Öñki döwürde wampirler boldumyka?

ÖÑKI DÖWÜRDE WAMPIRLER BOLUPDYRMY? WAMPIR SKLETLERI WE JESEDI

Wampirler baradaky ilkinji maglumatlar gadymy Wawilondan gaýdýar. Gan sorma we ölenden soñ direlme rowaýatlary Orta asyrlarda giñden ýaýrady. 1200-nji ýyllarda Angliýada gally ruhany Walter Map haýsydyr bir wampiriñ bir obanyñ adamlarynyñ ganyny sormak arkaly öldürendigini aýtdy. Mapyñ aýtmagyna görä obada diri galan ýekeje kişi gylyjyny syryp gana suwan dowzah janaweriniñ kellesini ýeñseçukuryna çenli ikä bölüp taşlapdyr we abanan belany başdan sowupdyr. XVI asyrda ýaşan obalylaryñ düşünjesinde wampirler her tüýsli keşbe we şekile girmäge ukyply hakyky mahluklardy. Hususanam "Naçzerer" atly mahluk has gorkunjydy. Güýçlerini şeýtandan alýan başy ölümsiz bu mahluklar ýer ýüzüne kesel we ölüm ýaýratmak üçin gelipdirler. Olary saklamagyñ ýeke-täk ýoly bardy. Taryhda wampirlikde aýyplanyp öldürilen köpsanly adam bar. Orta asyr Ýewropasynda wampirlikden aýyplananlar gynamalara tutulandan soñ gömülýärdi. Rowaýatlar wampiriñ ýüregine tagta gazyk urup we agzyna sarymsak dykyp kellesini kesmegi maslahar berýär. Wampiri ýakmak ýa-da onuñ ýüregini çykaryp ýakmak ýa-da derýa zyñmak makul hasaplanan usullar bolupdyr.

■ Wampir - mazar

Wampir hasaplanan adamlar öldürilenden soñ jesedi ýa ýakylypdyr, ýa-da ýüzin ýatyrylyp üstüne agyr daşlar goýlup gömülipdir, ýa bolmasa olaryñ agzy açylmaz ýaly bir zat dykýardylar. Bu usullar şol döwrüñ adamlary üçin gan sorujy wampirlerden halas bolmak üçin ýerine ýetirilipdir. Bu goranyş usullaryna degişli bir mysal Wenesiýada bir gonamçylykda tapyldy. Italiýanyñ Wenesiýa şäherinde çuma keselinden ýogalanlaryñ guburlaryny açyp gören italýan alymlary wampirlerden galma agzyna keramzit daşy dykylan ystyhana (sklet) duş geldiler. Florensiýa uniwersitetinden hünärmen Matteo Borrininiñ aýtmagyna görä Nuowo Lazzaretto adasynda tapylan ystyhan şeýtan çykarma dessury ýerine ýetirilende öldürilen bir "wampire" degişli bolmagy ahmal. Arheologlar şol döwürde wampirdir öýdülen adamlaryñ guburlary açylyp görlende, olaryñ agyzlarynyñ bentlengi ýagdaýdadygyny aýtmak bilen "çumany gan sorujy wampirleriñ ýaýradýandygyna we şeýtmek bilen keseliñ öñüni saklap bolýandygyna ynanýarlardy" diýip kesgitli aýtdylar.

■ Wampir - jeset

Polşanyñ Gliwise şäheriniñ golaýynda geçirilen gazuw-agtaryş işlerinde wampir gonamçylygy tapyldy. Geçirilen işleriñ dowamynda orta çykarylan ystyhanlaryñ kelleçanagynyñ ýerinden çykarylandygy we iki aýagynyñ arasynda ters bakdyrylyp goýlandygy anyklandy. Arheologlar bu netijä kelleleriñ göwreden goparylyp aýaklarynyñ arasyna ýerleşdirilendigini görensoñ geldi. Dabara gurnalyp adam öldürilende bu hereket ölüniñ direlmezligi üçin edilipdir.

■ Wampir - ystyhan

Bolgariýanyñ Sozopol şäherinde bir buthananyñ golaýynda mundan 800 ýyl öñki döwre degişlidigi çak edilen iki ystyhan tapyldy. Göwsüne demir myh sokulan jaýlanmak bu ystyhanlar bolgar obalarynyñ käbirinde XX asyryñ başynda-da giñ ýaýran usul bolupdyr. Jesetleriñ orta asyrlara degişlidigini aýdan alumlar bu paganistik ritualyñ birnäçe asyr bäri dowam edip gelendigini aýdylar. Butparazlyk ynanjynda şol döwür "erbet" hasaplanan käbir kişiler göwsüne demir myh saplanmazdan ýeriñ astyna girse wampire öwrülip bilýärmişin. Başga bir ynançda bolsa bu myhlar ölüleri jaýlanan mazaryna bentläp, olaryñ gijelerine mazardan çykyp adamlary bimaza etmez ýaly edýärdi. Şol ýagdaýda jaýlanan alty jesedi açyp gören arheolog Petar Balabanow bu dessurlaryñ Serbiýada we Balkan ýurtlarynda giñden ýaýrandygyny aýtdy. Ölüleri jaýlamazdan öñ olaryñ ýüregine gazyk urulmagynyñ, hatda ýürekleriniñ goparylyp ýakylmagynyñ añyrsynda "wampirleriñ" başga "keşpde" dünýä gelip adamlara zyýan berip bilmesin diýen ynanç bar. 
Bolgariýada häzirem "adam ölenden soñ ilkinji dört günde jennete ýa dowzaha gitmän asman bilen zeminiñ arasynda galýandygyna we erbet güýçler tarapyndan gorkuzylýandygyna" ynanylýar. Balkanlylaryñ wampirler bilen baglanyşykly mistiki hekaýatlary Bram Stokeriñ 1897-nji neşir edilen "Drakula" romanyna hem ýiti täsirini ýetiripdi.

 Internet maglumatlary esasynda taýýarlandy.

@ Kitapçylar.