Köçäniñ itleri saýlawa gatnaşanok, öldüriñ, gitsin!

KÖÇÄNIÑ ITLERI SAÝLAWA GATNAŞANOK, ÖLDÜRIÑ, GITSIN!

Haýwanlaram şu durmuşyñ aýrylmaz bölegi: hem durmuşyñ, hem planetamyzyñ özbaşyna bir eýesi. Şu dünýäde hemme zat bize degişli däl!
Hökümetiñ hödürlän täze kanuny üýtgeşmelerinde eýesiz gezip ýören itleriñ ukladylmagy meýilleşdirilýär

Russiýadan gaýdyp gelýärkäm kellämde aýlanyp duran birgiden aladaly pikirlerimiñ birem şudy:
Nirede ýaşamaly, itlerime bir zat bolaýmasyn?
Ýagny?
Itlerime awy berläýmesin... Ýa-da iñ bolmanda olaryñ we eýesi hökmünde meniñ üstümden arz ediläýmesin... Diñe kimdir biriniñ itlere ýakyn ýerde ýaşamagy mesele döredäýmesin...
Meselem, it üýrýär. Muny sizem eşdensiñiz.
Käte towsaklaýar, ylgaýar, her äden ädimini gözegçilik edip bolmaýar.
Dişleri bar...
Bu ýurt, bu halk itleri (umuman alanda haýwanlary) onçakly halanok. Kämahal olara topulýar, şikes ýetirýär. Özem bilgeşleýin, öñünden meýilleşdirip...
Hernä, aýdýan zatlarymyzda o diýen mesele çykmady, soñkyda-da...
Çykan käbir meseleleri-de itlerimiz bilen çözdük.
Ilki biri, soñ beýlekisi öz ahalyna öldi. Ikinjisi heniz ýaşap ýörkä, oña doganlyk eden pişigimem...
Üç çagamy ýitirdim.
Men üç çagamdan köp zat öwrendim. Gijä galanam bolsam.
Çünki haýwan söýgüsini, olara we tebigata bolan jogapkärçiligime düşünmekde gijä galdym (häzidem nähili düşünip bildim, ol eýýäm aýry gürrüñ).
Şol ikiarada täsin bir zat boldy: Itimiñ biri ölende "T24" internet gazetinde çykan hoşlaşyk ýazgym iñ köp okalan makalalarymyñ biri boldy. Men muña hakykatdanam haýran galdym.
Ýogsa-da, ýalñyşyp ýörmüdim. Bu ýurduñ, bu halkyñ itleri, haýwanlary onçakly halamaýandygy baradaky pikirim ýalñyşmydy? Serediñ-ä, köp sanly itsöýüji meniñ makalamdan täsirlenipdir, birnäçe gynanjyny meniñ bilen paýlaşypdy.
Bu meni diýseñ begendirdi, gynanjymy az-owlak ýeñletdi. Emma bu ýurtda itler bilen, haýwanlar bilen, tebigat bilen baglanyşykly söýgüsizlik we agressiwlik boýunça hiç haçanam hyýalbent bolmadym.
Häzirem syn edýärin welin, birnäçe çaga köçe haýwanlaryna uruşjañ we zyýansyzlandyrmaga degişli gorkunç jandar, hatda duşman kimin seredýär, olardan gorkýar, gorkýandygy üçinem olary gorkuzýar.
Bu çagalary şeýle pikirde ýetişdirýän ene-atalar barada aýratyn bir zatlary ýazmak hökman dälmikä diýýän...
Taryhyñ çarhyny has yza aýlasak, öñümizden ata-babalarymyzyñ günä depderinde ýer alan iñ gorkunç sahypalaryndan biri 1910-njy ýylyñ "Haýyrsyz ada" gyrgynçylygy çykýar...
Stambulda segsen müñden gowrak itiñ bir adada açlyga we soñky çykan tragediýalara duçar edilmegi (kim gyzyklansa we ýüregi etse internetden bu wagşylygyñ kyssasyny tapyp okaýsyn...)

• Zalymlykda gezek itlere geldimi?

Makalamyñ adyna has gödek bir zatlary goýdum, soñ aýyrdym. Soñra "Köçäniñ itleri saýlawa gatnaşanok, öldüriñ, gitsin!" diýmegi makul bildim.
Öldürmek - “ýok etmek”, ýöne muny şobada etmezlik, ilki bir zatlar edýän ýaly bolup görünmek...
Yzyndanam "pyglyñy amala aşyrmak..."
"Ýeri, Angliýa hem beýdenokmyş diýýärler..."
Köçe haýwanlaryny üýşürip bir ýerlere dykmak, dost-ýarlar söwda merkezlerine baranda görsün diýip (bary-ýogy bir aý) bularyñ fotosuratyny bir ýerlerden asyp eýe çykylmagyna garaşmak, soñam "serediñ, başga alajymyz ýok" diýip olary öldürmek....
Şumy çykalgamyz?
Iñ gowy oñarýan zadymyz "ýok etmekmi"?
Wiý, bagyşlañ, "uklatmak..."
Kim kimi ukladýarka eýse? Siz olarymy? Ýa bizimi?
Näçe weterinaryñyz, näçe weterinariýa merkezleriñiz bar? Önelgesizleşdirme mümkinçilikleriñiz nähili?
Ýa halka haýwanlara düşünmegi, olary halamagy, goramagy üçin nähili bilim berýärsiñiz? Siziñ özüñiz haýwanlary gowy görýäñizmi beri?
Itiñiz, pişigiñiz barmy? Ýa bir haýwanyñ başyny sypap gördüñizmi?
Köçede aç-suwsuz haýwana duş gelip görüpmidiñiz?

• Haýwanlaram bu dünýäniñ parçasy

Geçen hepde täze çykan rus kinofilmine tomaşa etdim: "Огненный лис" ("Firefox", meniñ pikirimçe türk diline geçirseñ "Kızıl Tilki" bolup bilerdi).
Russiýanyñ demirgazyk-gündogarynyñ iñ çet ýerindäki Kamçatkada howadan, guryýerden, deñizden surata düşürilen adatdan daşary peýzažlar bilen gurşalan, iñ esasy-da tehnologiki jadygöýlik bilen, emma has beterem tebigata we haýwanat dünýäsine bolan söýgi bilen çykarylan ajaýyp kinofilm!
Göze ýakymlyja gyzyl tilkiniñ dogluşy, ulalyşy, tebigatda ýaşajak bolşy, aşyk bolşy, aşyk bolan urkaçy tilkisiniñ köñlüni awlaýşy, maşgala gurşy, çaga edinjek bolşy, olary goraýşy, birsalym gorkaklyk edip olara hyýanat edişi, maşgaladan çetleşdirilişi we soñra täzeden ynama girjek bolşy...
Aýylar, keýikler, böriler, bürgütler, balyklar, syçanlar... Okean, dag-deren gar, gyş... Näme gözleseñiz bar...
Ýaşaýşyñ doly kyssasy...
Ýaşaýyş diýeniñ meselem şu bolmaly dälmi eýse: Haýwanlaram şu durmuşyñ aýrylmaz bölegi - hem durmuşyñ, hem planetamyzyñ özbaşyna bir eýesi. Şu dünýäde hemme zat bize degişli däl.
Özümize gör kimdir öýdüp, "iñ akylly, iñ gaýratly" howasy bilen tutuş tebigatyñ ykbalyny elimizde saklaýandyrys öýdýäs-ä...
Akyl-huşumyz we gaýratymyz tehnologiýalaryñ düwmelerinden başga ýeri bilenok.
Ýogsam bolmasa, yzy üzülmeýän erbetlikleri, haýynlygy, bigaýratlygy etmegiñ, yzy üzülmeýän çaknyşyklary we uruşlary turuzmagtñ, tutuş ýaşaýşy ýok etmäge synanyşmagyñ barsy "super akylly" adamlara mahsus.
Haýwanlarda bular ýaly zat ýok. Olarda hemme zat bolmalysy ýaly.
Olar özleriniñ tebigatyñ hojaýyny däl-de, bir bölegidigini bilýärler.
Pandemiýa döwründe gorkymyza öýden çykman oturyp, edýän her dürli erbetliklerimizi etmän ýörkäk, tebigatyñ nähili janlanyp owadanlaşandygyny bir ýadyñyza salsañyzlañ!
Eý adamlar, siz pikir edişiñiz ýaly möhüm dälsiñiz, däldiris! Biraz akylymyz we gaýratymyz bar bolsa, tebigat we haýwanat dünýäsi üçin bir zatlar edeliñ!
Elbetde, bir zatlar edeli diýmek bilen olary gyraly diýemok! Çünki adam bolmagyñ iñ esasy komponentleriniñ birem haýwanat dünýäsine bolan söýgüdir.

Hakan AKSAÝ.

@AksayHakan
aksayhakan@gmail.com

"T24" internet gazeti, 23.05.2024 ý.