Jelephanalardan çykmadyk ýazyjylar

JELEPHANALARDAN ÇYKMADYK ÝAZYJYLAR

Şu gün biraz pynhanrak, "ýaramazrak" gürrüñlere gireýin:

"Belent trotuarda...
Gündiziñ günortany?...
Melahaty ýanyma alanymdan soñ
Alemdara giden ekenim...
Şeýlemi?
Ony soñ gürrüñ bererin...
Ýöne
Kimiñ buduna süýkenipdirin tramwaýda?"

Orhan Weliniñ "belent trotuar" hekaýatlaryna girjek däl, daşardan ýazaýyn:
Wiktor Gýugo jelephanalaryñ hemişelik müşderisidi. Ol aradan çykanda soñky ýoluna ugratmaga gelen jelepler "pul gazanýan ýerlerine" (uýat ýerlerine) gara mata dañyp geldiler!
Balzak, Makiawelli, Grem Grin, Horhe Luis Borhes, Jorj Simenon, Gustaw Flober we şindizem jedeli edilýän çaklama görä jynsy gatnaşykdan keýp alyp bilmeýän Kafka jelephanalardan çykmandyr. Käbiri jelephanada jelebe aşyk boldy. Alkaş Wan alkaş jelep we "60" suratyna modellik dden Sian Hurnige aşyk bolupdyr. Beýik suratkeş ony jelephananyñ "jelebi" däl-de, işçisi hasaplapdyr.

Wan Gogyñ düýp uly söýgüsi kärdeşi fransuz suratkeşi Pol Gogendi, ol Gogen üçin bir gulagyny kesipdir! Hem kesen gulagyny bir jelebiñ üsti bilen Gogene ugradypdyr. Mikalenjelo bolsa ömrüñi uzaldýandygyna ynanýandygy üçin jynsy berhiz saklapdyr...
Meşhur amerikan şahyrasy Maýýa Enjelounyñ jelephanada işländigini bilýärsiñizmi?
Jazz sazynyñ atasy Lui Armstrong Nýu-Orleanyñ jelephanalar raýony Storwillde dünýä indi.
Asly italýan amerikan dirižýory Arturo Toskanini repetisiýada performansyny halamandygy üçin orkestr toparyna şeýle käýindi: "Ikilenç dünýä insem, jelephanada garawulçylyk çekip, ýekäñizem gapydan salmaryn!"
Jelephanalar hakda şu aýdyp geçenlerim bes!

• Marksist ýaragly topar

"Bagtly söýgi ýok" diýen fransuz şahyry Lui Aragon binika doguldy. Hakyky ejesine "daýza" diýip ulaldy. Çyn söýgüsi şahyra Elza Triole 1970-nji ýylda aradan çykdy welin, düýbünden başga kişä öwrüläýdi: saçyny ösdürdi, al-ýaşyl geýinmäge başlady, gijeki barlardan çykmady, ahyrsoñunda gomoseksualistligi saýlap aldy...
Birgiden gomoseksualist ýazyjy bar Tomas Edward Lourens (şol bir wagtyñ özünde "Arabystanly Lourens" ady bilen tanalýan iñlis jansyzy), Wirjiniýa Wulf, Tennessi Uilýams, Jeýms Boldwin, Oskar Waýld, Marsel Prus, Kollett, Uolt Uitman we başgalar.
Artur Rembo bilen Pol Werleniñ arasyndaky hyjuwly söýgi gatnaşygy hakda şindizem ýazylýar.
Mysal üçin, Krostofer Hemptonyñ ýazan, Didýe Longyñ sahnalaşdyran "Aý tutulmasy" pýesasy şol gatnaşykdan söz açýar...

Şoña meñzeş gatnaşyk iki heýkeltaraş Ogýust Roden bilen Kamilla Klodeliñ arasynda-da bolup geçdi. Bularyñ gatnaşygy ruhy keselhanada soñlandy, biçäre Kamilla hassahanada aradan çykdy...
Romanlarynda söýgi temalaryna agram beren ýazyjy Aleksandr Dýuma aýalyny ýakyn dosty ýazyjy Rože de Bowuar bilen ýatyrka tutup, şeýle diýipdir:
- Menem arañyza alaýyñ-da, daşary sowuk!
Dostoýewskiniñ çyn söýgüsi Apollinariýa Suslowa diýen aýal. Onuñ "Humarbaz" eseriniñ baş gahrymany özi, aýal gahrymany-da Apollinariýa eken...
Gýotäniñ iñ soñky söýgüsi geotermal serhowuzda tanşan 17 ýaşly Ulrika bolupdyr, Gýote şol wagt 71 ýaşynda eken...
Amerikan ýazyjy Mark Twen häzir millionlarça aýal-gyz tarapyndan ulanylýan göwüsbendi (lipçik) oýlap tapypdyr!
Birnäçe ýurtda iñ köp gadagan edilen kitaplaryñ başyny Ernest Hemingueýiñ "Hoş gal, ýarag!" romany çekýär. Tutarygy-da täsin: jynsy meýilleri oýarýan uýatsyzlyk!..
Arasynda "Aždarha tatuirowkaly gyzyñam" bolan "Milleniýum" romanlar tapgyrynyñ awtory Stig Larsson goşhaltasy bilen Afrikany aýlandy, 1977-nji ýylda Efiopiýada marksist toparyñ aýal gerillalaryna tälim berdi!

• Akylly aýallar

Aýal-gyzlar dünýäsi bilen gürrüñimi jemläýin:
"Ýatanyñyzda näme geýinýärsiñiz?" diýip soran žurnalistlere ýyldyz aktrisa Merilin Monro şeýle jogaby beripsir:
– Bäşinji belgili "Chanel" duhisini!
Bu akylly jogap hiç kimi geñ galdyrmady, ol kinofilmlere surata düşürilende arakesmä çykanda-da kitap okaýan aktrisady. Meriliniñ Jeýms Joýsyñ düşünmesi kyn "Ulysess" eserini okap durka 1955-nji ýylda düşürilen fotosuraty meşhurdy. Fotosuratda ünsi çekýän zat şudy: ol bu agyr kitabyñ soñky sahypalaryna ýetipdi!
Kitaphanasynda Dostoýewskiden Çehowa çenli 430 kitaby bardy. "Sarymeñiz blondinkanyñ" däl, beýik amerikan ýazyjysy Artur Milleriñ aýalyndan söz açýarys!
Iñ owadan aýallar akyly köplerimi? Meşhur aktrisa "ýeññemiz" Ža Ža Gabordan žurnalistler "häzire çenli näçe äriñiz boldy?" diýip soranlarynda, ol "özümkiler bilen bilemi?" diýip jogap beripdir.
Gabor şahsy durmuşynda kakasynyñ pendine eýerendigini aýdypdyr: "Mynasyp bolsa, garaşyp başar!" diýerdi, on bäş ýaşaýançam garaşdym!".

Aýdymçy-kompozitor Billi Holideý özi hakda gürrüñ bermäge başlasa, şeýle diýýän eken:
- Ejem bilen kakam nikalaşanlarynda kämillik ýaşyna ýetmedik hasaplanýarmyş, kakam 18, ejem 15, menem 3 ýaşymda ekenim!
Dünýäniñ iñ baý Rotşild maşgalasynyñ çepçi gyzy Doroti Parker çeper döredijilik bilen meşgullanypdyr, şygyrlary, proza eserlerini, çeper filmler üçin senarileri ýazypdyr. Baýraklara mynasyp bolan Dorotiniñ ady "kommunistleriñ gara sanawyna" girizilipdir. Onuñ Golliwudyñ bir ýyldyzy üçin diýen sözüne seretseñizläñ:
- Aýal on sekuz dil bilýär, emma hiç birinde "ýok" diýip bilenok!
Iñlis ýazyjy Jorj Eliot öz jynsdaşlaryna şeýle diýipdir: "Aýallaryñ akmak bolýandygyny inkär edemok, Hudaý olary erkekler bilen deñ bolsun diýip ýaratdy..."

Soner ÝALÇYN.

"SÖZCÜ" gazeti, 23.08.2018 ý.