatga iň zor bank,
Hotiniňgiz boladi!
Kerim Hallyýew:
Arkaýynlyk hem gorky,
Hyýalyň bolar dostum.
Dünýäniň iň berk banky,
Aýalyň bolar dostum.
Göniden-göni terjime edilen goşgular. Özbek dilini bilýän eken, terjime diýip beräýmeli eken-dä. Şu goşgulary alar-da ogurlyk dälmi eýsem?
Indi Kerim "şahyryň" öz goşgularyna geçeli, ol "Bagşylaryň halasgäri" atly goşgusynda türkmen aýdym-sazynyň görnükli wekili Nurmuhammet Meredowyň kemis tarapyny aýdyp "kasoý" diýip adyny tutsa,"Türkmene haýyşnamada", şu ýerde iki setirini mysal getireýin:
Azalypdyr" Döwran, Döndi, Kemine",
Köpelipdir" Elif, Emir, Emine..."
Beh, "Kemine" haçandan bäri at hökmünde ulanylýarka, men-ä gabat gelmändirin şu güne çenli megerem Kerim Hally biläýmese. Ýa-da "Elif, Emir, Emine" haçandan bäri türk atlary boldy. Bu atlar haýsy bir musulman döwletinde ýokka?
"Mazarystandaky oýlanma" goşgusy hem derňewe mätäç "Telbe beýnisini şerap guýupdyr". Beýnisine bolmaly, onsoňam beýnä nähili ýol bilen şerap guýulýar? Şerap içilýär dälmi?
"Adamlyk derejesi" goşgusy:
"Hem ýurt üçin janyň beresiň gelse,
Diýmek sen adamsyň, adamsyň dostum."
Beh, hiç zat ýok ýerden ýurt üçin diýip ölibermeli bolarmyka, şonda adam bolarmykak, bäh?
"Kän oýnadyk Amyderýaň boýunda,
Bugdaý orduk, un gutarsa öýünde,
Şol dostuň wezipä geçiş toýunda,
Gülen başga boldy, aglan men boldum."
Näme, bu ýerde awtor görüpligini açyp görkezýämi, heý-de dosty wezipä geçer-de Kerim Hally gynanýar, ýa-da bugdaý oruşdym diýip minnet edýärmi?
"Dostlam, kärim etse bir gün ikilik."
Käri adama hiç-haçan ikilik etmez, ýöne şol käriň eýesi kärinden hyýanatçylykly peýdalanyp biler. Meselem: siz özüňizi şahyr saýyp doganlyk halklaryň goşgularyny öz hasabyňyza geçirişiňiz ýaly. Gürrüňi uzaldyp oturmakdan peýda ýok. Sözümi wenger şahyry Şandor Pötefiniň sözi bilen tamamlamakçy: "Talantsyz şahyr ýaly gözgyny jandar dünýäniň ýüzünde barmyka? Megerem, ýokdur! Iň binamys erbet jenaýatçy wagtyň geçmegi bilen düzelip biler, emma erbet şahyr hemişe erbetligine galar: ol düzedilýän, bejerilýän närse däldir."
|
