“Türkmenler açypdyr Amerikany...”

"Amerikany kim açypdyr ya-da Türkmennama giriş" atly başlap tamamlanman galan ylmy işinde awtory zehinli alym Ahmet Bekmyradow goşguda yansylanýan gipotezany orta atýar.
Alymyñ biwagt ýogalmagy sebäpli ýazylman galan ylmy işde Karib deñziniñ basseýninde ýerleşen La-Pas arhepelagynda ýaşaýan indeý halkyýetiniñ diliniñ gadymy türki dillere gaty meñzeşdigini aýdýar. Makalada başga-da kän subutnamalar getirilýär.
Diýjek bolýanym goşgy ýerine düşmändir. Asylam aýdyljak bolýan zada düşündim men. Awtora uly hormat goýýan, emma çeperçilik taýdanam eser gowşak. Allayar aganyñ derejesinden pes ýazylan.

Garadag, inim!!! Ilki bilen saýty okaýandygyň, soňra teswir ýazýandygyň üçin gaty minnetdar. Ýöne käbir teswirleňňi oýlanyşykly ýazsaň, has peýdaly bolar. Allaýar Çüriýewiň şu şygrynyň gowşakdygyny aýdýaň. Islendik şygryň gowşakdygyny aýtmak üçin anyk delil gerek. Nämesi gowşak?! Seniň gowşak diýmegiňde bu sowala "übtügem" jogap ýok. Islendik şygra gowşak diýmek aňsat.
A.Çüriýewiň şygry ideýasy-has türkmençeläp aýtsaň, many-mazmuny gaty kämil sagdyn. Ideaýasy kämil eser şygryň içki rifma, kapiýa kämildigine zaram däl. Şu nukdaýnazardan A.Çüriýewiň bu şygry "kämil däl" diýip gygyrylsa-da, kämildigini açyk subut edýär.
Amerikany kim açdy?! diýen sowala dünýäde ýaşaýan kiçi halklaryň birnäçesi biz ýaly "dawagär". OL zeýilli maglumat internetde gaty kän, özüňizem okap (rus, iňlis dillerinde) bilersiňiz.
A.Bekmyradowyň "Amerikany türkmenler açdy" diýen (ady üýtgeşik bolmagy-da mümkin) makalasy gutarylmadyk iş däl.. Ol makalada awtor pikirlerini garjaşdyrypdyr. Ylmy prinsip däl-de, emosiýa duýga baglanylyp ýazylan makala. Gynansagam, ylym üçin bir pisselik ähmiýeti ýok. Iň bärkisi maýa indeýleriň sözleri diýip getirýän sözlerem rus edebiýatyndan alnan. Özi topyň nämedigini bilmän, dil bilen topy atýan "mergene" meňzedilýär şol zeýilli makalalary.
Ýöne Ahmet Bekmyradow edebiýat öwreniş ylmynda halypa alymdygyny türkmen edebiýaty boýunça ýazan ylmy işlerinde subut etdi.

Döwletmyrat ÝAZGULYÝEW.

Allaýar agamyzyň jany sag bolsun! Goşgyda aýdylýanlar gaty dogry hasap edýärin.
Dogry, indeýleriň dilinde türki dillere meňzeşlik bardygy barada okapdym. Olaryň "daşkynrak garyndaşymyz" bolaýmagy hem ahmal...
Emma edil "Amerikany türkmenler açypdyr!" diýsek, Juma Hudaýguly aganyň "Mommat daýysynyň" märekäni güýmemek üçin "Ruzwelt-çyn ady Oraz belet diýen türkmen oglan" diýşine baraýmasa:-)

Şirhan Amerikany biz tarapdan Emir eke diýen bir özbek aşnamyz açypdyr diýip gürrüňem bar. Şo Emir eke, Emior eke diýip ýörüşlerine soň Amerika bolupdyr-da.

Türkmen-köp türki halklaryň düýbüni tutan halk hasaplanýar. Belki alym şonuň üçin şeýle netijä gelendir, ýagny Amerika baran türki taýpalar häzirki türkmenler bilen ýakyn diýip.

Garaşslylygyň ilkinji ýyllarynda (1996-1998-nji ýyllar bolsa gerek) Görogly etrabynyň 2-nji orta mekdebiniňň iňlis dili mugallymy Annagylyç Maýlybaýewiç 1 aýlyk Amerika okuw saparyna gitdi. Şonda ol gitmezden öňürti Görogly etrabynyň 7-nji orta mekdebiniň dilçi mugallymy Saparaly Atjanow (ýatan ýeri ýagty bolsun, gaty sowatly, alym ýaly adamdy, şahyrlygam edýärdi) onuň bilen duşuşyp "Amerikany türkmenler açdy diýlen gürrüň bar, olaryň ýerli halkynyň dili biziň dilimize ýakyn, şu barada mümkinçilik tapsaň gyzyklanyp gör" diýip haýyş edýär. Annagylyç Amerikada Kolumbilýa unwersitetiniň mugallymy duşuşýar we bu barada gürrüň açýar. Şonda ol mugallym "siziň ol aýdýanyňyz dogry bolmagy mümkin, meniň özüm hem aslym indeýlerden, ýöne biziň taýpamyzyň dili gyrgyzlaryňky bilen meňzeş gelýär. bizde, ýerli indeýlerde dürli dillerde gepleşýän taýpalar gaty kän. dogrusy özümizem ählisine düşünip baramyzok. Munuň üçin ol taýpalaryň arasynda bolup, olaryň dili, ýaşaýyş-medeniýeti, däpleri bilen ýakyndan tanyş bolmaly. Şonda türkmen diline ýakyn taýpalara hem duşmagyňyz mümkin. başga aýdyp biljek zadym ýok" diýipdir. Annagylyç mugallym häzir hem Görogly etrabynyň 37-nji mekdebinde işläp ýör. Ol Kolumbiýaly professoryň aýdanlaryny Saparaly mugallyma ýetireninde, Saparaly mugallym, "muny gaty düýpden öwrenmeseň, anyk delillere salgylanmasaň kesgitli zat aýdyp boljak däl" diýipdir.