Tagt dawalary zerarly dargan türkmen döwletleri

Taht kavgalarından bölünen Türk(men) devletleri

İktidar mücadeleleri, Türk(men) devletlerinin tarih boyunca Kuzey-Güney, Doğu-Batı diye bölünmelerine sebep olmuştur. Türk(men) devletleri, bölünmedikleri zaman ise taht kavgaları sonunda zayıfladıkları için tarih sahnesinden çekilmişlerdir.
Türk(men)ler'in tarihte kurdukları ilk büyük devlet olan Hun Devleti, Milattan Önce 54'te Tanhu Huhanyeh ile kardeşi Çiçi arasında devletin istiklali üzerine meydana gelen tartışma üzerine Güney ve Kuzey Hunları olmak üzere ikiye ayrıldı. Kuzey Hun Devleti 156'da, Güney Hun Devleti ise 216'da ortadan kalkmıştır.
Hunlar'dan sonra kurulan Göktürkler, Türk tarihinin en önemli devletlerinden biridir. Türk kavimlerini bir çatı altında toplayıp, Türk ismini tarihe armağan etti. Fakat Çin'in Hunlar döneminde hanedan üyelerini birbirine düşürme siyaseti bu Türk devletinde de başarılı oldu. Tardu'nun Göktürk hakanını tanımamasıyla devlet 582'de Doğu ve Batı Göktürkler diye ikiye ayrıldı. Çin'de ise aynı dönem milli birliğin tesis edildiği yıllardı. Kısa bir süre sonra iki Göktürk devleti de Çin hakimiyetine girdi. 50 yıllık esaret dönemi yaşandı.
Orhun Kitabeleri'nde bu durum "Türk budunu kendi hakanını bıraktı, hüküm altına girdi. Hüküm altına girdiği için Tanrı ona ölüm verdi. Türk budunu öldü mahvoldu....
Türk beyleri Çin adlarını almışlar, Çin hakanına boyun eğmişler, 50 yıl işlerini güçlerini ona vermişler" şeklinde tasvir edilir. Türk milletinin esaret karşısındaki feryadı ise "Ülkeli millet idim, şimdi ülkem nerede? Hakanlı millet idim, hani hakanım" diye kitabelerde yer almıştır.
Taht kavgalarından bölünme başka birçok Türk devletinde de görülür. Birkaç örnek vermek gerekirse, Tabgaçlar, 534'te Doğu ve Batı Tabgaçlar; Karahanlılar, 1042'de Doğu ve Batı Karahanlılar diye ikiye bölünmüşlerdir. Büyük Selçuklu Devleti'nden ise Kirman Selçukluları, Suriye Selçukluları, Irak Selçukluları ve Türkiye Selçukluları isimleriyle dört devlet çıkmıştır.

Erhan AFYONCU.

#Sabah