Gadyr gijesi / satiriki hekaýa

GADYR GIJESI

Raýonyñ alkymyndaky kiçijik bir obada şeýle waka boldy. Oba magazininiñ satyjysy Mämmet Nuryýew aýalyna: "başlygymyzy ýene bir gezek nahara çagyraýsak nädýär?" diýdi.
- Seniñ başlygyñ köp, haýsy birini çagyrjak?
- Meniñ diñe bir başlygym bardyr.
- Kolhoz başlygymy?
Mämmet sesini çykarman aýalyna ýiti seretdi.
- Siz dünýäde kolhoz başlygyndan başga başlygy başlyk diýbem hasap etmeýärsiñiz öýdýän. Men hut öz başlygymy, ýagny raýpotrebsoýuzyñ başlygy ýoldaş Hydyr Ataýewi çagyrmak isleýärin.
Aýaly "Ajaýyp pikir, häliden şeý diý-dä" diýip, onuñ islegini begençli makullady...
Başlyk şol günüñ ertesi işden soñ çagyryldy. Är-heleý dyz epmän hyzmat etdiler. Myhmanyñ öñünde çebiş gaýnatmasy, goýun etinden bişirilen çişlik, gowurlan towuk, ak-gyzylly çüýşeler goýuldy. Bularyñ daşyndan hem bir kersen agaran getirildi. Başlyk şeýle bir iýip-içdi welin, "heniz eneden dogup, şunuñ ýaly işdämen iýip-içen däldirin" diýdirdi.
Ol gaýtmakçydy, emma içen aragy ony öz ygtyýaryna goýman, oturan ýerinde ýykdy. Muny är-heleý saçagyñ başyndan süýräp krowada çykardylar we daşky geýimini sypyryp, üstüne ýorgan atdylar.
Geliñ, indi biz ýoldaş Ataýewe azar bermäliñ, goý ol ýatyp dynjyny alsyn. Häzirlikçe beýleki gahrymanlarymyz hakynda gürrüñ edeliñ.
Bu wagt gije sagat ikidi. Mämmet Nuryýewiñ, dul degşirip oturan goñşusy Artyk aýaly Doýduk bilen ýatman otyrdy.
Pessejik çoýun pejiñ üstündäki gazanda jüýje-horazly palaw buglanyp durdy. Onuñ ýakymly ysy bütin içerini tutup, howada az-maz agrymçyk döredýärdi.
Bu gün Oraza aýynyñ 27-sidi, has düşnükli edip aýtsak, Gadyr gijesidi.
Bu gije bularyñ edýän gürrüñleriniñ hemmesi "Hydyrata" barada boldy. Artyk selçeñ sakalyny sypalap:
- Hydyr hemme adama görünmän diñe namazly-täretli adama görünýärmişin, özi-de çölde bolýarmyşyn. Aýaly bolsa:
- Sadagasy boldugym Hydyrata görnesi gelen adamsyna hemme ýerde-de görnüp bilýärmişin - diýip tassyklady.
Artyk ýene alyp göterip:
- Onuñ eliniñ başam barmagy-da ýokmuşyn, ol mal bolup hem görnüp bilýärmişin, özünem göräýseñ hiç kime aýtmaly dälmişin - diýdi.
Artygyñ onunjy klasda okaýan ogly Baýram ýatan ýerinden başyny galdyryp:
- Bu gije ýatmak hyýalyñyz ýok öýdýän. Hydyr diýdiñiz, Ylýas diýdiñiz, ýatmaga goýmadyñyz-a. Gij-ä ýatañyzok, gündiz bolsa agzyñyzy bekleýärsiñiz, işe baranyñyzda-da il ýaly öndürijilikli işlemän, iki minutdan sagat näçe bolduka diýşip dursuñyz - diýdi.
Artyk gaharly:
- Sem bol-da ýat, şol zatlary seljermek indi seniñ paýyña düşüpmi- diýeninde, Doýduk ara düşüp:
- Heý bisyrat, agzyña alýan zadyñ näme? Biziñ Oraza tutanymyz bilen seniñ näme işiñ bar? Nahar iýesiñ gels-ä, tur-da, kakañ bilen nahar edin, ýogsa-da sokul-da ýat - diýdi.
- Naharyñyzy Hydyryñyza beriñ - diýip, Baýram ýorgany gaharly başyna çekdi.
Soñra hiç kimden ses çykmady. Är-heleý uzak wagtlap, pallaşyp oturdylar. Sagat dört boldy. Artygyñ aýaly uka çydaman ýykyldy. Ol kellesini goýanyndan hor çekip başlady. Birden daş işikde dükürdi bolup gapy açyldy. Ak köýnek, ak balakly bir adam içerik boýnuny uzadyp, ýene gaýra çekildi.
Artyk añka-tañka bolup, töweregine seretdi. Görse hemmeler ýatyr. Aýalyny turuzmak isledi, ýene saklandy. Gapa bakyp dünýä diñ saldy. Aýalynyñ horruldysyndan başga zat eşdilmedi.
- Bu kim bolup bilerkä? Ýa-da Hydyrata bolaýmasyn - diýdi.
- Aý ýok, beýle bagtlylyk bize ýetdirmez - diýip, ol öz pikirine garşy çykdy.
Munuñ kellesine dürli pikirler gelip gidýär. Ol ýene:
- Öz-ä bimahalçak beýle adamyñ görünmegi gaty geñ. Eger ol Hydyr bolmasa, dañ atyp barýan wagty meniñ gapymy kim açyp biler? Ol hökman Hydyratadyr, men ony gördüm - diýip, Artyk içinden ynamly aýtdy.
Ýakymly duýgulardan ýaña gözleri ýagtylandy. Güýçli begenç ony öz ygtyýaryna goýberdi.
- Heleý, heleý - diýip, ol ýatan aýalynt bar güýji bilen yralal başlady.
Aýally allaniçigsi bolup ýerinden galdy, hiç zat añşyryl bilmän ärine seretdi. Artyk: - Eglenme-de turaweri, bizi bagt gurşap aldy.
- Näme, näme - diýip, Doýduk gözlerini elek-çelek etdi.
- Äriñi gujakla, Hydyr gördi.
- Bu nähili bagtlylyk, çynyñmy? Başga hiç kime aýdañok gerek?
- Ýok, aýdamok. Saña-da öz keýwanym bolanyñ üçin aýdýaryn. Doýduk ärinw has golaý oturyp:
- Aýtsana, nähili sypatda bolup geldi?
- Ak köýnekli, ak balakly.
- Wah-wah, ýagşyzadalaryñ geýýän geými-dä. Heý gepledimi?
- Ýok, geplemedi, diñe öýe nazar saldy-da gidiberdi.
- Otyryñ dagy diýip aýdyp bildiñmi?
- Men ony görenimden dilim tutulyp, doñup galaýsam nätjek?..
Bu wagt ýene daş işikde dükürdi peýda boldy. Är-heleýiñ nazary gapa gönükdi. Mämmet Nuryýew öýe kürsäp girdi-de:
- Hydyratany gördüñizmi? - diýip sorady.
Är-heleý bir-biriniñ ýüzüne çiñerlip seretdi. Artyk ýuwaşja kellesini ýaýkap "ýok" diýdi. Mämmet çalt yzyna öwrülip çykyp gitdi.
Är-heleý gözlerini tegeläp, ýene biri-birine seretdi. Artyk özüni raslap:
- Mämmediñ gelmeginden heý many añlap bildiñmi? - diýdi.
- Men-ä hiç zat düşünip bilen däldirin.
- Öz-ä gelmäşe Hydyr atany gördüñizmi diýip sorady. Ýa-da biziñ görenmizi-görmänimizi biljek bolup synag edýärmikä?
Doýduk:
- Özi görjek bolup ýören bolaýmasyn? - diýip goýberdi.
- Senem bir zadyñy aýdaýýarsyñ. Mämmet ýalaka-da Hydyr görnermi? Namaz okamasa, oraza tutmasa ony Hydyr näme etsin.
- Onda onuñ ýatman, bu bolup ýörşi näme?
- Şoña menem haýran, senem.
Daşarda ýene aýak sesi eşidildi. Bular güpürdeşip gapa çykdylar, hiç kimi görmediler. Dünýä ümsümlik. Diñe käbir öýüñ äpişgesinden ölügsi yşyk görünýär. Bular uzaga gidip bilmän daş işikde diñşirgenip durdular. Geliñ, indi bulara-da azar bermäliñ, goý durubersinler.
Ataýew 4-5 sagat hor çekip ýatdy. Iýip-içen zatlary agdygrak düşüpmi nämemi, onuñ garnynda harasat gopup başlady. Ençeme gezek iki ýana düñderildi. Içegelerinde turýan gopgun örän güýçli bolany üçin gyssanyp içki geýimde daş çykdy. Myhmanyñ şakyrdysyna oýanan Mämmet uklaman onuñ gelerine garaşdy, emma ol gelmedi. Daş çykyp, töweregine garady. Hiç ýerde myhman görünmedi. Was-was bolan ýaly ýadyna hemme zat düşdi. "Bu işigaýdan gurruga ýykylan bolaýmasyn" diýip howatyrlandy. Baryp gapdallaryndaky ýuwundy dökülýän çuñ gurrugyñ agzyna gulagyny goýup diñ saldy, hiç zat eşitmedi. Howsalaly halda öýüne gelip uzyn taýagyñ ujuna esgi dañdy. Soñra nebit döküp otlady. Dünýäni ýagtylandyryp bardy-da, otly taýagy gurrugyñ içine tutdy, ýene gözüne zat görünmedi. "Muñ-a ýykylmandyr" diýip gaýra çekildi.
Onsoñ soñ aýaly bilen gözläp başlady. Her näçe iki ýana selpäp gözleseler-de, myhmandan derek bolmady. Dañ atyp, howa ýagtylyberende, hälki myhman sygyr döleden çykdy.
Ol daş çykyp, içini boşadypdyr, onda-da ýüregi düzelmändir. Başy aýlanyp, haýsy gapydan çykanlygyny-da bilmändir. Azaşyp köp gapylary açypdyr. Haçan-da sygyr dölesine girende "Indi mundan añryk gitmäýin, birden masgara bolaýmaýyn, şu ýerde bir azajyk otursam heý açylmazmykam" diýip, çöküpdir we şol çöküşine-de uklap galypdyr.
Indi Artygyñ nähili Hydyry görendigini aýtmasak-da düşnükli bolsa gerek.

1961 ý.

A.ANNABERDIÝEW.