Göktürk(men) kaganlygyna degişli tapylan täze taryhy ýadygärlikler

Göktürk Kağanlığı Dönemine Ait Anıt Bulundu

Göktürk Kağanlığı dönemine ait, etrafı yazılı 14 sütun ile çevrilmiş anıt bulundu. Osaka Üniversitesi ve Moğolistan Bilimler Akademisi Tarih ve Arkeoloji bölümünün yürüttüğü çalışmalarda bulunan anıtın etrafında, Göktürk yazıtlı 14 adet sütun bulundu. Kare şeklinde dizayn edilmiş alan Moğolistan’ın Dongion bölgesinde 3 yıl süren çalışmalar sonrasında açığa çıkartılmıştır.

2015’de Kazılar başlamadan önce önde gelen bilim adamlarının da dahil olduğu bilirkişiler, Türk yöneticilerine ait eserlerinin ve yerleşimlerin Ulan Batur’un batısı olduğunu düşünüyorlardı. Prof. Takaşi Osava (Takashi Osawa) tarafından yürütülen çalışmalar sonrasında, Doğu Moğolistan’da kalan bölge ile nasıl bir güç ilişkisi olduğunu netleştiren 12 yazıt bulundu. Anıtın asıl dikkat çeken tarafı yapısal düzeni olup merkezde büyük ihtimal bir ölünün gömüldüğü taş bir mezar anıt ve anıtın çevresinde ise 14 adet yazılı dikilitaş bulunmaktadır. Her bir taşta 100’den fazla tamga adı verilen Türklere ait boy simgeleri yeralmaktadır. Bu yazıtlar Moğolistan içinde bulunan en zengin yazılı bilgilerdir. Anıtın içinde bulunan at kemikleri ve koyun postu üzerinde yapılan karbon testleri ile bu yapının 8. yüzyıla, Göktürk İmparatorluğuna ait olduğu tespit edilmiştir.
image002
Dongoin Shiree’deki Eski Türk kurganının drone ile hava çekimi. (Üstteki Kuzey) Kurganın ortasındaki delikten çıkarılan yazıtların ve lahitler bölümleri görülebilir. (Eylül 2016)
2015’de Kazılar başlamadan önce önde gelen bilim adamlarının da dahil olduğu bilirkişiler, Türk yöneticilerine ait eserlerinin ve yerleşimlerin Ulan Batur’un batısı olduğunu düşünüyorlardı. Prof. Takaşi Osava (Takashi Osawa) tarafından yürütülen çalışmalar sonrasında, Doğu Moğolistan’da kalan bölge ile nasıl bir güç ilişkisi olduğunu netleştiren 12 yazıt bulundu. Anıtın asıl dikkat çeken tarafı yapısal düzeni olup merkezde büyük ihtimal bir ölünün gömüldüğü taş bir mezar anıt ve anıtın çevresinde ise 14 adet yazılı dikilitaş bulunmaktadır. Her bir taşta 100’den fazla tamga adı verilen Türklere ait boy simgeleri yer almaktadır. Bu yazıtlar Moğolistan içinde bulunan en zengin yazılı bilgilerdir. Anıtın içinde bulunan at kemikleri ve koyun postu üzerinde yapılan karbon testleri ile bu yapının 8. yüzyıla, Göktürk İmparatorluğuna ait olduğu tespit edilmiştir.

Takashi Osawa, yazıtlar üzerinde yaptığı çözümlemenin ardından, mezarda gömülen kişinin Yabgu, yani Kağandan sonra gelen en yetkili kişi, olduğunu ortaya çıkartmıştır. Aynı zamanda bu Yabgu’nun Tölis-Şad yani Doğunun yöneticisi olduğu ve Tengri-Kağan döneminin Doğu Moğolistan yöneticisi olduğunu bulmuştur.
Araştırmalar anıtların bulunduğu Dongoin bölgesinin şu ana kadar yerini Çin ve Türk kaynaklarından da öğrenemediğimiz Göktürk İmparatorluğu’nun Doğu Sancağı’nın merkezi olduğunu göstermektedir.
Bu anıtın Göktürk Kağanlığının Doğu Sancağı’nın askeri ve politik gücünü, ilişkilerinin yoğunluğunu ve Moğollarla olan bağlarını ortaya çıkartması bekleniyor. Bunların yanısıra bu anıtın inanç sistemini anlamakta da fikirler vereceği ve konar-göçer dünyasına bakış açısına yardımcı olacağı beklenmektedir.

Çeviri: Erdinç Tunçbilek – www.osaka-u.ac.jp/en/index.html

http://www.genelturktarihi.net/gokturk-kaganligi-donemine-ait-anit-bulundu